زکریا چکاپ
یائسگی
یائسگی
یائسگی به معنای توقف دوران قاعدگی یک خانم و پایان دوران باروری ایشان است.
دوره های قاعدگی قبل از اینکه به طور کامل متوقف شوند، طی ماه‌ها و یا سال ها کمتر می شود اما ممکن است، ناگهان نیز متوقف شود.
یائسگی بخشی طبیعی از فرآیند افزایش سن است و معمولاً بین سنین ۴۵ تا ۵۵ سال در اثر کاهش سطح استروژن اتفاق می افتد. میانگین سن یائسگی در زنان ۵۱ سال می باشد. با این حال تقریباً از هر 100 زن، یک نفر یائسگی را قبل از ۴۰ سال تجربه می کند که به این اتفاق یائسگی زودرس و یا نارسایی زودرس تخمدان گفته میشود.
علائم یائسگی
بسیاری از زنان علائم یائسگی را تجربه می کنند. بعضی از این علائم میتواند بسیار شدید باشد و روی فعالیت‌های روزمره شما تاثیر بسزایی بگذارند.
علائم شایع یائسگی عبارتند از:
- گرگرفتگی
- تعریق شبانه
- خشکی واژن و ناراحتی در هنگام رابطه جنسی
- مشکلات خواب
- خلق پایین و اضطراب
- کاهش میل جنسی
- مشکلات حافظه و تمرکز
علائم یائسگی می تواند ماه ها و یا حتی سال ها قبل از توقف قاعدگی شروع شود و حدود چهار سال پس از آخرین قاعدگی نیز ادامه داشته باشد، اگرچه بعضی از خانمها مدت طولانی تری این علائم را تجربه می کنند.
چه زمان باید به پزشک مراجعه کنید؟
در صورتی که علائم یائسگی شما را آزار میدهد و یا این علائم را قبل از سن ۴۵ تجربه می کنید بهتر است با پزشک خود مشورت کنید. پزشک بر اساس علائم شما میتواند دوران یائسگی را تایید کند اما در صورتیکه شما بین ۴۰ تا ۴۵ سال داشته باشید ممکن است آزمایش خون جهت بررسی سطح هورمون ها انجام شود. اگر کمتر از ۴۰ سال دارید و علائم یائسگی را تجربه می کنید انجام آزمایش خون برای تشخیص یائسگی زودرس می تواند کمک کننده باشد.
درمان علائم یائسگی
در صورت داشتن علائم شدید یائسگی که موجب تداخل در زندگی روزمره شما می شود، پزشک می تواند درمان ها و یا تغییرات سبک زندگی را به شما پیشنهاد دهد از جمله:
درمان جایگزینی هورمون (HRT): قرص ها، پچ های پوستی، ژل ها و ایمپلنت هایی که با جایگزینی استروژن می‌توانند علائم یائسگی را کاهش دهند.
کرمهای واژینال استروژن، روان کننده ها و یا مرطوب کننده ها برای خشکی واژن
رفتار درمانی شناختی (CBT) - نوعی مشاوره است که می تواند به درمان خلق پایین و اضطراب کمک کند
داشتن یک رژیم غذایی سالم و متعادل، ورزش منظم، حفظ وزن سالم، تناسب اندام و قوی بودن می تواند بعضی از علائم یائسگی را بهبود بخشد.
در صورتی که بعد از انجام این درمان ها بهبودی در علائم یائسگی حاصل نشد، پزشک عمومی شما می تواند شما را به یک متخصص زنان و زایمان ارجاع دهد.
چه عواملی باعث یائسگی می شود؟
یائسگی به دلیل تغییر در تعادل هورمون های جنسی و همراه با افزایش سن رخ می دهد.
یائسگی هنگامی رخ میدهد که تخمدان ها ترشح هورمون استروژن را متوقف کرده و دیگر هر ماه یک تخمک آزاد نمی کنند.
یائسگی زودرس می تواند در هر سنی اتفاق بیفتد و در بسیاری از موارد دلیل مشخصی وجود ندارد. اما در بعضی از موارد یائسگی زودرس بر اثر درمان هایی مانند جراحی برای خارج کردن تخمدان ها، بعضی از درمان های سرطان سینه، شیمی درمانی، رادیوتراپی یا در اثر یک بیماری زمینه‌ای مانند سندروم داون یا بیماری آدیسون رخ می دهد.
علائم یائسگی
بیشتر زنان این علائم را در نزدیکی دوران یائسگی تجربه می کنند. مدت زمان و شدت این علائم در هر خانم متفاوت است.
این علائم معمولا از چند ماه یا چند سال قبل از توقف دوره قاعدگی شروع میشود که به آن یائسگی زودرس می گوییم همچنین علائم می تواند تا مدتی بعد هم ادامه داشته باشد. به طور متوسط علائم یائسگی به مدت چهار سال بعد از آخرین پریود ادامه دارد. با این حال، از هر ده زن ۱ نفر این علائم را تا ۱۲ سال تجربه می کند.
در صورتی که به طور ناگهانی و نه به تدریج، یائسه شوید - به عنوان مثال در نتیجه درمان سرطان - علائم شما می تواند بدتر باشد.
