نقرس

نقرس نوعی آرتروز است که در آن بلورهای کوچکی در داخل و اطراف مفاصل ایجاد شده و باعث درد ناگهانی و تورم شدید می­شود.

شواهد نشان داده است که از هر 100 نفر ، یک تا دو نفر در معرض ابتلا به نقرس هستند. 

این بیماری اغلب در مردان بالای 30 سال و زنان بعد از یائسگی دیده می­شود و به طور کلی بروز نقرس در مردان بیشتر از زنان است. 

نقرس می­تواند باعث ایجاد درد شدید و ناتوانی فرد شود ولی روش­ های درمانی زیادی برای تسکین درد و پیشگیری از حملات بعدی این بیماری وجود دارد که باعث بهبود کیفیت زندگی فرد می­شود. 

علائم نقرس

تمام مفاصل بدن می­توانند دچار نقرس شوند اما معمولاً مفاصل انتهایی اندام­ ها مانند انگشتان پا، مچ پا، زانو و انگشتان دست درگیر می­شوند. علائم و نشانه ­های نقرس عبارتند از:

درد شدید یک یا چند مفصل

احساس گرما و حساسیت در مفاصل

تورم مفصل آسیب دیده

قرمز و براق شدن پوست ناحیه آسیب دیده

این علائم به سرعت و طی چند ساعت بروز می­کند و 3 تا 10 روز تداوم دارد. بعد از این مدت درد از بین رفته و مفصل به حالت طبیعی بر می­گردد. تقریباً تمام افراد مبتلا به این بیماری در طول یکسال حملاتی را در برخی نقاط بدن تجربه خواهند کرد.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم ؟ 

در صورت شک به نقرس به شرطی که قبلاً تشخیص داده نشده باشد و همچنین اگر علائمی مانند درد شدید و تب بالا داشته باشید، باید هر چه سریع­تر به پزشک مراجعه کنید. 

تأیید تشخیص این بیماری توسط پزشک ضروری است زیرا بیماری­های دیگری مانند عفونت مفاصل نیز علائم مشابه نقرس ایجاد می­کند که نیاز به درمان فوری دارد.

اگر دارویی که توسط پزشک برای بیماری نقرس و حملات شما تجویز شده است، در چند روز اول علائم را کاهش ندهد، باید هر چه سریعتر به پزشک مراجعه کنید. 

علل نقرس 

نقرس در اثر تجمع ماده ­ای بنام اوریک اسید در خون ایجاد می­شود. اگر تجمع اوریک اسید در بدن بیشتر شود یا کلیه­ ها نتوانند به تصفیه­ این ماده بپردازند، این ماده در بدن تجمع یافته و باعث ایجاد بلورهای تیز و کوچکی در اطراف مفاصل می­شود. این بلورها باعث التهاب مفاصل (قرمز و متورم شدن آن) و درد آن­ها می­شوند.

مواردی که ممکن است احتمال ابتلا به نقرس را افزایش دهد عبارتند از:

چاقی، فشارخون بالا و یا دیابت

داشتن خویشاوند نزدیک مبتلا به نقرس 

مشکلات کلیوی

خوردن غذاهایی که باعث تجمع اسید اوریک در بدن می­شود مانند گوشت قرمز، دل و امعا و احشا احشام 

نوشیدن بیش از حد آبجو یا مشروبات الکلی

درمان نقرس

درمان­ های پیشنهادی پزشک در صورت ابتلا به نقرس عبارتند از:

تسکین علائم بیماری در طول حملات آن- استفاده از کمپرس یخ و یا مصرف داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی (NSAID)، کلشی سین یا کورتون­ها 

پیشگیری از بروز حملات بعدی- از طریق تغییر سبک زندگی مانند کاهش وزن یا تغییر رژیم غذایی و مصرف دارویی که سطح اوریک اسید خون را کاهش دهد مانند آلوپورینول.

برخی از افراد با این درمان­ ها می­توانند سطح اسید اوریک خون را به اندازه زیادی کاهش دهند و به این ترتیب بلورهای ایجاد کننده­ نقرس را حل کنند و از بین ببرند. این کار باعث می­شود که حملات رخ ندهند. با این حال نیاز به درمان در تمام طول زندگی وجود دارد. 

