پنومونی (ذات الریه)

پنومونی شامل تورم (التهاب) بافت های یک ریه یا هر دو ریه می شود كه معمولا با عفونت باکتریایی ایجاد می شود.

در انتهای مجرای تنفسی ریه های شما، دسته ای کیسه های هوایی کوچک وجود دارند. اگر پنومونی داشته باشید، این کیسه های کوچک، ملتهب و از مایع انباشته می شوند.

علائم پنومونی

علائم پنومونی پس از 24 تا 48 ساعت به طور ناگهانی بروز می کند یا این که ممکن است چندین روز به آرامی طول بکشد تا بروز کند.

علائم شایع پنومونی شامل موارد زیر می شوند:

سرفه- که ممکن است خشک باشد و خلط های غلیظ، زرد، سبز، قهوه ای یا خونی داشته باشد

اشکال در تنفس- ممکن است تنفس شما سریع و سطحی شود و احساس کنید نفس کم می آورید حتی زمانی که در حال استراحت هستید

ضربان قلب تند

تب

احساس ناراحتی عمومی

تعريق و لرز

از دست دادن اشتها

درد قفسه سینه- که زمان نفس کشیدن یا سرفه بدتر می شود.

علائم کمتر شایع پنومونی:

سردرد

سرفه خونی (خلط خونی[1])

خستگی

تهوع یا استفراغ

تنگی نفس

درد عضلات و مفاصل

احساس گیجی و سردرگمی مخصوصا در افراد سالمند

چه زمانی باید به پزشک مراجعه كنيد؟

اگر احساس ناراحتی می کنید و علائم مخصوص بیماری پنومونی را دارید به دیدن پزشکتان بروید.

اگر علائم شدید مثل تنفس سریع، درد سینه یا گیجی دارید با اورژانس تماس بگیرید.

چه سنی بیشتر به پنومونی مبتلا می شود؟

پنومونی هر ساله 8 نفر از هر 1000 فرد بزرگسال را درگیر می کند. بیشتر در فصل های پاییز و زمستان شایع است.

پنومونی می تواند هر سنی را درگیر کند اما بیشتر – و می تواند شدیدتر باشد – در گروههای خاصی از افراد مثل افراد بسیار کم سن یا افراد سالمند  شایع است. افرادی که در این گروههای سنی قرار می گیرند احتمال بیشتری وجود دارد که برای درمان پنومونی در بیمارستان بستری شوند.

عامل ايجاد پنومونی چيست؟

پنومونی معمولا در نتیجه عفونت پنوموکوکی به دلیل باکتری موسوم به استرپتوکوکوس پنومونیا ایجاد می شود.

همچنین انواع مختلف باکتریها از جمله هموفیلوس آنفولانزا و استافیلوکوکوس اورئوس علاوه بر ویروسها و خیلی به ندرت قارچها نیز می توانند پنومونی ایجاد کنند.

پنومونی که در بیمارستان ایجاد می شود- بیماری که برای درمان بیماری دیگر یا عمل جراحی به بیمارستان مراجعه کرده است دچار پنومونی می شود؛ افرادی که نیاز به مراقبتهای ویژه دارند و از دستگاههای تنفس استفاده می کنند مخصوصا در معرض خطر پنومونی ناشی از ونتیلاتور (دستگاه تهویه تنفسی) قرار دارند.

گروه های در معرض خطر

گروه های زیر در معرض خطر بالای ابتلا به پنومونی قرار دارند:

نوزادان و کودکان خردسال

افراد سالمند

افراد سیگاری

افرادی که مشکلات سلامتی دیگر دارند مثل آسم، فیبروز سیستیک (کیستی) یا بیماریهای قلبی، کلیوی یا کبدی

افرادی که سیستم ایمنی ضعیف دارند- برای مثال در نتیجه بیماری اخیری که داشته اند مثل آنفولانزا، ویروس HIV یا ایدز، درمان با شیمی درمانی یا با استفاده از داروهای خاص بعد از پیوند عضو، سیستم ایمنیشان ضعیف شده است.

تشخیص پنومونی

پزشکتان ممکن است با پرسیدن چند سوال درباره علائم و معاینه قفسه سینه شما بیماری را تشخیص دهد. در برخی موارد نیاز به آزمایش های بیشتر وجود دارد.

تشخیص پنومونی سخت است زیرا علائم مشترکی با بیماریهای دیگر  مثل سرماخوردگی، برونشیت و آسم دارد.

