زکریا چکاپ

کیست تخمدانی 

کیست تخمدانی، کیسه ­ای پر از مایع  است که در داخل تخمدان زنان، گسترش پیدا می­ کند. این کیست­ ها، خیلی رایج بوده و معمولاً هیچ علامتی ندارند. 

اغلب کیست ­های تخمدانی، به عنوان بخشی از کارکرد طبیعی تخمدان­ ها، ایجاد می­شوند. این کیست­ها، اغلب ضرری نداشته و بعد از چند ماه، بدون نیاز به درمان، خود به خود محو می­شوند.

علائم  کیست­ تخمدان 

اغلب علائم کیست تخمدان ، تنها زمانی بروز می­کند که کیست پاره شده یا خیلی بزرگ شده باشد و یا جریان خون به تخمدان­ ها را مسدود کند. در این موارد، احتمالاً شما علائم زیر را داشته باشید: 

درد لگن-  این درد ممکن است از یک احساس سنگینی تا یک درد شدید و ناگهانی و حاد، متفاوت باشد. 

درد در حین رابطه جنسی 

مشکل در هنگام اجابت مزاج 

نیاز بیش از حد به تخلیه ادرار 

دوره­ های ماهیانه طولانی ­تر، کوتاه­ تر و یا نامنظم­ تر نسبت به وضعیت طبیعی  

نفخ و تورم در شکم 

احساس سیری زودرس، بلافاصله پس از خوردن مقدار کمی غذا 

مشکل در حامله شدن (هر چند، در اغلب زنانی که کیست­ تخمدانی دارند، باروری تحت تأثیر قرار نمی­گیرد_ مطالب زیر را بخوانید) 

اگر علائمی از کیست­ تخمدان دارید که مدت زمان قابل توجهی طول کشیده است، حتماً به متخصص زنان مراجعه کنید. 

اگر درد لگن شدید و ناگهانی داشتید، حتماً با اورژانس تماس بگیرید.

تخمدان­ ها 

تخمدان ­ها، دو ارگان کوچک شبیه به لوبیا بوده و بخشی از سیستم تولید مثل زنان می­باشند. یک زن، دو تخمدان دارد و هر کدام از تخمدان ­ها، در یک طرف رحم قرار دارند. 

تخمدان­ها، دو عملکرد اصلی دارند: 

- آزادکردن سلول تخم، تقریباً هر 28 روز، به عنوان بخشی از چرخه قاعدگی 

- ترشح هورمون­های جنسی زنانه استروژن و پروژسترون، که نقش مهمی در تولیدمثل زنان دارند.

کیست­ های تخمدانی ممکن است در یک زمان، هر دو تخمدان را درگیر کنند و یا تنها یک تخمدان را درگیر کنند.

تشخیص کیست­ های تخمدانی 

اگر متخصص زنان، احتمال کیست­ تخمدان را در شما بدهد، احتمالاً برای انجام یک اسکن فراصوت (سونوگرافی)، ارجاع داده خواهید شد.

همچنین، اگر متخصص زنان، احتمال سرطانی بودن کیست را مطرح کند، احتمالاً آزمایش­ های خون برای شما درخواست شود. 

علل کیست­ های تخمدانی 

کیست­ های تخمدانی، معمولاً بدون هیچ­گونه دلیل مشخصی، در زنانی که دوره­ های قاعدگی مرتب خود را دارند، دیده می­شود. 

همچنین این کیست­ ها می­توانند در زنانی که دوره­ های قاعدگی را ندارند نیز دیده شود. چون این کیست ­ها در دوره یائسگی نیز دیده می­شوند.

انواع کیست­ های تخمدانی 

انواع مختلفی از کیست­ های تخمدانی وجود دارند که همه ­ی آن­ها در دو گروه کلی عملکردی[1] و پاتولوژیک[2]، جای می ­گیرند.

کیست­ های عملکردی

این نوع کیست­ های تخمدانی، به دلیل یک مشکل کوچک، در چرخه قاعدگی[3] به وجود می ­آیند .این نوع کیست­ ها در دخترها و زنانی دیده می­شود که هنوز دوره ­های قاعدگی خود را دارند و یائسه نشده­ اند. هر ماه، تخمدان­ های یک زن، یک سلول تخمک، آزاد می­کنند. هر سلول تخمک، در درون یک ساختار به نام فولیکول، در داخل تخمدان به وجود می­ آید. داخل فولیکول، مایعی وجود دارد، که از سلول تخمک، در هنگام رشد و آزاد شدن از تخمدان، محافظت می­کند. 

با این وجود، برخی اوقات، یک فولیکول، سلول تخمک را آزاد نکرده و یا مایع خود را تخلیه کرده و بعد از آزاد شدن تخمک، کوچک می­شود[4]. اگر چنین اتفاقی بیفتد، فولیکول می­تواند ورم کرده و در نهایت، تبدیل به یک کیست شود. کیست ­های عملکردی، همچنین می­توانند زمانی ایجاد شوند که بافت، پس از آزاد شدن تخمک، از مایعات پر شود. 

کیست­ های عملکردی، غیرسرطانی (خوش خیم) بوده و معمولاً بدون ضرر می­باشند. با این وجود، برخی اوقات، این کیست­ ها علائمی مانند درد لگن دارند. البته خیلی از این دردها پس از چند ماه، بدون درمان شدن، بهبود پیدا می­ کنند. 