آیا نقرس می­ تواند باعث بروز مشکلات بعدی شود؟

اگر این بیماری در مراحل اولیه تحت درمان قرار نگیرد، باعث بروز مشکلات بعدی می­ گردد. این موارد می توانند شامل: 

سنگ کلیه

توده ­های سفت و محکم بلورهای اوریک اسید در زیر پوست بنام توفوس 

آسیب دائمی مفصل

بیماری شبه نقرس

این بیماری شبیه نقرس است اما معمولاً در ابتدا مفصل زانو را درگیر می­کند. شبه نقرس نوعی آرتروز است که باعث درد، سفتی، حساسیت به لمس، قرمزی، گرما و تورم در یک یا چند مفصل گردد. که این مفصل معمولاً زانو یا مچ دست است. 

علائم نقرس

علامت اصلی نقرس حمله­ ناگهانی درد شدید در یک یا چند مفصل است که اغلب انگشتان پا درگیر می­شود. 

علائم دیگر می­تواند شامل موارد زیر باشد:

احساس گرما و حساسیت مفاصل تا حدی که بیمار حتی به لمس حساس می گردد. 

تورم مفصل آسیب دیده و اطراف آن

قرمز و براقی پوست اطراف مفصل آسیب دیده

با کاهش التهاب پوست دچار خارش، پوسته پوسته شدن و لایه لایه شدن (پوست انداختن) می ­شود.

 درد شدید ایجاد شده در نتیجه عوارض نقرس می­تواند باعث دشواری راه رفتن شود. در این حالت حتی وارد شدن یک فشار کم در نتیجه استفاده از روانداز یا پتو در زمان خواب نیز می­تواند غیر قابل تحمل باشد.

کدام مفاصل تحت تأثیر قرار می گیرند؟

نقرس می­تواند تقریباً در تمام مفاصل بدن دیده شود و همزمان بیش از یک مفصل را درگیر کند. 

اغلب مفاصل انتهای اندام­ ها تحت تاثیر قرار می­گیرند، از جمله:

انگشتان پا-  بخصوص مفصل انگشت شست

قسمت میانی پا (همان جایی که بند کفش ­ها در آنجا بسته می­شود)

مچ پا

زانو

انگشتان دست

مچ دست

 آرنج

در صورت عدم درمان نقرس، ممکن است مفاصل بیشتری درگیر شوند.

الگوی علائم بالینی بیماری نقرس

حملات نقرس تمایل دارند که:

گرچه می­توانند در تمام طول شبانه روز رخ دهند اما اغلب تمایل به بروز در شب هنگام دارند.

در طول چند ساعت به سرعت پیشرفت می­کند.

بین 3 تا 10 روز به طول می­انجامد- پس از گذشت این مدت مفصل آسیب دیده به حالت اولیه و طبیعی خود بر می­گردد اما اگر درمان سریع و در مراحل اولیه شروع نشود، ممکن است مشکل ادامه پیدا کند.

عود حملات- در صورت عدم درمان، ممکن است هر چند ماه یا هر چند سال حملات را به طور مکرر تجربه کنید.

همچنین پیش­ بینی زمان بروز حملات و چگونگی شروع آن مشکل است.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟ 

اگر مشکوک به نقرس هستید که قبلاً هم تشخیص داده نشده باشد، باید به پزشک مراجعه کنید.

اگر هر دو مورد زیر را دارید فوراً با پزشک تماس بگیرید.

تورم و درد مفصل و تشدید علائم آن­ها

دمای بالای 38 درجه یا بالاتر (تب)

این شرایط به معنی این است که دچار عفونت داخل مفصلی شده ­اید. (آرتروز سپتیک)

اگر در صورت ابتلا به نقرس و حملات آن، داروهای تجویز شده در چند روز اول موثر واقع نشود به پزشک مراجعه کنید.

علل نقرس

نقرس به دلیل تشکیل بلورهای کوچک در مفاصل، باعث درد، حساسیت و تورم شدید می­شود. زمانی که تجمع ماده زائد اسید اوریک در بدن افزایش یابد، این بلورها تشکیل می­شوند. 

