زکریا چکاپ

پدیده­ ی رینود [1]

پدیده­ ی رینود، مشکل شایعی است که خون­رسانی [2] به برخی از قسمت­های بدن، به ویژه انگشتان دست و انگشتان پا را دچار مشکل می­کند. این حالت، اغلب، با عنوان سندروم رینود نیز شناخته می­شود. 

علل پدیده­ رینود 

پدیده رینود، اغلب، به دنبال مواجهه با سرما، اضطراب و استرس آغاز می­شود. این مشکل به این دلیل به وجود می ­آید که رگ­های خونی شما به یک اسپاسم (گرفتگی) موقت دچار شده و جریان خون مسدود می­شود. 

این پدیده، باعث می­شود عضو آسیب­ دیده به یک حالت سفید رنگ، سپس آبی و بعد از آن، زمانی که جریان خون برمی­گردد، به قرمز تغییر رنگ دهد. همچنین، ممکن است فرد کرختی، درد و احساس سوزن سوزن شدن داشته باشد. 

علائم این بیماری می­توانند از چندین دقیقه تا چندین ساعت طول بکشند. 

این مشکل، تهدید خیلی بزرگی برای سلامت شما محسوب نمی­شود، ولی می­تواند نارحت­ کننده باشد، چون وقتی به این بیماری مبتلا شوید، در استفاده از انگشتان خود، دچار مشکل می­شوید. افراد مبتلا به این بیماری، اغلب، تا مدت خیلی زیادی، علائمی ندارند و برخی اوقات، حتی، این بیماری خود به خود محدود شونده می­باشد. 

درمان پدیده­ رینود

در بسیاری از موارد، می­توان با محافظت انگشتان از سرما، پوشیدن دستکش و همچنین استفاده از روش­ های آرام­سازی در زمان احساس استرس، علائم این بیماری را کنترل کرد. 

ترک سیگار هم می­تواند موجب بهبود علائم بشود. زیرا سیگار کشیدن می­تواند بر روی جریان خون شما تأثیر بگذارد. اگر نتوانید خودتان، علائم بیماری را کنترل کنید، به شما دارو داده می­ شود. 

انواع پدیده­ رینود

دو نوع کلی رینود وجود دارند:

اولیه[3] – زمانی که این مشکل، خود به خود به وجود می ­آید (شایع­ترین نوع رینود هم می ­باشد). 

ثانویه[4] – زمانی که بر اثر یک مشکل دیگر پزشکی به وجود می­ آید.

بیشتر موارد ثانویه رینود، بر اثر مشکلاتی پیش می­ آیند که منجر به حمله سیستم ایمنی به بافت­های سالم می شود (مشکلات خود ایمنی[5]). از جمله این مشکلات خود ایمنی، می­توان به آرتریت روماتوئید و لوپوس اشاره کرد. 

علل رینود ثانویه، نامشخص می­ باشد. با این وجود، تقریباً 10 درصد از موارد ثانویه رینود، در نهایت یک مشکل پزشکی دیگر مانند لوپوس را هم نشان می ­دهند. 

پزشک، می­تواند با بررسی علائم شما و همچنین انجام آزمایش­های خون، به شما در تشخیص نوع اولیه یا ثانویه رینود کمک کند. 

عوارض پدیده­ رینود  

پدیده رینود، می­تواند شدیدا جریان خون به بافت­ها را دچار مشکل کند. بنابراین می­تواند علائمی مانند ایجاد زخم، ماندن جای زخم[6] و حتی مرگ بافتی (قانقاریا) را در موارد شدید این سندرم داشته باشد. با این وجود، عوارض شدید این بیماری بسیار نادر می­باشند. 

پدیده ­ رینود چقدر شایع است؟ 

پدیده رینود، یک مشکل شایع می­باشد. در کل دنیا، در حدود 20 درصد جعیت بزرگسالان، به این پدیده دچار هستند. 