کیست­ های پاتولوژیک

این نوع کیست­ های تخمدانی، در اثر رشد غیرنرمال سلول­ ها ایجاد شده و ربطی به چرخه قاعدگی ندارد. این نوع کیست ­ها، می­توانند، قبل و بعد از یائسگی، به وجود بیایند.  این نوع کیست­ها، برخی اوقات می­ترکند و یا خیلی بزرگ شده و جلوی جریان خون به تخمدان ها را می گیرند.

کیست­ های پاتولوژیک، معمولاً غیرسرطانی هستند، ، ولی تعداد کمی از آن­ها سرطانی (بدخیم) هستند و اغلب با جراحی برداشته می­شوند. 

افزایش­ دهنده ­های خطر 

در برخی از موارد، کیست­ های تخمدانی، به دلیل برخی مشکلات پزشکی مانند آندومتریوز، به وجود می­ آیند.

آندومتریوز، زمانی اتفاق می­افتد که بخش­هایی از بافت­ پوشاننده رحم (دیواره رحم)، بیرون از رحم، در لوله ­های فالوپ، تخمدان­ها، مثانه، روده، واژن و یا راست­ روده دیده شوند. کیست­های پر از خون، ممکن است برخی اوقات، در این بافت، شکل بگیرند. 

سندروم تخمدان پلی کیستیک (PCOS)، یک مشکل پزشکی بوده که می­تواند باعث ایجاد کیست­ های بی ضرر و کوچکی در تخمدان­های شما بشود. کیست­ ها، فولیکول­های کوچک سلول تخم هستند که تا مرحله تکامل رشد نکرده اند و در نتیجه  تغییر سطوح هورمونی به وجود می­ آیند. 

درمان کیست­ های تخمدانی 

در اغلب موارد، کیست­ های تخمدانی، بدون نیاز به درمان و در همان چند ماه اول، محو می­شوند. 

موارد زیر، تعیین می­کنند که این کیست­ها، نیاز به درمان دارند یا خیر:

اندازه و ظاهر کیست­ ها 

وجود یا عدم وجود علائم 

یائسه بودن یا نبودن (زنان، بعد از دوره یائسگی، به مقدار مختصری، بیشتر در معرض ابتلا به سرطان تخمدان می­باشند.)

درمان انتظاری

 در اغلب موارد، راهکار درمان انتظاری یا  Watchful waiting توصیه می­ شود. 

منظور از این راهکار، این است که شما درمان فوری نخواهید گرفت، ولی ممکن است که چند هفته یا چند ماه بعد، نیاز به یک سونوگرافی  داشته باشید تا بررسی شوید که آیا کیست از بین رفته است یا خیر.

از آنجا که زنان در دروه یائسگی، کمی بیشتر در معرض خطر ابتلا به سرطان تخمدان هستند، توصیه می­شود زنان در این دوره هر 4 ماه، یک بار سونوگرافی انجام دهند.

اگر سونوگرافی نشان دهد که کیست از بین رفته است، معمولاً نیازی به آزمایش­ های اضافه و درمان نخواهد بود. ولی اگر هنوز کیست وجود دارد، معمولاً توصیه به انجام جراحی می­شود. 

جراحی 

کیست­ های تخمدانی بزرگ یا پایدار و یا کیست­ هایی که علائم دارند، معمولاً نیاز دارند تا با جراحی برداشته شوند.  جراحی، معمولاً زمانی توصیه می­شود که نگران باشیم که این کیست­ ها سرطانی هستند و یا به سمت سرطانی شدن حرکت می­کنند. 

باروری 

اگر شما هنوز یائسه نشده باشید، جراح شما سعی می­کند تا حد امکان، بخش بیشتری از سیستم تولید مثل شما را حفظ کرده و به طور کامل آن را طی جراحی برندارد. حتی اغلب مواقع، امکان دارد که فقط کیست توسط جراحی برداشته شده و تخمدان­ها، دست نخورده باقی بمانند که باروری شما خیلی تحت تأثیر قرار نگیرد. 

اگر، لازم باشد تا یکی از تخمدان­ های شما برداشته شود، تخمدان دیگر شما ممکن است که بتواند به آزاد کردن هورمون­ ها و تخمک ادامه دهد. باروری شما، نباید خیلی تحت تأثیر باشد، هرچند که شاید حامله شدن برای شما، کمی سخت شود. 

برخی اوقات، لازم است در افرادی که هنوز یائسه نشده ­اند، هر دو تخمدان برداشته شود. این اتفاق، منجر به یائسگی زودرس در فرد شده و به این معنی است که دیگر شما نمی­توانید تخمک آزاد کنید. 

با این وجود، در این حالت هم، ممکن است که بتوانید با استفاده از تخمک اهدا شده­ ای که در درون رحم شما قرار داده می­ شود، حامله شوید. البته انجام این کار، مستلزم مشورت با یک متخصص که در روش­ های تولیدمثل کمکی[5]، تخصص دارد، می­باشد. 

در زنانی که یائسه شده اند، ممکن است که هر دو تخمدان برداشته شوند. چون، آن­ها دیگر تخمک تولید نمی کنند. 

قبل از انجام جراحی، مطمئن شوید که با جراح خود در مورد نگرانی­ های خود در مورد باروری، صحبت کرده ­اید.

درمان سرطان 

اگر آزمایش­ های شما، نشان دهد که کیست شما سرطانی می­باشد، شاید نیاز باشد تا هر دو تخمدان شما، رحم و برخی از بافت­ های اطراف، برداشته شوند. 

این نوع برداشتن بافت­ های تولیدمثل می­تواند به این معنی باشد که شما دیگر نمی­توانید، باردار شوید.

[1] Functional 

[2] Pathologic 

[3] Menstrual cycle

[4] Shrink

[5] Assisted production techniques