اسید اوریک

اسید اوریک به دلیل تجزیه ماده شیمیایی معروف به پورین در بدن تولید می­شود. اگر کلیه ها نتواند به اندازه کافی اسید اوریک دفع کنند یا بدن مقدار زیادی از این ماده را تولید کند، این ماده در بدن تجمع یافته و به بلورهای میکروسکوپی تبدیل می­شود.

این بلورها اغلب در مفاصل و اطراف آن تشکیل می­شوند. شاید به این دلیل که درجه حرارت بدن در این نقاط کمتر از سایر نقاط بدن است. ورود این ماده به فضای بین مفصلی باعث التهاب دردناک (قرمزی و تورم) می­شود.

افرایش ­دهنده ­های خطر ابتلا به نقرس

سطح بالای اسید اوریک در خون عامل اصلی افزایش خطر ابتلا به نقرس است. با این حال علت اصلی افزایش اسید اوریک در خون و ایجاد نقرس مشخص نشده است، برخی از افراد با مقدار بالای اسید اوریک مبتلا به نقرس می­شوند در حالیکه بقیه با همین میزان اسید اوریک مبتلا نمی­شوند. عواملی که باعث افزایش خطر ابتلا به نقرس می­شود در ادامه آمده است.

شرایط پزشکی

برخی از بیماری­ های زمینه ­ای خطر ابتلا به نقرس را افزایش می­دهند از جمله:

فشارخون بالا

دیابت

بیماری­های کلیوی

سطح بالای چربی و کلسترول در خون

چاقی

سندرم متابولیک (ترکیبی از دیابت، فشارخون و چاقی)

پسوریازیس (بیماری پوستی که باعث ایجاد لکه ­های قرمز، پوسته­ ریزی و لایه لایه شدن پوست می­شود).

ورم مفاصل و استخوان­ ها

دارو

برخی از داروها باعث افزایش سطح اسید اوریک و ابتلا به نقرس می­شوند که شامل:

دیورتیک (داروی مدر)- برای درمان فشارخون بالا یا تجمع غیرطبیعی مایعات در بدن.

داروهای خاصی برای درمان فشارخون بالا

آسپرین با مقدار کم- برای کاهش خطر لخته شدن خون

سیکلوسپورین­ ها- برای درمان بیماری­ هایی مانند پسوریازیس

برخی داروهای شیمی درمانی

رژیم غذایی

از آنجا که اسید اوریک به دلیل تجزیه پورین در بدن ایجاد می­شود، خوردن غذاهای حاوی پورین زیاد خطر ابتلا به نقرس را افزایش می­ دهد.

غذاهایی که غنی از پورین هستند، عبارتند از:

گوشت قرمز- مانند گوشت گاو و گوسفند 

غذاهای دریایی- بویژه صدف ماهی و ماهی­ های چرب

دل و جگر و قلوه

الکل

نوشیدنی­های الکلی باعث افزایش سطح اسید اوریک در خون می­شوند. آبجو، شراب­ های غنی شده و قوی و مشروبات الکلی، باعث افزایش اسید اوریک بیشتری در بدن نسبت به سایر نوشیدنی های الکلی می­شوند. مصرف بیش از یک یا دو لیوان در روز خطر ابتلا به نقرس را به صورت قابل توجهی افزایش می دهد.

نوشیدنی­ های شیرین

برخی نوشیدنی­های شیرین ممکن است باعث افزایش خطر ابتلا به نقرس شوند. برخی تحقیقات نشان داده که مصرف نوشیدنی­ های حاوی قند و سطح بالای فروکتوز (که قند طبیعی بسیاری از میوه هاست) خطر ابتلا به نقرس را افزایش می­دهد.

سابقه خانوادگی

مطالعات نشان داده که بیماری نقرس در سابقه خانوادگی افراد دیده می­شود.

تشخیص نقرس

پزشک با توجه به علائم به بیماری نقرس مشکوک می­شود و گاهی اوقات برای تأیید تشخیص و رد سایر علل احتمالی، آزمایش های بیشتری را درخواست می­کند.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟ 

در صورت بروز علائم برای اولین بار به پزشک مراجعه کنید.