رینود اولیه، معمولاً در سنین بین 20 تا 40 سالگی اتفاق می­افتد. رینود ثانویه، بسته به دلیل ایجادکننده، میتواند در هر سنی اتفاق بیفتد.  رینود، در زنان، کمی بیشتر از مردان می­باشد. 

علل پدیده رینود 

پدیده رینود، در نتیجه­ ی حساسیت زیاد رگ­های خونی انتهاهای بدن (دست ها و پاها) به وجود می ­آید. در خیلی از موارد، علت این پدیده مشخص نیست. با این حال، در برخی از موارد، این پدیده، به دیگر مشکلات پزشکی ربط داده می­شود. 

وقتی بدن شما در معرض هوای سرد قرار می­گیرد، انتهاهای بدن(مانند انگشتان دست و پا)، گرما از دست می­دهند. دلیل این اتفاق هم، این است که رگ­های خونی کوچک زیر پوست، دچار اسپاسم (گرفتگی) و کاهش سرعت خونرسانی می­شوند (جریانی که به حفظ دمای مرکزی بدن کمک می­کند).

در افراد مبتلا به رینود، رگ­ های خونی حساس شده، به دمای بدن، بیش از حد واکنش نشان داده، نسبت به حالت عادی، نازکتر شده  و باعث محدود شدن جریان خون می­شوند. 

علائم، می­توانند با یک دمای سرد خیلی خفیف، برداشتن چیزی از فریزر و یا نگه­داشتن دست­ها در زیر آب سرد، شروع شوند. همچنین احساسات قوی­ مانند استرس یا اضطراب ممکن است موجب شروع علائم شوند.

رینود اولیه

شایع­ترین نوع رینود، رینود اولیه می­باشد. منظور از رینود اولیه، رینودی است که به صورت خود به خود و بدون وجود مشکل پزشکی دیگر به وجود می ­آید. برخی شواهد نشان می­دهند که رینود اولیه، ممکن است یک مشکل وراثتی باشد. چون، برخی از این موارد، در خانواده ­ها دیده شده ­اند. 

رینود ثانویه 

 در برخی از موارد، یک مشکل پزشکی، می­تواند باعث شود تا رگ­های خونی بدن بیش از حد واکنش نشان دهند. به این حالت، رینود ثانویه می­گویند.

مشکلات خودایمنی

اکثر موارد رینود ثانویه، در اثر مشکلات خودایمنی به وجود می ­آیند، که در آن، سیستم ایمنی به بافت­های سالم بدن آسیب می­رساند. مشکلات خودایمنی، که می­توانند با ایجاد بیماری رینود در ارتباط باشند، عبارتند از: 

اسکلرودرما – مشکلی که در آن، پوست، خیلی سفت و ضخیم می­شود.

آرتریت روماتوئید – که موجب درد و تورم مفاصل می­شود. 

سندروم شوگرن – که در آن، سیستم ایمنی بدن به غدد اشکی و غدد عرق بدن حمله می­کند. 

لوپوس- که موجب خستگی، درد مفصل و هم چنین راش های پوستی می­شود.

تقریباً 10 درصد از افراد مبتلا به رینود ثانویه، در نهایت یک مشکل خودایمنی هم پیدا می­کنند.

عفونت­ ها 

هپاتیت B و C، می­توانند گاهی اوقات، موجب شروع شدن سندروم رینود شوند.

سرطان 

برخی سرطان­ ها می­توانند موجب ایجاد رینود شوند. این نوع سرطان­ها، اکثراً سرطان­ هایی می ­باشند که در خون، مغز استخوان و سیستم­ ایمنی، اتفاق می ­افتند. از جمله این سرطان­ها می­توان به موارد زیر اشاره کرد:

لوکمی لنفوبلاستیک حاد – سرطان گلبول­های سفید خون که اکثراً کودکان را درگیر می­کند. 

لنفوم – سرطانی که یک یا بیشتر از یک غده لنفاوی را که بخشی از سیستم ایمنی می­باشند، درگیر می­کند. 

