زکریا چکاپ
واریس
واریس
واریس، ورم و بزرگ شدگی عروق می باشد که معمولا در آن، عروق آبی یا صورتی تیره به نظر می رسند و اکثرا در پاها اتفاق می افتد. همچنین ممکن است ظاهری متورم، برآمده و غیر عادی داشته باشد.
دیگر علائم عبارتند از :
احساس خارش، سنگینی و ناراحتی در پاها
ورم در پاها و زانوها
گرفتگی عضلات پا
خشکی پوست و تغییرات در رنگ ساق پا
پزشک می تواند بر اساس علائم شما، واریس را تشخیص دهد البته آزمایشات بیشتری ممکن است مورد نیاز باشد.
چرا واریس ایجاد می شود؟
واریس زمانی ایجاد می شود که دریچه های کوچک داخل عروق کارکرد صحیح خود را از دست می دهند.
در یک رگ سالم، جریان خون به روانی به سمت قلب حرکت میکند. به واسطه مجموعه ای از دریچه های کوچک که باز و بسته شده و به جریان خون راه می دهند، از بازگشت خون به سمت مخالف جلوگیری می شود.
اگر این دریچه ها ضعیف شده یا آسیب ببینند، خون به سمت عقب برمی گردد و در رگ جمع می شود و در نهایت منجر به ورم و بزرگ شدگی می شود.
عوامل معینی می توانند سبب افزایش احتمال پیشرفت واریس شوند از جمله :
بارداری
اضافه وزن
سن بالا
چه کسانی مبتلا می شوند؟
واریس حالتی متداول است که 3 نفر از هر 10 بزرگسال را درگیر می کند. ابتلا در زنان بیش از مردان است.
هر رگی در بدن می تواند دچار واریس شود اما این حالت بیشتر در پاها به ویژه ساق پا ایجاد می شود. چرا که ایستادن و راه رفتن فشار بیشتری را بر عروق قسمت پایین بدن وارد می کند.
درمان واریس
در اغلب افراد واریس منجر به مشکل حادی برای سلامت فرد نمی شود. واریس می تواند ظاهری ناخوشایند داشته باشد اما گردش خون را مختل نکرده و مشکلات درازمدتی را پدید نیاورد. در اغلب موارد واریس نیازی به درمان ندارد.
درصورت نیاز به درمان، پزشک 6 ماه استفاده از جوراب واریس، انجام ورزش منظم و بالا بردن ناحیه درگیر در هنگام استراحت را تجویز می کند.
اگر واریس سبب درد و ناراحتی می شود یا عوارضی را به همراه دارد، با شیوه های متعددی می تواند آن را درمان کرد. متداول ترین موارد عبارتند از :
استفاده از انرژی حرارتی ناشی از امواج رادیویی با فرکانس بالا یا لیزر در داخل وريدهای آسيب ديده که در آن انرژی برای بهبود عروق آسیب دیده استفاده می شود.
اسکلروتراپی[1] که در آن ماده مخصوصی به عروق تزریق می شود تا آن ها را بهبود بخشد.
گيره زدن و قطع كردن و خارج كردن عروق درگير با جراحی
اگر نیاز به درمان را حس می کنید، گزینه های درمانی واریس را لیست کرده و با پزشک مطرح کنید.
پیشگیری از واریس
شواهد کمی در خصوص توانایی متوقف کردن واریس و پیشگیری از تشدید آن یا پیشگیری کامل از بروز موارد جدید وجود دارد. اما روش هایی برای تسکین علائم واریس وجود دارد که عبارتند از :
اجتناب از ایستادن یا نشستن طولانی مدت و تلاش برای داشتن حرکت هر 30 دقیقه
داشتن استراحت در طول روز، بالا بردن پاها و قرار دادن بر روی بالش برای کاهش ناراحتی
ورزش منظم برای بهبود گردش خون و کمک به حفظ وزن سالم
علائم واریس
واریس منجر به رنگ آبی یا صورتی تیره در پاها می شود و معمولا ظاهری متورم و برآمده دارد. برخی افراد ممکن است درد و ناراحتی را نیز تجربه کنند.
علاوه بر داشتن ظاهر متفاوت، علائم واریس می تواند شامل موارد زیر باشد :
احساس درد ، سنگینی و ناراحتی در پاها
ورم پاها و زانو
احساس سوزش و درد نبض دار در پاها
گرفتگی عضلات پا به ویژه در شب
خشکی، خارش و نازکی پوست در قسمت عروق آسیب دیده
این علائم معمولا در طول هوای گرم یا ایستادن طولانی مدت تشدید می شوند. همچنین ممکن است در صورت استراحت و بالا بردن پاها بهتر شوند. استفاده از بالش برای بالا بردن پاها و راحتی آن ها مناسب است.