پزشک در مورد علائم و سابقه پزشکی شما سؤال کرده و برای تشخیص بهتر، به بررسی قسمت­ های آسیب دیده می­ پردازد. همچنین ممکن است در مورد رژیم غذایی بویژه مصرف آبجو، مشروبات و غذاهای سرشار از پورین مانند گوشت قرمز و غذاهای دریایی سؤال کند.

آزمایشات بعدی

ممکن است پزشک نتواند به تأیید تشخیص برسد و در این صورت آزمایشات بعدی را برای شما تجویز کند. با انجام این آزمایش­ها یا به تأیید تشخیص می­رسد  و یا سایر بیماری­ها را تشخیص داده و از بروز مشکلات پیشگیری می­کند.

این آزمایش ها شامل آزمایش مایع مفصلی، آزمایش خون، اشعه ایکس، اسکن اولتراسوند می باشد.

درمان نقرس

درمان نقرس جهت تسکین درد و کمک به مقابله با حمله نقرس است. همچنین برای پیشگیری از حملات بعدی دارو و تغییر سبک زندگی لازم است. برای تسکین درد در حمله نقرس اقدامات زیر مفید است.

در صورت تجویز دارو برای شما، باید بلافاصله پس از مشاهده حمله مصرف شود. (به قسمت زیر مراجعه کنید)- این دارو باید در عرض دو یا سه روز اثر کند.

استراحت کنید و اندام­ های مبتلا را بالا نگه دارید.

از وارد کردن آسیب به مفصل تحت تأثیر قرارگرفته خودداری کنید.

مفصل را خنک نگه دارید- لباس ه­ای اطراف محل آسیب دیده را جدا کنید و یک کیسه یخ مانند کیسه نخود فرنگی یخ زده را در حوله پیچیده و در آن قسمت قرار دهید.

اطمینان حاصل کنید که بدن شما کمبود آب ندارد.

کیسه یخ را حدود 20 دقیقه روی مفصل قرار دهید (یخ را به طور مستقیم روی پوست نگذارید و هر بار بیش از 20 دقیقه استفاده نکنید زیرا باعث آسیب رساندن به پوست می­شود).

در صورت حمله دوباره می­توان کیسه یخ را باز هم روی پوست قرار داد به شرطی که صبر کنید دمای پوست به دمای طبیعی برسد.

نوعی از داروهای ضد التهاب درمان انتخابی برای کاهش درد و التهاب نقرس هستند. اگر پزشک این گروه از داروها را برای شما تجویز کرده است بهتر است آنرا همیشه به همراه خود داشته باشید تا در صورت بروز اولین نشانه حمله نقرس استفاده کنید. مصرف دارو در طول حمله و 48 ساعت پس از آن ادامه یابد.

همچنین ممکن است پزشک داروهایی بر ضد اسید معده همراه با این داروها تجویز کند که خطر ابتلا به سوءهاضمه، زخم معده و خونریزی احتمالی را کاهش می­دهد.

اگر این گروه از داروها در بدن اثر گذار نبود یا نمی­ توانستید آنها را مصرف کنید، پزشک داروی دیگری را برای کاهش تورم و درد حمله نقرس تجویز خواهد کرد.

اگر روش های درمانی موثر واقع نشد یا قادر به مصرف NSAID یا کلشی سین نبودید( داروهای ذکر شده در بالا) می­ توانید از کورتون­ ها استفاده کنید. این داروها می­ توانند به شکل تزریق عضلانی یا وریدی و یا مستقیماً به مفصل آسیب دیده مورد استفاده قرار گیرند.

دارو و تغییر سبک زندگی برای پیشگیری از حملات بعدی

می­توان با مصرف دارو و تغییر سبک زندگی  به کاهش اسید اوریک بدن کمک کرد و در نتیجه احتمال حملات نقرس را کاهش داد.

یک سری از داروها برای کاهش سطح اوریک اسید- معروف به درمان کاهش دهنده اورات (ULT)- در صورت حملات مکرر نقرس یا عوارض آن توصیه می­شوند. عبارتنداز:

  1. آلوپورینول، که ارجح است.
  2. فبوکسوستات

تغییر سبک زندگی

برخی از تغییرات در سبک زندگی می­تواند باعث کاهش خطر ابتلا به حملات بعدی نقرس شود. از جمله:

پرهیز از غذاهای سرشار از پورین (ماده شیمیایی دخیل در تولید اوریک اسید) مانند گوشت قرمز، دل و جگر، ماهی روغنی، غذاهای دریایی و غذاهای حاوی مخمر.