مالتیپل میلوما – سرطانی که درون مغز استخوان، اتفاق می­افتد.

داروهای پزشکی

رینود ثانویه می­تواند، اثرات جانبی بسیاری از داروها باشد. از جمله این داروها می­توان به موارد زیر اشاره کرد:

برخی از داروهای ضد میگرن، مانند سوماتریپتان و ارگوتامین

بتابلوکرها– که برای درمان پرفشاری ­خون و بیماری­های قلبی کاربرد دارند. 

برخی از داروهای شیمی ­درمانی 

ضداحتقان­ ها 

داروهای پیشگیری از بارداری [7]

داروهایی که در درمان جایگزینی با هورمون به کار می­روند.

برخی از داروهایی که برای درمان پرفشاری­ خون کاربرد دارند– مانند مهارکننده­ های تبدیل­ کننده آنزیم آنژیوتانسین (ACE) و کلونیدین 

داروهای غیرقانونی، مانند کوکائین و آمفتامین، نیز می­توانند موجب ایجاد رینود ثانویه شوند.

جراحت و استفاده بیش از حد از انگشتان 

برخی اوقات رینود، می­تواند در اثر جراحت فیزیکی به وجود بیاید. همچنین می­تواند در افراد موسیقی­دان، افرادی که خیلی تایپ می­کنند و دیگر افرادی که بیشتر از حد معمول از انگشتان و دستان خود استفاده می­کنند، بیشتر دیده شود. آسیب به پوست و بافت، در اثر سرمازدگی نیز می­تواند موجب ایجاد رینود شود. 

سیگار کشیدن 

سیگار کشیدن نیز می­تواند خطر ابتلای شما به رینود را افزایش دهد. 

انگشت سفید ارتعاشی[8] 

انگشت سفید ارتعاشی، به مواقعی گقته می­شود که رینود ثانویه در اثر ارتعاش به وجود بیاید. این حالت، معمولاً در افرادی دیده می­شود که مرتباً، از ابزارهای ارتعاشی استفاده می­کنند.

این ابزارهای ارتعاشی می­توانند شامل موارد زیر باشند:

سنباده­، آسیاب­ و  دیسک برش

دریل­ های چکشی 

اره برقی[9]، دستگاه هرس و ماشین چمن­ زنی 

هر ابزار ارتعاشی که موجب مور مور شدن و کرختی در انگشتان شما می­شود نیز می­تواند موجب ایجاد انگشت سفید ارتعاشی شود. 

اگر کار، بدون استفاده از ابزارهای ارتعاشی، امکان­پذیر نباشد، باید موارد زیر را انجام داد:

از ابزاری که کمتر موجب ارتعاش می­شود، استفاده کنید. 

مطمئن شوید که از ابزار درست و مناسب برای کار استفاده می­کنید. 

ابزارها به درستی نگهداری ­شوند. 

ابزارهای برش را تیز نگه دارید. 

در بین کار، حتماً استراحت کنید و کار دیگر انجام دهید تا کمتر در معرض ارتعاش باشید. 

در بین کار، دست­های خود را گرم نگه دارید. 

دستکش ضد ارتعاش بپوشید. 

ابزارهای ارتعاشی را در داخل منزل نگه دارید. با این کار مطمئن هستید که در استفاده بعدی، بدنه آن­ها سرد نخواهند بود. 

با ترک سیگار، گرم نگه­داشتن بدن خود و ماساژ دادن و ورزش دادن انگشتان خود در زمان­های استراحت، می توانید به گردش خون خود کمک کنید. 

اگر در همان مراحل اولیه استفاده از ابزارهای ارتعاشی، استفاده از آن­ها را متوقف کنید، احتمالاً کاملاً بهبود پیدا می­کنید.

تشخیص پدیده­ رینود 

پدیده رینود، معمولاً بعد از معاینات علائم و انجام آزمایش­های خونی تشخیص داده می­شود. 