واریس معمولا در پاها، قسمت پشتی ساق پا و یا قسمت داخلی پا ایجاد می شود. اما در هر یک از بخش های بدن قابل ایجاد شدن است از جمله :
گلو ( مری )
رحم
واژن
لگن
مقعد
اگر درمورد ظاهر عروق خود نگران هستید، با پزشک مشورت کنید.
علل واریس
واریس متاثر از دیواره های ضعیف عروق و دریچه ها می باشد.
ضعف دریچه ها
در داخل رگ ها، دریچه های كوچك یک طرفه ای وجود دارد که با باز شدن خود به خون اجازه حرکت از داخل خود را داده و با بسته شدن خود، از برگشت رو به عقب آن جلوگیری می کنند.
گاهی دیواره رگ ها کشیده شده و قابلیت ارتجاعی خود را از دست می دهد که منجر به ضعف دریچه ها می گردد.
اگر دریچه ها به خوبی کار نکنند، خون تراوش کرده و به سمت عقب جریان می یابد. در این صورت، خون در رگ ها جمع می شود و منجر به ورم و بزرگ شدگی رگ می شود.
دلایل کشیدگی عروق و ضعف دریچه ها کاملا شناخته شده نیست. برخی افراد بدون هیچ دلیل معینی دچار این حالت می شوند.
افزایش خطر
برخی عوامل می تواند احتمال پیشرفت واریس را افزایش دهند از جمله :
جنسیت
ژنتیک
سن
اضافه وزن
شغل
بارداری
دیگر بیماری ها
جنسیت
زنان بیش از مردان به واریس مبتلا می شوند. علت این امر می تواند شل شدن دیواره رگ ها به واسطه هورمون های زنان و قرار گرفتن دریچه ها در معرض تراوشات بیشتر باشد. هورمون ها مواد شیمیایی تولید شده در بدن هستند که به واسطه بارداری، سندرم پیش از قاعدگی و یا یائسگی تغییر می کنند.
ژنتیک
خطر پیشرفت واریس در صورت ابتلای یکی از اعضای نزدیک خانواده بالاتر است. این امر نشان می دهد که واریس می تواند تا حدی نشات گرفته از ژن های فرد باشد ( واحدهای مواد ژنتیکی که از والدین خود به ارث می برید ) .
سن
همزمان با افزایش سن، عروق شروع به از دست دادن قابلیت ارتجاعی خود کرده و دریچه های داخل آن ها نیز کارکرد قبلی خود را از دست می دهند.
اضافه وزن و چاقی
داشتن اضافه وزن منجر به وارد آمدن فشار بر عروق می شود. بنابراین عروق مجبور به کار شدیدتر برای فرستادن خون به سمت قلب می شوند. این حالت می تواند فشار فزاینده ای را بر دریچه ها وارد کرده و آن ها را در معرض خطر ترشحات بازگشت خون به سمت پايين و تراوش مايعات از عروق آسيب ديده قرار دهد.
تاثیر اضافه وزن بر پیشرفت واریس در زنان بالاتر است.
شغل
تحقیقات نشان می دهد که برخی مشاغل مستلزم دوره های طولانی ایستادن هستند که می تواند خطر ابتلا به واریس را افزایش دهد. چرا که در هنگام ایستادن طولانی مدت، خون به سادگی جریان نمی یابد.
بارداری
در دوران بارداری میزان خون برای پشتیبانی از رشد جنین افزایش می یابد این امر فشار بیشتری را بر عروق وارد می کند.
افزایش سطح هورمون ها در دوران بارداری نیز سبب می شود که دیواره عضلات عروق خونی، شل تر شود این امر خطر ابتلا به واریس را افزایش می دهد.
واریس ها ممکن است با شروع به رشد رحم ظاهر شوند. زمانیکه رحم بزرگ می شود، فشاری بر عروق ناحیه لگنی وارد می شود که گاهی منجر به ایجاد واریس در آن ها می شود.
اگرچه بارداری می تواند خطر ابتلا به واریس را افزایش دهد اما در اغلب زنان عروق پس از به دنیا آمدن نوزاد، به حالت طبيعی باز مي گردند.