پرهیز از نوشیدنی­ های شیرین و تنقلات- که با افزایش خطر نقرس مرتبط هستند.

حفظ وزن متعادل بدن- پیروی از رژیم ­های سالم و انتخاب رژیم ­هایی با پروتئین بالا و کربوهیدرات کم.

ورزش منظم- انجام فعالیت­ هایی که فشار زیادی به مفاصل وارد نمی­ کنند، مانند شنا.

نوشیدن آب فراوان- هیدراته نگه داشتن مایعات بدن در سطح مطلوب، باعث کاهش تشکیل بلور در مفاصل می شود.

قطع یا کاهش مصرف الکل- بخصوص آبجو، نوشیدنی­ های الکلی و اجتناب از نوشیدنی­ هایی از این قبیل.

شواهد نشان داده مصرف منظم ویتامین C حمله نقرس را هر چند کم، کاهش می­دهد. در صورت تمایل به مصرف مکمل بایستی از پزشک مشاوره گرفت زیرا این مکمل ­ها برای تمام افراد مناسب نیستند.

عوارض نقرس

نقرس می­تواند باعث تشکیل توده ­های ریز در زیر پوست (توفوس)، آسیب به مفصل و سنگ کلیه شود. که در صورت عدم درمان، تشدید می­شود.

توفوس

نقرس به دلیل وجود اسید اوریک ایجاد و باعث تشکیل بلورهای کوچکی در داخل و اطراف مفصل می شود. این بلورها اغلب در زیر پوست تجمع یافته و توده ­های کوچک سفید یا زرد را که به توفوس معروف است، ایجاد می­کنند. همچنین می­توانند ملتهب شده و ترشحاتی مانند خمیردندان ایجاد کنند.

توفوس می­تواند در هر نقطه از بدن ایجاد شود، اما اکثراً در مناطق زیر بوجود می ­آید:

انگشتان پا

پاشنه

زانو

انگشتان دست

گوش­ ها

بازوها

آرنج

معمولاً توفوس چندین سال پس از حمله نقرس ایجاد می­شود، اما ممکن است برخی افراد قبل از حمله نقرس به عارضه توفوس مبتلا شوند. که نشانه نقرس شدید است و دلیل خوبی برای شروع درمان و کاهش سطح اسید اوریک بدن می­باشد. درمان زمانی موفقیت ­آمیز است که از پیشروی و بزرگ شدن توده ­ها جلوگیری کرده، در طولانی­ مدت باعث کاهش تدریجی اندازه آن­ ها شود.

اگر این توده­ ها بسیار بزرگ یا دردناک باشند ممکن است نیاز به جراحی داشته باشید.

آسیب مفصلی

عدم درمان باعث مکرر و طولانی شدن حملات نقرس می­شود و ممکن است منجر به ایجاد آسیب دائمی مفصل شود. همچنین در موارد جدی­تر و شدیدتر، ممکن است نیاز به جراحی، ترمیم و جایگزینی مفصل آسیب دیده داشته باشید.

سنگ کلیه

گاهی اوقات سنگ کلیه در اثر مقادیر بالای اسید اوریک ایجاد می­شود. برخی سنگ­ ها باعث اختلال در جریان ادرار شده و منجر به درد در هنگام دفع ادرار می­شود. همچنین فرد احساس تکرر ادرار دارد.

برای کاهش اسیدی شدن ادرار دارویی تجویز می­شود که می­تواند به حل شدن سنگ های کلیه کمک کند.

اثرات روانی و عاطفی

نقرس می­تواند بر خلق، کار و زندگی تاثیر بگذارد و درد ناشی از آن انجام کارهای روزانه معمولی و رفتن به اطراف را مختل کند. که به نوبه خود منجر به احساس افسردگی یا اضطراب در فرد می­شود. 

در صورت تغییرات خلقی و روانی و دشواری زندگی روزمره در اثر نقرس باید با پزشک مشورت کنید. پزشک می­تواند شما را تحت درمان و حمایت قرار دهد.