ممکن است پزشک برای تشخیص رینود، دست­های شما را در آب سرد و یا هوای سرد قرار دهد.

برای تشخیص نوع رینود (اولیه یا ثانویه)، معمولاً، آزمایش­های بیشتری درخواست می­شود. 

رینود ثانویه، ممکن است به درمان بیشتری احتیاج داشته و در برخی از موارد، به متخصص ارجاع داده شود.

در موراد زیر به رینود ثانویه مظنون می شویم:

علائم شما بعد از 30 سالگی شروع شود– اکثر موارد رینود اولیه، در سنین بین 20 تا 30 سالگی اتفاق می­افتند. 

در طی یک حمله رینود درد خیلی شدیدی را تجربه کرده ­اید. 

تنها یک طرف از بدن شما تحت تأثیر قرارگرفته است .

همچنین پزشک می­تواند رگ­ های خونی کوچک شما را که به عنوان مویرگ[10] شناخته ­شده و در محل اتصال ناخن به انگشت دیده می­شوند، را هم بررسی کند. این مویرگ­ها در افرادی که رینود ثانویه دارند، بزرگترند .

آزمایش­ های خونی 

ممکن است که پزشک شما را برای انجام آزمایش ­های خون ارجاع دهد تا متوجه مشکلات پزشکی دیگری شود که می­توانند رینود در شما ایجاد کنند:

آزمایش کامل شمارش سلول­های خونی– برای بررسی عفونت یا در موارد نادرتر، سرطان خون، مانند لوکمی 

آزمایش آنتی ­بادی­های ضد هسته­ ای (ANA)- به منظور بررسی سیستم ­ایمنی بیش ­فعال، که عموماً در افراد مبتلا به آرتریت روماتوئید و لوپوس دیده می­شود. 

میزان رسوب گلبول­های قرمز– برای بررسی اختلالات خودایمنی 

درمان پدیده­ رینود 

شما معمولاً می­توانید خودتان رینود را درمان کنید، ولی برخی اوقات، نیاز به مصرف دارو نیز می­باشد. 

اگر تشخیص داده شود که شما مبتلا به رینود ثانویه هستید، ممکن است برای درمان مشکل ایجادکننده این وضعیت به متخصص ارجاع داده شوید.

اگر رینود شما جزء عوارض جانبی مصرف داروی خاصی باشد و علائم در حال پیشرفت می­باشد، احتمالاً باید مصرف آن را قطع کنید.

خودیاری 

توصیه­ های زیر، برای افراد مبتلا به هر دو نوع اولیه و ثانویه رینود مفید خواهند بود:

کل بدن خود، به ویژه دست­ها و پاهای خود را گرم نگهدارید، در هوای سرد دستکش و کفش گرم استفاده کنید. 

اگر سیگاری هستید، ترک سیگار می­تواند موجب بهبود گردش خون[11] شما شود، که به تسکین علائم کمک می­کند.  

مرتب ورزش کنید، چون ورزش می­تواند موجب بهبود گردش­ خون در شما شده و سطح استرس را کاهش دهد (مطالب زیر را بخوانید). برای اکثر مردم 150 دقیقه ورزش  متوسط تاسنگین در هفته توصیه می­شود. 

سعی کنید تا سطح استرس خود را به حداقل برسانید. مرتب ورزش کنید، غذای سالم بخورید، و روش­های آرام­سازی مانند تنفس عمیق و یوگا هم می­توانند کمک­ کننده باشند. همچنین، ممکن است، اجتناب از مصرف قهوه، چای و نوشابه هم برای شما مفید باشد. 

اگر کنترل استرس در شما سخت است، ممکن است درمان­های اضافی مانند مشاوره نیاز داشته باشید. 

مصرف داروها 

نیفپیدین 

اگر علائم شما بهبود نیابند، احتمالاٌ برای شما نیفپیدین، تجویز شود. این دارو، رینود را درمان نمی­کند، ولی برای تسکین علائم می­تواند کمک ­کننده باشد. 