دیگر بیماری ها
در موارد نادری واریس ممکن است بر اثر دیگر بیماری ها ایجاد شود. این موارد عبارتند از :
سابقه داشتن لخته خون
داشتن ورم یا تومور در لگن خاصره
حالت غیر عادی در عروق خون
تشخیص واریس
اگر مبتلا به واریس هستید و این بیماری منجر به ناراحتی در شما نشده است، نیازی به مراجعه به پزشک وجود ندارد. واریس به ندرت حالتی جدی ایجاد می کند و اغلب نیازی به درمان وجود ندارد.
اما در موارد زیر با پزشک مشورت کنید :
واریس منجر به درد و ناراحتی شود
پوست اطراف عروق دچار خارش و زخم باشد.
درد پاها سبب ناراحتی و سوزش به هنگام شب شده و خواب را مختل کند.
واریس بر اثر ظاهری که دارد تشخیص داده می شود. پزشک اقدام به بررسی پاهای شما به هنگام ایستادن می کند تا علائم ورم را بررسی کند.
همچنین ممکن است از شما خواسته شود تا وجود درد یا شرایطی که منجر به تشدید واریس می شود را تشریح کنید. برای مثال، برخی زنان بیان می کنند که دوره قاعدگی آن ها بر واریسشان تاثیرگذار است.
پزشک همچنین باید دریابد که آیا شما در معرض خطر پیشرفت واریس هستید یا خیر، برای مثال شما را از نظر موارد زير بررسی نمايد :
داشتن سابقه خانوادگی واریس
بارداری
داشتن شاخص توده بدنی (BMI) مناسب
داشتن ترومبوز سیاهرگ عمقی ( لخته خون در یکی از عروق بدن )
سابقه آسیب پا ( مثلا داشتن سابقه شکستگی استخوان پا )
معاینات بیشتر
پزشک ممکن است شما را به یک متخصص عروق ارجاع دهد به ویژه اگر علائم زیر را داشته باشید :
واریسی که سبب درد، خارش، ناراحتی، ورم، سنگینی یا تیر کشیدن پا شود.
بیماری های پوستی که پا را درگیر کرده باشد، مانند اگزما که می تواند ناشی از مشکلات جریان خون در پا باشد.
واریسی که سخت و دردناک است و سبب مشکلاتی در جریان خون پا شده است.
زخم بهبود یافته یا بهبود نیافته در پا ( زخمی در پوست که در عرض دو هفته بهبود نیافته باشد ) و در قسمت ساق پا
در اغلب موارد آزمایشی موسوم به سونوگرافی فراصوتی داپلر[2] انجام می شود. این آزمایش نوعی اسکن است که از امواج فراصوت برای تولید تصویر عروق پا استفاده می کند.
این تصویر نشانگر جریان خون است و به شناسایی محل واریس و نیز دریچه های آسیب دیده ای که احتمالا منجر به واریس شده کمک می کند.
درمان واریس
واریس همواره نیاز به درمان ندارد. اگر واریس سبب ناراحتی شما نشده است، نیازی به درمان وجود ندارد.
درمان واریس در موارد زیر ضروری است :
برای تسکین علائم – اگر واریس منجر به درد و ناراحتی شده باشد.
درمان عوارض – مانند زخم پا، ورم یا رنگ گرفتگی پوست
دلایل زیبایی شناختی – جهت بهبودی ظاهری اندام
اگر درمان ضروری باشد، پزشک برای شما 6 ماه خود مراقبتی در منزل را پیشنهاد می کند که شامل موارد زیر است :
استفاده از جوراب واریس
انجام منظم ورزش
اجتناب از ایستادن طولانی مدت
بالا بردن ناحیه درگیر به هنگام استراحت
درمان واریس در زیر بطور كاملتر بیان شده است.
جوراب واریس
جوراب واریس به گونه ای طراحی شده که فشاری مستمر را بر پاها وارد کند و گردش خون را بهبود ببخشد. این جوراب ها در قسمت زانو بسیار تنگ هستند و به تدریج در قسمت های بالاتر پا شل تر می شوند. این کار به جریان خون به سمت قلب کمک می کند. جوراب واریس می تواند به تسکین درد، ناراحتی و ورم ایجاد شده بر اثر واریس کمک کند. اما مشخص نیست که آیا می تواند به پیشگیری از تشدید واریس نیز کمک کند و از بروز واریس جدید جلوگیری کند یا خیر.
تنها زمانی استفاده از جوراب واریس به عنوان درمانی طولانی مدت برای واریس پیشنهاد می شود که درمان های دیگر برای شما مناسب نبوده باشد.
احتمالا جوراب واریس برای استفاده در دوره بارداری نيز مناسب باشد.