تغییرات دوره قاعدگی شما
تغییر الگوی طبیعی پریود معمولاً به عنوان اولین نشانه یائسگی شناخته می شود.
همچنین شما ممکن است دوره های قاعدگی سبک و یا سنگین را نیز تجربه کنید.
تعداد دفعات دوره قاعدگی نیز میتواند تغییر کند. ممکن است شما هر دو یا سه هفته یکبار پریود شوید و یا کلا طی چند ماه پریود را تجربه نکنید و در نهایت دوره قاعده شما به طور کامل متوقف می شود.
علائم شایع یائسگی
از هر ۱۰ زن حدود ۸ نفر معمولاً قبل و بعد از توقف دوره قاعدگی علائم بیشتری را تجربه می کنند. این علائم می تواند تاثیر بسزایی در زندگی روزمره زنان داشته باشند.
علائم رایج عبارتند از:
- گرگرفتگی - احساس کوتاه و ناگهانی گرما که معمولاً در صورت، گردن و قفسه سینه احساس میشود و میتواند فرد را دچار قرمزی پوست و تعریق کند.
- تعریق شبانه - بروز گرگرفتگی در شب
- اختلالات خواب - میتواند باعث احساس ضعف و خستگی در طول روز شود.
- کاهش میل جنسی
- مشکلات حافظه و تمرکز
- خشکی و درد واژن
- خارش و ناراحتی در هنگام برقراری رابطه جنسی
- سردرد
- تغییرات خلقی مانند مود پایین و اضطراب
- تپش قلب - افزایش ناگهانی ضربان قلب
- درد و سفتی مفاصل
- کاهش توده عضلانی
- عفونت های مجاری ادراری مانند التهاب مثانه
یائسگی همچنین می تواند خطر پیشرفت بعضی از بیماری های خاص مانند پوکی استخوان (استئوپروز) را نیز افزایش دهد.
در صورت تجربه علائم دردناک با پزشک خود برای دریافت روش های درمانی مشورت کنید.
درمان یائسگی
همه زنان نیازی به روش های درمانی برای تسکین علائم خود ندارند اما درمان برای تسکین علائم دردناک مورد استفاده قرار میگیرد. اگر چه روش های درمانی زیادی وجود دارد اما روش درمان جایگزینی هورمون (HRT) درمان اصلی محسوب می شود.
درمان جایگزینی هورمونی (HRT)
در این روش هورمون استروژن جایگزین استروژن از دست رفته بدن در دوران یائسگی میشود. که میتواند بسیاری از علائم یائسگی را تسکین بخشد. محبوبیت روش درمان جایگزینی با هورمون (HRT) تقریباً از سال ۲۰۰۰ به دلیل ارتباط با سرطان پستان کاهش یافت اما گایدلاین های جدید پیشنهاد می کنند که این روش بعد از بررسی مضرات و فواید آن می تواند برای زنانی که دچار علائم یائسگی می شوند، موثر باشد.
دو نوع درمان اصلی جایگزینی هورمون وجود دارد:
HRTترکیبی (استروژن و پروژسترون) - برای زنانی که هنوز رحم دارند و دچار علائم یائسگی می شوند (مصرف استروژن سر خود می تواند خطر ابتلا به سرطان رحم را افزایش دهد).
HRT فقط استروژن - برای زنانی که رحم خود را طی عمل هیسترکتومی برداشته‌اند، تجویز میشود.
HRT به صورت قرص، پچ های پوستی، ژل برای مالیدن روی پوست و یا قرار دادن مستقیم، موجود می باشد.
این روش برای تسکین علائم یائسگی علی الخصوص گرگرفتگی و تعریق شبانه بسیار موثر است در حالیکه می تواند عوارضی شامل حساسیت پستان ها، سردرد و خونریزی واژن داشته باشد. همچنین این روش در برخی از زنان با افزایش خطر لخته شدن خون و سرطان پستان همراه است.
HRT را نمی توان به بعضی از زنان تجویز کرد مانند کسانی که انواع خاصی از سرطان پستان مبتلا هستند و یا در معرض خطر ابتلا به این بیماری قرار دارند.
پزشک شما می تواند اطلاعات بیشتری درباره خطرها و فواید این روش جهت کمک برای تصمیم گیری شما در اختیارتان بگذارد.
گرگرفتگی و تعریق شبانه
اگر شما بر اثر یائسگی تعریق شبانه و گرگرفتگی را تجربه می کنید این اقدامات ساده می توانند کمک کننده باشند:
- پوشیدن لباس های نازک
- سرد نگه داشتن اتاق خواب در طول شب
- گرفتن دوش آب سرد، استفاده از پنکه و نوشیدن نوشیدنی های خنک
- کاهش سطح استرس
- اجتناب از عوامل تحریک کننده مانند غذاهای پر ادویه، کافئین، سیگار و الکل
- انجام ورزش منظم و کاهش وزن در صورت داشتن اضافه وزن
اگر گرگرفتگی و تعریق مکرر و شدید را تجربه می کنید، پزشک شما می تواند روش درمانی HRT را توصیه کند. در صورتی که این روش را مناسب نمی دانید، پزشک میتواند داروهای کمک کننده دیگری مانند کلونیدین (داروی فشار خون بالا) و یا داروهای ضد افسردگی خاصی را به شما پیشنهاد کند. این داروها می توانند عوارض جانبی ناخوشایندی برای شما داشته باشند، بنابراین دقت کنید که قبل از شروع درمان با پزشک خود درباره خطرات و فواید دارو ها مشورت کنید.
