هایپرگلایسمیا (قند خون بالا)

هایپرگلایسمیا یک اصطلاح پزشکی برای بالا بودن سطح قند خون (گلوکز) می باشد. هایپرگلایسمیا وضعیتی شایع در بیماران دیابتی است. این مشکل می‌تواند افراد مبتلا به دیابت نوع ۱، دیابت نوع ۲ و همچنین زنان باردار مبتلا به دیابت بارداری را درگیر کند. هایپرگلایسمیا ممکن است افراد غیر دیابتی را نیز درگیر کند، اما عموما در افراد بیمار مانند آن هایی که اخیرا دچار سکته مغزی یا حمله قلبی شده اند یا به عفونت جدی مبتلا هستند، بروز می کند. 

آیا هایپرگلایسمیا خطرناک است؟

هدف از درمان دیابت حفظ سطح قند خون  در محدوده ای نزدیک به حد طبیعی است. اگر شما مبتلا به دیابت هستید صرف نظر از نحوه مراقبت از بیماری، ممکن است در مواقعی هایپرگلایسمی را تجربه کنید.تشخیص و درمان هایپرگلایسمیا بسیار اهمیت دارد چرا که در صورت عدم درمان، ممکن است منجر به مشکلات جدی شود. موارد خفیف هایپرگلایسمی معمولا نگران کننده نیستند زیرا به راحتی قابل درمان هستند و احتمالاً  بدون مداخله به حالت  طبیعی برمیگردد. با این حال، در صورتی که سطح قند خون بسیار بالا باشد و یا مدت زیادی به طول بیانجامد، میتواند منجر به مشکلات خطرناکی شود.

سطح بسیار بالای قند خون می‌تواند باعث ایجاد عوارض مهلکی مانند موارد زیر بشود:

کتواسیدوز دیابتیک (DKA) -که در نتیجه نیاز بدن برای شکستن چربی ها جهت تولید انرژی رخ می دهد، که می تواند منجر به کمای دیابتیک شود ؛کتواسیدوز دیابتی بیشتر افراد مبتلا به دیابت نوع ۱ را درگیر می کند.

وضعیت هایپراسمولار هایپرگلایسمی (HHS) - این عارضه بیشتر در افراد مبتلا به دیابت نوع 2 دیده می شود که بدن در اثر تلاش برای دفع قند اضافی، دچار کم آبی شدید میشود.

 بالا بودن طولانی مدت سطح قند خون به مدت ماه ها و یا سال ها می تواند منجر به آسیب دائمی به بخش هایی از بدن مانند چشم ها، اعصاب، کلیه ها و رگ های خونی شود. در صورتی که هایپرگلایسمیا را مکرراً تجربه می کنید، با پزشک خود و یا تیم مراقبت از دیابت صحبت کنید. ممکن است شما برای حفظ سطح قند خون در حدود نرمال، به تغییرات در روش درمانی یا سبک زندگی خود  نیاز داشته باشید.

علائم هایپرگلایسمیا

 علایم هایپرگلایسمی در افراد مبتلا به دیابت ممکن است به تدریج در طول چند روز یا هفته ایجاد شود. در برخی موارد، ممکن است تا زمانی که سطح قند خون بسیار بالا رود، علائمی بروز نکند. علایم هایپرگلایسمی عبارتند از:

  • تشنگی بیش از حد و خشکی دهان
  • نیاز به ادرار کردن در دفعات زیاد
  • خستگی
  • تاری دید
  • کاهش وزن بدون دلیل
  • عفونت های مکرر مانند برفک دهان، عفونت های مثانه و عفونت های پوستی

علایم هایپرگلایسمی همچنین می تواند به علت دیابت تشخیص داده نشده باشد بنابراین با مشاهده این علائم بهتر است به پزشک مراجعه کنید.

سطح قند خون باید چقدر باشد؟

سطح قند خون هدف برای هر فرد متفاوت است اما به طور کلی:

اگر در خانه اندازه گیری میکنید – سطح قند خون نرمال باید قبل از خوردن وعده غذایی در محدوده 126-68 میلی گرم در دسی لیتر و دو ساعت بعد از صرف وعده غذایی نباید بیش از 160 میلی گرم در دسی لیتر  باشد.

اگر هر چند ماه یکبار قند خون خود را با تست هموگلوبولین  A1c بررسی می کنید – هدف باید عدد 5/6 % باشد.

به شما توصیه می شود که برای کنترل منظم سطح قند خون خود از دستگاه تست در خانه استفاده کنید و یا با پرستار یا پزشک خود هر چند ماه یک بار قرار ملاقات داشته باشید تا سطح قند خون شما را ثبت کنند.