جراحی 

جراحی برای درمان رینود خیلی نادر می­باشد. فقط در صورتی جراحی توصیه می­شود که علائم خیلی شدید باشد و بافت­های درگیر آن مانند انگشتان احتمال مرگ بافتی و قانقاریا داشته باشند.

عوارض پدیده­ ی رینود

اسکلرودرما 

خطر ابتلا به مشکلات دیگر مانند اسکلرودرما، تقریباً در زنان از هر 16 فرد مبتلا و در مردان از هر 50 فرد مبتلا به رینود وجود دارد. 

اسکلرودرما زمانی اتفاق می­افتد که بدن مقادیر خیلی زیادی کلاژن تولید می­کند. 

اسکلرودرما، یک واژه یونانی و به معنی پوست سفت می­باشد، ولی می­تواند قسمت­های دیگر بدن، مانند کلیه ­ها، قلب و ریه ­ها را نیز درگیر کند. 

علائم اسکلرودرما، شامل موارد زیر می­باشد:

پوست پف­ کرده و خارش ­دار[12]

مفاصل سفت و ناراحت­ کننده 

نقاط کوچک کلسیم و نقاط قرمز رنگ در زیر پوست 

اشکال در بلع، که به عنوان دیسفاژی شناخته می­شود.

اسهال، نفخ شکم و یبوست 

هیچ درمانی برای اسکلرودرما وجود ندارد، ولی راه­ هایی برای غلبه بر این مشکلات وجود دارد. به عنوان مثال، برخی از داروها می­توانند فرآیندهایی که موجب آسیب به بدن می­شوند را برعکس و یا آهسته کنند. 

زخم­ ها [13]و قانقاریا

اگر رینود خیلی شدید باشد، جریان خون می­تواند شدیداً تحت تأثیر باشد و بافت­ های درگیر شروع به از بین رفتن (مردن) می­کنند. البته، این اتفاق، نادر بوده و تنها، در رینود ثانویه پیش می ­آید. 

نشانه ­های اولیه یک زخم باز که به عنوان اولسر شناخته می­شود، در سطوح  بدن گسترش پیدا می­کند. اگر شما، مظنون به اولسر بودید، باید با پزشک خود مشورت کنید. 

اگر این بیماری، درمان نشود، باعث مرگ بافت خواهد شد و به عنوان قانقاریا (به خصوص قانقاریای خشک) شناخته می­شود. 

علائم قانقاریای خشک، به صورت طبیعی با یک خط قرمز بر روی پوست مشخص می­شود که نشان­دهنده­ لبه های بافت درگیر می­باشد. بافت درگیر، سرد و کرخت شده و زمانی که می­میرد، درد زیادی ایجاد می­کند. با این وجود، خیلی از افراد، به ویژه، سالمندان، هیچ احساسی نخواهند داشت. 

مناطق درگیر بدن، شروع به تغییر رنگ از قرمز به قهوه­ ای و سپس به سیاه می­کنند. سپس، بافت مرده کوچک و از بافت سالم جدا می­شود و نهایتاً می­افتد. 

این عوارض، معمولاً نیاز به پذیرش در بیمارستان دارند و در بیمارستان، احتمالاً برای بازگرداندن جریان خون شما به شما داروهای خاصی خواهند داد.

اگر شما به درمان پاسخ ندهید، ممکن است که برای باز کردن و یا اصلاح رگ­های خونی آسیب دیده نیاز به جراحی داشته باشید.

[1] Raaynurd’s phenomenon 

[2] Blood supply 

[3] Primary 

[4] Secondary 

[5] Autoimmune conditions

[6] Scarring 

[7] Contraceptive pills 

[8] Vibration white finger 

[9] Chainsaws

[10] Capillary 

[11] Circulation 

[12] Puffy and itchy skin 

[13] Ulcers