پزشکتان ممکن است برای کمک به تشخیص بیماری این سوالها را از شما بپرسد:

آیا از نفس افتاده اید(دچار تنگی نفس شده ايد) یا سریعتر از معمول نفس می کشید

چه مدتی است سرفه می کنید و آیا سرفه شما با خلط همراه است و اگر این طور است خلط چه رنگی است

آیا به هنگام نفس کشیدن درد قفسه سینه شما بدتر می شود

همچنین ممکن است دمای بدن شما را بگیرد یا به صدای سینه و پشت شما با استسکوپ گوش دهد تا صدای خس خس یا خش خش سینه شما را بررسی کند

همچنین ممکن است با ضربه زدن به سینه شما به صدای آن گوش دهد. ریه هایی که با مایع پر شده اند صدای متفاوتی از ریه های سالم دارند.

اگر پنومونی خفیف دارید شاید نیازی به گرفتن عکس اشعه ایکس از قفسه سینه یا انجام آزمایش های دیگر نداشته باشید.

اگر علائم شما در عرض 48 ساعت پس از شروع درمان خوب نشدند لازم است عکس رادیوگرافی بگیرید یا آزمایش های دیگر انجام دهید مثل آزمایش خلط یا خون.

درمان پنومونی

پنومونی خفیف معمولا در خانه درمان می شود با:

استراحت کافی

خوردن آنتی بیوتیک

نوشیدن مایعات زیاد

اگر مشکلات سلامتی دیگر نداشته باشید باید به خوبی به درمان پاسخ دهید و زود خوب شوید هرچند ممکن است سرفه های شما کمی بیشتر طول بکشد.

از آنجایی که پنومونی معمولا از فردی به فرد دیگر منتقل نمی شود، با خیال راحت می توانید کنار بقیه از جمله اعضای خانواده بمانید. هرچند افرادی که سیستم ایمنی ضعیف دارند باید از تماس نزدیک با فردی که مبتلا به پنومونی است خودداری کنند تا زمانی که پنومونی آنها درمان شود.

برای گروه هایی که در معرض خطر هستند پنومونی شدیدتر است و باید در بیمارستان درمان شود زیرا این بیماری می تواند به مشکلات پیچیده ای منجر شود که در برخی موارد کشنده هستند که البته به وضعیت سلامتی فرد و سن او هم ربط دارد.

مشکلات پیچیده همراه پنومونی

مشکلات همراه پنومونی بیشتر درکودکان خردسال، افراد سالمند و کسانی که مشکلات زمینه ای مثل دیابت دارند، شایع است.

مشکلات احتمالی پنومونی شامل موارد زیر می شوند:

التهاب پرده جنب- زمانی که پوشش نازک بین ریه های شما و قفسه سینه (پرده جنب) ملتهب می شود که می تواند به نارسایی تنفسی منجر شود

آبسه های ریوی- یک ناهنجاری نادر که بیشتر در افرادی دیده می شود که بیماریهای زمینه ای جدی یا سابقه سوء مصرف الکل داشته اند

مسمومیت خون (عفونت خون)- یک شرایط نادر که در عین حال بسیار جدی است

اگر هر یک از شرایط گفته شده برای شما پیش بیاید شما را در بیمارستان بستری می کنند.

پیشگیری از پنومونی

هرچند بیشتر موارد پنومونی ناشی از عفونت های باکتریایی هستند و از شخصی به شخص دیگر انتقال نمی یابند، رعایت دقیق استانداردهای بهداشتی به جلوگیری از گسترش باکتری کمک می کند.

برای مثال شما باید:

به هنگام سرفه یا عطسه، دهان و بینی خود را با دستمال یا دستمال کاغذی بگیرید

دستمالهای استفاده شده را دور بیندازید- ميكروب ها می توانند ساعتها بعد از خارج شدن از دهان یا بینی شما زنده بمانند

مرتب دستهای خود را بشویید تا از انتقال ميكروب به یک شخص دیگر یا اشیای دیگر پيشگیری کنید

یک سبک زندگی سالم می تواند به پيشگیری از گسترش بیماری کمک کند. برای مثال، باید سیگار را ترک کنید زیرا به بافتهای ریه صدمه می زند و احتمال عفونت را بالا می برد.

سوء مصرف زیاد و طولانی مدت الکل نیز سیستم دفاع طبیعی ریه های شما را در مقابل عفونت ضعیف می کند و شما را بیشتر مستعد ابتلا به پنومونی می کند.

افرادی که در معرض خطر بالای پنومونی قرار دارند باید واکسن پنوموکوک و آنفولانزا بزنند.

درمان پنومونی

پنومونی خفیف معمولا در خانه و با استراحت و آنتی بیوتیک و مصرف زیاد مایعات رفع می شود. لازم است موارد جدی تر در بیمارستان بستری شوند.