اختلالات خلقی
بعضی از زنان نوسانات خلقی، مود پایین و اضطراب را در حین دوران یائسگی تجربه میکنند.
اقدامات خود مراقبتی مانند استراحت کافی، انجام ورزش منظم و انجام فعالیت های آرامش بخش مانند یوگا و تای چی کمک کننده می باشد. داروها و درمان های دیگر نیز مانند HRT و رفتار درمانی شناختی CBT نیز در دسترسند.
CBT نوعی مشاوره است که میتواند مود پایین و اضطراب را بهبود بخشد.
در صورت تشخیص افسردگی، داروهای ضد افسردگی می توانند کمک کننده باشند.
کاهش میل جنسی
کاهش میل جنسی در دوران یائسگی بسیار رایج می باشد. HRT می تواند کمک کننده باشد در غیر این صورت مکمل های تستوسترون نیز می توانند پیشنهاد شود. تستوسترون هورمون جنسی مردانه می باشد اما میتواند به بازگشت میل جنسی در زنان یائسه کمک کند. مجوز تجویز تستوسترون در حال حاضر برای خانم ها وجود ندارد اما ممکن است یک پزشک طبق صلاحدید خود این هورمون را تجویز کند.
عوارض جانبی احتمالی مکمل های تستوسترون شامل آکنه و رشد موهای زائد است.
خشکی و درد واژن
اگر در اثر یائسگی دچار خشکی و درد واژن و یا احساس خارش در آن ناحیه شدید پزشک شما ممکن است درمان استروژن را از طریق پساری واژن، کرم و یا حلقه واژنی تجویز کند.
این روش را می توان با خیال آسوده در کنار روش درمانی HRT استفاده کرد.
به دلیل احتمال بازگشت این علائم بعد از توقف درمان معمولاً باید به مدت طولانی از استروژن واژینال استفاده کرد. با این حال بروز عوارض جانبی بسیار بعید است.
شما همچنین می توانید از مرطوب کننده ها و روان کننده ها بدون نسخه همراه و یا به جای استروژن های واژنی استفاده کنید.
پوکی استخوانی
زنان یائسه به دلیل کاهش سطح استروژن در معرض خطر ابتلا به پوکی استخوان (ضعف استخوانی) قرار دارند.
با توجه به موارد زیر می توان احتمال بروز پوکی استخوان را کاهش داد:
- روش درمانی HRT - اگرچه این روش میتواند از بروز پوکی استخوان جلوگیری کند، نمی توان انتظار داشت اثرات این درمان بعد از توقف درمان نیز باقی بماند.
- انجام ورزش منظم -که شامل ورزش های تحمل وزن و مقاومتی می شود
- پیروی از یک رژیم غذایی سالم که شامل مقادیر زیادی میوه و سبزیجات و منابع کلسیم مانند شیر کم چرب و ماست باشد
- ویتامین دی، به استحکام استخوان های شما کمک می کند
- ترک سیگار و کاهش مصرف الکل
- مصرف مکمل های کلسیم و ویتامین دی، در صورت عدم دریافت این ریزمغذی‌ها با پزشک خود مشورت کنید
یائسگی زودرس
یائسگی زودرس که عمدتاً به عنوان نارسایی زودرس تخمدان شناخته می شود، زمانی است که یائسگی قبل از سن ۴۰ سالگی اتفاق می افتد.
دو روش درمانی اصلی برای درمان یائسگی زودرس HRT و قرص های جلوگیری از بارداری می باشد که حاوی استروژن و پروژسترون است.
این روش های درمانی می تواند به تسکین علائم دردناک یائسگی کمک کند و همچنین خطر ابتلا به مشکلاتی مانند پوکی استخوان را نیز کاهش دهد.
پزشک شما معمولاً ادامه دادن این روش درمانی را تا زمان رسیدن به یائسگی طبیعی در ۴۵ تا ۵۵ سالگی پیشنهاد می‌کند
قرار ملاقات های پیگیری
در صورتی که برای علائم یائسگی تحت درمان هستید باید بعد از سه ماه و سالی یک بار جهت بررسی مجدد به پزشک خود مراجعه کنید.
در حین این مراجعات پزشک شما:
- از کنترل علائم اطمینان حاصل می کند
- بروز عوارض جانبی و الگوی خونریزی شما را بررسی می کند
- وزن و فشار خون شما را بررسی می کند
- نوع روش درمانی HRT را بررسی و در صورت نیاز تغییراتی را اعمال می کند
- درباره چگونگی و زمان توقف درمان شما صحبت می کند
اغلب خانم ها برای چندین سال باید تحت درمان باشند تا زمانی که علائم یائسگی آنها به طور کامل رفع شود.