جوراب های واریس در اندازه ها و بر اساس فشارهای متفاوتی موجود هستند. اغلب افراد دچار واریس جوراب واریس دسته اول ( فشار سبک ) و یا دسته دوم ( فشار متوسط ) را دریافت می کنند. همچنین این جوراب ها بر اساس عوامل زیر نیز موجود هستند :
رنگ های متفاوت
طول متفاوت – برخی تا زانو و برخی تا ران ها هستند.
سبک های متفاوت پوشاندن پا – برخی کل پا و برخی تا قبل از ران را پوشش می دهند.
انواعی که بر ران ها فشار می آورند نیز در دسترس هستند. آن ها را می توان از داروخانه ها یا مستقیما از تولید کنندگان خریداری کرد.
ممکن است نیاز به پوشیدن جوراب واریس در صورت ابتلا به ترومبوز سیاهرگی عمیقی در تمام عمر وجود داشته باشد. این بیماری منجر به ایجاد مشکل در دریچه ها، یا انسداد عروق عمقی پاها می شود. در این موارد نیاز به پوشیدن جوراب واریس حتی در صورت جراحی برای درمان واریس وجود خواهد داشت.
پوشیدن جوراب واریس
بلافاصله پس از بیدار شدن باید این جوراب ها را بپوشید و قبل از خوابیدن آن ها را بايد از پا خارج كرد.
آن ها ممکن است منجر به ناراحتی به ویژه در هوای گرم شوند اما پوشیدن صحیح این جوراب ها برای بهره مندی از مزایای آن ها ضروری است.
آن ها را به سمت بالا بکشید تا سطح مناسبی از فشار به هر یک از بخش های مورد نیاز وارد شود. اجازه ندهید که جوراب پیچ بخورد چرا که می تواند به صورت نواری محکم به پوست پا فرو رود.
اگر گمان می کنید که جوراب نامناسب است و یا برای شما مناسب نیست با پزشک مشورت کنید. استفاده از جوراب های سفارشی که کاملا مناسب شما باشد نیز امکان پذیر است.
اگر استفاده از جوراب های واریس سفارشی توصیه شود، پاهای شما از چند جا اندازه گیری می شود تا از صحیح بودن اندازه ها اطمینان ایجاد شود. اگر پاهای شما اغلب دچار ورم هستند، باید صبح ها که ورم حداقل است اندازه گیری شود.
اگر جوراب واریس منجر به خشک شدن پوست پا شود، از یک کرم مرطوب کننده قبل از رفتن به رختخواب استفاده کنید تا پوست مرطوب شود. همچنین باید مراقب علائم زخم در پا، تاول و تغییر رنگ نیز باشید.
نگهداری از جوراب واریس
جوراب واریس معمولا باید هر 3 تا 6 ماه یکبار عوض شود. در صورت آسیب دیدگی جوراب با پزشک مشورت کنید چرا که دیگر اثربخشی نخواهد داشت. بهتر است دو جوراب برای شما تجویز شود ( یا دو ست جوراب ، برای هر پا دو عدد ) تا هنگام شستن و خشک کردن یک جوراب، دیگری پوشیده شود. جوراب های واریس باید با دست و در آب گرم شسته شده و دور از حرارت مستقیم خشک شوند.
درمان های بیشتر
اگر واریس نیاز به درمان بیشتر داشت یا عوارضی را ایجاد کرد، نوع درمان به وضعیت سلامت عمومی و اندازه، موقعیت و شدت واریس بستگی دارد. متخصص واریس ( پزشک متخصص عروق خونی ) قادر به بیان مناسب ترین نوع درمان برای شما خواهد بود.
درمان با فركانس راديويی
یکی از درمان هایی که در ابتدا تجویز می شوند اين درمان می باشد. این کار مستلزم استفاده از انرژی نشات گرفته از امواج رادیویی فراصوت یا لیزر ( لیزر درون وریدی ) برای تسکین عروق آسیب دیده می باشد.
درمان لیزری درون وریدی
همانند درمان با فركانس راديويی، درمان لیزری درون وریدی نیز مستلزم وجود کاتتری می باشد که به داخل رگ وارد می شود و از اسکن فراصوت برای هدايت آن به محل صحیح استفاده می شود. لیزر نیز از میان کاتتر عبور داده می شود و در قسمت بالای رگ دچار واریس قرار می گیرد.
اسکلروتراپی
اگر درمان با فركانس راديويی برای شما مناسب نبود، درمانی موسوم به اسکلروتراپی برای شما تجویز خواهد شد. این درمان مستلزم تزریق ماده ای مخصوص به داخل رگ ها می باشد. این ماده رگ ها را خراش می دهد و آن ها را می بندد. این نوع درمان در صورت ابتلای قبلی به ترومبوز سیاهرگ عمقی مناسب نخواهد بود.