اگر حس می کنید بهتر شده اید باز هم نباید بدون نظر پزشک مصرف آنتی بیوتیک را تا کامل کردن دوره آن قطع کنید.

اگر در نیمه راه مصرف آنتی بیوتیک را قطع کنید، باکتریها به آنتی بیوتیک مقاوم می شوند.

بعد از شروع درمان، علائم شما باید به طور پیوسته بهبود یابد.

هرچند، این که چقدر سریع بهبود یابید به شدت پنومونی بستگی دارد.

اما به طور کلی شاهد این تحولات خواهیم بود:

در عرض یک هفته- تب باید قطع شود

4 هفته- درد سینه و تولید خلط باید تا حد خیلی زیادی کاهش یابد

شش هفته- باید سرفه و تنگی نفس تا حد زیادی کاهش یابند

سه ماه- بیشتر علائم باید رفع شده باشند اما ممکن است هنوز احساس ضعف و خستگی کنید

شش ماه- بیشتر افراد به زندگی عادی خود برمی گردند

درمان در خانه

اگر علائم شما در عرض سه روز پس از مصرف آنتی بیوتیک بهبود نیافتند با پزشک خود صحبت کنید. 

علائم بهبود می یابند مگر آن که:

باکتریهایی که باعث عفونت شده اند به آنتی بیوتیک مقاوم شده باشند- ممکن است پزشک شما آنتی بیوتیک دیگر یا آنتی بیوتیک دومی تجویز کند که به همراه داروی اول مصرف کنید

یک ویروس باعث عفونت شده باشد - آنتی بیوتیکها روی ویروسها اثر ندارند و سیستم ایمنی بدن شما باید با تولید آنتی بادی به جنگ ویروسها برود

مسکن هایی مثل استامینوفن یا ایبوپروفن ممکن است درد را کاهش دهند و تب را پایین بیاورند

هرچند نباید ایبوپروفن مصرف کنید اگر:

به آسپرین یا داروهای غیر استروییدی- غیر التهابی (NSAID) آلرژی دارید

آسم، بیماری کلیوی، سابقه زخم معده یا سوء هاضمه دارید

داروهای ضد سرفه توصیه نمی شوند زیرا شواهد کمی وجود دارد که موثر باشند. شربت عسل گرم و لیمو می تواند به تسکین ناراحتی های ناشی از سرفه کمک کند.

ممکن است بعد از مصرف کامل داروهای آنتی بیوتیک، سرفه های شما دو تا سه هفته ادامه داشته باشد و ممکن است مدت بیشتری احساس خستگی کنید زیرا بدن شما در حال نقاهت است

مایعات زیادی بنوشید تا از کم آبی بدنتان جلوگیری کنید و خوب استراحت کنید تا به بهبودی بدنتان کمک کنید

اگر سیگار می کشید بسیار مهم است که سیگار را ترک کنید زیرا دود سیگار به ریه ها آسیب می زند

اگر بعد از دنبال کردن مراحل خود درمانی گفته شده شرایط شما در حال بدتر شدن باشد یا مطابق انتظار بهبود نیافته باشد، بايد به مراكز درمانی مراجعه نماييد. 

برای افرادی که سیستم ایمنی ضعیف دارند خوب است که از تماس مستقیم با افرادی که به پنومونی مبتلا شده اند خودداری کنند تا حال آنها بهتر شود.

پیگیری درمان

پزشک شما 6 هفته بعد از شروع دوره آنتی بیوتیک برای شما وقت ملاقات پیگیری درمان ترتیب می دهد.

 در برخی موارد، ممکن است آزمایش های پیگیری مثل عکس اشعه ایکس از قفسه سینه انجام شود اگر:

علائم شما بهتر نشده باشد

علائم شما برگشت کرده باشند

سیگار می کشید

بیش از 50 سال سن دارید

به برخی از افراد توصیه می شود بعد از درمان پنومونی، واکسن آنفولانزا یا پنوموکوک بزنند.

درمان در بیمارستان

اگر علائم شما شدید باشند لازم است در بیمارستان درمان شوید. به شما از طریق سرم، مایعات و آنتی بیوتیک تزریق می شود و ممکن است برای تنفس نیاز به اکسیژن داشته باشید.

در موارد شدیدتر پنومونی، ممکن است به دستگاه های کمک تنفسی مثل ونتیلاتور (دستگاه تهویه و اکسیژن رسانی) در بخش مراقبتهای ویژه (ICU) نیاز داشته باشید.

[1]haemoptysis