علت سطح بالای قند خون

عوامل گوناگونی می تواند موجب بروز هایپرگلایسمی یا افزایش سطح قند خون در افراد دیابتی گردند. این عوامل شامل موارد زیر هستند:

  • استرس
  • یک بیماری مانند سرماخوردگی
  • خوردن بیش از حد
  • ورزش نکردن
  • ار دست دادن آب بدن
  • از دست دادن یک دوز از داروی دیابت یا مصرف اشتباه دوز
  • درمان بیش از حد برای وضعیت هیپوگلایسمیا (افت قند خون)
  • مصرف برخی داروها مانند استروئید ها

هایپرگلایسمیا ممکن است گاها در در دوره های رشد کودکان و جوانان نیز بروز کند.

درمان هایپرگلایسمیا

اگر شما به دیابت مبتلا هستید و علایم هایپرگلایسمی را دارید، توصیه های تیم مراقبتی دیابت در کاهش سطح قند خون میتواند کمک کننده باشد.

 پزشک ممکن است اقدامات زیر را برای درمان هایپرگلایسمی توصیه کند:

  • تغییر رژیم غذایی - ممکن است پزشک به شما توصیه کند که از خوردن غذاهایی که موجب افزایش سطح قند خون می شوند مانند کیک ها یا نوشیدنی های شیرین، بپرهیزید.
  • نوشیدن مقدار زیاد مایعات بدون قند - این عمل می تواند در رفع کم آبی ناشی از هایپرگلایسمی کمک کننده باشد.
  • انجام بیشتر ورزش - ورزش آرام و منظم مانند پیاده روی می تواند سطح قند خون را کاهش دهد خصوصا اگر کاهش وزن را به دنبال داشته باشد.
  • تنظیم دوز انسولین - برای درمان هایپرگلایسمی، پزشک توصیه هایی را در مورد تنظیم دوز انسولین مصرفی ارائه می دهد.

برای درمان هایپرگلایسمی، بهتر است در دفعات بیشتری سطح قند خون را اندازه گیری کنید و یا وجود موادی به نام کتون ها را در خون یا ادرار مورد سنجش قرار دهید (ماده ای مرتبط با عارضه کتواسیدوز دیابتیک). بررسی علائمی که می توانند نشانه ای از مشکلات جدی تر باشند را تا زمانی که هایپرگلایسمی برطرف شود، ادامه دهید.

زمان مراجعه به پزشک متخصص داخلی

اگر سطح قند خون شما بالا رفته و علائم زیر را تجربه کرده اید فورا به پزشک مراجعه نمایید:

  • احساس ناخوشی
  • درد شکمی
  • تنفس عمیق و سریع
  • علائم کم آبی مانند سردرد، خشکی پوست و ضربان قلب سریع و ضعیف
  • مشکل در بیدار ماندن

این علائم می توانند نشانه ای از عوارض جدی هایپرگلایسمی همچون کتواسیدوز دیابتیک یا وضعیت هایپر گلایسمیک هایپراسمولار باشند و نیاز به بستری شدن در بیمارستان دارد.

 چگونه از بروز هایپرگلایسمی پیشگیری کنیم

 راه های ساده زیادی برای کاهش خطر هایپرگلایسمیا شدید  یا طولانی مدت وجود دارد :

مراقب چیزهایی که می‌خورید باشید - مخصوصاً آگاه باشید که چگونه خوردن میان وعده ها و غذاهای شیرین و کربوهیدرات ها می تواند روی سطح قند خون شما تاثیر بگذارد

به برنامه درمانی خود پایبند باشید - به یاد داشته باشید که انسولین یا سایر داروهای دیابت را طبق توصیه پزشک خود مصرف کنید 

تا حد امکان فعال باشید - ورزش کردن منظم می‌تواند از افزایش سطح قند خون جلوگیری کند، اما اگر داروی دیابت مصرف می کنید ابتدا باید با پزشک خود مشورت کنید زیرا مصرف بعضی از داروها در صورت ورزش بیش از حد، موجب هایپوگلایسمی یا افت قند خون میشود

 در هنگام بیماری بیشتر از خود مراقبت کنید - تیم مراقبت شما ممکن است "قوانین روزهای بیماری" برای شما تهیه کند که در آن اطلاعاتی جهت حفظ نرمال سطح قند خون در دوران بیماری به شما ارائه دهد.

سطح قند خون خود را بررسی کنید - تیم مراقبتی شما توصیه می کند از دستگاهی جهت بررسی قند خون در خانه استفاده کنید، در نتیجه شما می‌توانید افزایش قند خون را سریعا متوجه شوید و برای پیشگیری از آن اقدام کنید.