جراحی
اگر درمان با فركانس راديويی و اسکلروتراپی برای شما مناسب نباشد، معمولا جراحی برای بستن و خارج كردن رگ های آسیب دیده پیشنهاد می شود.
عوارض واریس
واریس می تواند به جهت متوقف کردن جریان صحیح خون، عوارضی داشته باشد.
اغلب افرادی که دچار واریس هستند، عوارضی را نشان نمی دهند اما اگر شما دارای عوارض باشید، معمولا چندین سال پس از بروز اولیه واریس، خواهد بود.
برخی عوارض احتمالی واریس در زیر بیان می شود.
خونریزی
واریس در نزدیکی سطح پوست می تواند منجر به خونریزی شود به ویژه اگر پا دچار بریدگی یا ضربه شود. متوقف کردن این خونریزی دشوار خواهد بود. باید دراز کشیده، پاهای خود را بلند کرده و فشار مستقیمی را بر زخم وارد آورید. اگر خونریزی متوقف نشد سریعا به اورژانس مراجعه کنید.
لخته خون
شکل گیری لخته خون در عروق دچار واریس ( عروقی که درست زیر سطح پوست قرار دارند )، می تواند منجر به حالت هایی مانند ترومبوز عمقی عروق یا ایجاد لخته خون در سیاهرگ همراه با التهاب دیواره سیاهرگ[3] شود.
ایجاد لخته خون در سیاهرگ همراه با التهاب دیواره سیاهرگ
این حالت باعث ایجاد ورم ( التهاب ) در عروق پا مي شود که ناشی از لخته خون شکل گرفته در عروق می باشد. این وضعيت ممکن است در افراد دچار واریس ایجاد شده و علائم زیر را داشته باشد.
دردناکی
قرمزی
احساس گرما
زمانی که این حالت در یکی از عروق سطحی پا ایجاد شود، با نام ترومبوفلبیت سطحی شناخته می شود.
همانند واریس، ترومبوفلبیت نیز با استفاده از جوراب واریس قابل درمان است. در برخی موارد، داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن نیز تجویز می شود.
ترومبوز سیاهرگی عمقی
ترومبوز سیاهرگی عمقی در 20 درصد از افراد دچار لخته خون در عروق سطحی اتفاق می افتد.
این وضعيت می تواند سبب درد و تورم پا شده و عوارض جدی مانند آمبولی ریه را ایجاد کند.
نارسایی مزمن وریدی[4]
اگر خون در رگ های شما به درستی جریان نیابد، می تواند منجر به تداخل در نحوه تبادل اکسیژن، نیتروژن و مواد زائد پوست با خون شود.
اگر در طولانی مدت این تبادل دچار اختلال شود، این بیماری نارسایی مزمن وریدی نامیده می شود.
نارسایی مزمن وریدی گاهی می تواند منجر به ایجاد دیگر بیماری ها مانند موارد ذکر شده در زیر گردد:
اگزمای ناشی از واریس
این بیماری وضعيتی است که منجر به قرمزی، پوسته پوسته شدن و کپره بستن پوست می شود. همچنین ممکن است تاول و پوسته زنی نیز به همراه داشته باشد.
این حالت معمولا دائمی است اما منجر به مشکلات جدی نمی شود.
لیپودرماتواسكلروزيس[5]
لیپودرماتواسكلروزيس منجر به سخت و سفت شدن پوست شده و پوست ممکن است رنگ قرمز یا قهوه ای داشته باشد. این حالت معمولا ناحیه ساق پا را درگیر می کند.
زخم وریدی
زخم وریدی زمانی ایجاد می شود که فشار فزاینده ای بر عروق ساق پا وارد شود. این وضعيت سبب می شود که مایعات از رگ ها تراوش کرده و زیر پوست جمع شوند.
این مایعات سبب ضخیم شدن، ورم و در نهایت ایجاد یک زخم در پوست می شوند. زخم وریدی عمدتا در ناحیه زانو دیده می شود.
اگر متوجه تغییرات غیر عادی پوست مانند موارد بالا شدید، سریعا به پزشک مراجعه کنید. این وضعيت ها می توانند به سادگی درمان شوند اما باید هرچه سریعتر درمان شوند.
[1] Sclerotherapy
[2] duplex ultrasound scan
[3] Thrombophlebitis
[4] Chronic venous insufficiency
[5] Lipodermatosclerosis