زکریا چکاپ
میلوم چندگانه (تومورهای بدخیم سلول های مغز استخوان)
میلوم چندگانه (تومورهای بدخیم سلول های مغز استخوان)
میلوم مولتیپل نوعی از سرطان مغز استخوان است.
مغز استخوان بافتی نرم و اسفنجی است که در مرکز برخی استخوان ها یافت می شود و سلول های خونی بدن را تولید می کند. میلوم چندگانه بر سلول های پلاسمای (نوعی سلول خون) درون مغز استخوان تاثیر می گذارد.
میلوم معمولا به شکلی یک توده یا تومور در نمی آید. درعوض، سلول های میلوم در سراسر مغز استخوان تقسیم و پراکنده می شوند، به استخوان ها آسیب می زنند و بر تولید سلول های خونی سلامت اثر می گذارند. میلوم اغلب بر قسمت های بسیاری از بدن تاثیر می گذارد، که به همین خاطر است که میلوم چندگانه نامیده می شود. مناطق شایع تاثیر پذیر شامل ستون فقرات، جمجه، لگن خاصره و دنده ها می باشند.
نشانه ها و علائم
در مراحل اولیه، میلوم هیچ نشانه ای را ایجاد نمی کند و اغلب به شکل اتفاقی بعد از آزمایش خون یا ادرار روتین تشخیص داده شود. اما میلوم در نهایت بسیاری از مشکلات را ایجاد می کند، از جمله:
درد پایدار مبهم یا التهاب در بخش های بخصوصی از استخوان ها
خستگی، سستی و تنگی نفس (توسط کم خونی ایجاد می شود)
عفونت های مکرر
به طور عادی در موارد کمتری کبودی و خونریزی غیرعادی ـ مانند خونریزی مکرر بینی، خونریزی لثه ها و عادت ماهانه های سنگین را باعث می شود.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم
اگر هر نشانه ای از نشانه های ذکر شده را دارا بودید به پزشک مراجعه نمایید. درحالیکه احتمال کمی دارد که علت میلوم مولتیپل باشد، بهتر است که مشکلتان تشخیص داده شود.
پزشک برای بررسی التهاب استخوان، خونریزی، نشانه های عفونت و دیگر نشانه هایی که ممکن است در میلوم وجود داشته باشد آزمایش هایی درخواست خواهد کرد.
آنها همچنین آزمایشات خون و ادرار را که می توانند پروتئین های غیرعادی تولید شده توسط سلولهای میلوم را نشان دهند را درخواست خواهند کرد. اگر به میلوم مشکوک شده باشند، شما به یک مشاور هماتولوژیست (متخصصی در بیماری های خونی) برای انجام آزمایشات بیشتر و درمان ارجاع داده خواهید شد.
چه کسانی مبتلا میشوند؟
میلوم چندگانه نوع غیر شایعی از سرطان است.
عواملی که دقیقا باعث این وضعیت می شوند، شناخته نشده اند اگرچه، در موارد ذیل شایع است:
افرادی با گاموپاتی مونوکلونال با منشا ناشناخته (MGUS) ـ افزایش مولکول های پروتئینی در خون که ایمنوگلوبولین خوانده می شوند
مردان
بزرگسالان بیش از 60 سال ـ اکثر موارد حوالی سن 70 سال تشخیص داده شدند و افراد مبتلا زیر 40 سال نادر هستند.
درمان مولتیپل میلوم چه گونه است؟
به صورت رایج درمان قطعی برای مولتیپل میلوم وجود ندارد، اما درمان می تواند اغلب در کنترل آن برای چندین سال کمک کننده باشد.
درمان اغلب شامل موارد زیر می شود:
ترکیبی از داروهای ضد میلوم برای تخریب سلول های میلوم
داروها و روندهایی برای پیشگیری و درمان مشکلات ایجاد شده به واسطه میلوم مانند درد استخوان، شکستگی و کم خونی
داروهای ضد میلوم برای کنترل سرطان زمانی که باز می گردد (عود می کند)
به عنوان بخشی از درمانتان، ممکن است تقاضا کنید که در یک کارآزمایی بالینی به منظور اینکه به محققان کمک کنید تا درمان های بهتری برای مولتیپل میلوم ایجاد کنند، شرکت کنید.
چشم انداز و پیش آگهی
چشم انداز برای مولتیپل میلوم همواره درحال بهبود است، اما این وضعیت همچنان به صورت کامل درمان نشده است. پژوهش ها به صورت مداوم در تلاش برای یافتن درمان های جدید و بهتر هستند. مانند دیگر انواع سرطان، پیش آگهی به عواملی مانند سن و سلات عمومی تان بستگی دارد. برخی از افراد ممکن است کمتر از یکسال زندگی کنند، درحالیکه دیگران ممکن است 20 سال یا بیشتر عمر کنند.
روی هم رفته، حدود 77 نفر در هر 100 نفر حداقل یکسال زندگی خواهند کرد، 40 نفر درهر 100 نفر حداقل پنج سال و 33 نفر درهر 100 نفر حداقل 10 سال زندگی خواهند کرد.
علائم میلوم مولتیپل
در مراحل اولیه، میلوم مولتیپل ممکن است هیچ نشانه یا عوارضی نداشته باشد و ممکن است تنها بعد از آزمایش ادرار یا خون تشخیص داده شود. هرچندکه در پایان طیف گسترده ای از مشکلات را فراهم میسازد، برخی از آنها در زیر به صورت خلاصه تهیه شده است.
درد استخوان
مولتیپل میلوما می تواند باعث درد در استخوان های درگیر شود، اغلب موارد در پشت و کمر، دنده ها یا لگن می باشد. درد در بیشتر موارد دردی پایدار و خفیف و مبهم است که ممکن است با حرکت بدتر شود.
شکستگی های استخوانی و به هم فشردگی نخاع
مولتیپل میلوما می تواند استخوان ها را تضعیف کرده و احتمال شکنندگی آنها را افزایش دهد. ستون فقرات و دنده ها در اغلب موارد درگیر می شوند.
شکستگی ستون فقرات می تواند باعث شود که بخش هایی از ستون فقرات فرو ریزد و منجر به درد و بعضی از اوقات تحت فشار قرار گرفتن نخاع می گردد.
تحت فشار قرار گرفتن نخاع میتواند باعث سوزن سوزن شدن، بی حسی و خستگی در پاها و ساق پا شود و گاهی اوقات در کنترل مثانه و روده مشکل ایجاد می شود.
کم خونی
مولتیپل میلوما می تواند در تولید سلول های خونی در مغز استخوان ما تاثیر گذارد که می تواند منجر به کمبود سلول های قرمز خون شود (کم خونی). این وضعیت همچنین می تواند به عنوان عوارض درمان میلوم رخ دهد.
اگر کم خونی دارید، ممکن است خستگی بسیار، ضعف و تنگی نفس را احساس کنید.
عفونت های مکرر
افراد مبتلا به مولتیپل میلوما به خصوص به عفونت ها آسیب پذیرتر هستند زیرا این وضعیت با وظیفه سیستم ایمنی مداخله می کند (دفاع طبیعی بدن در مقابل عفونت و بیماری). ممکن است مکررا به عفونت ها مبتلا شوید و آنها برای مدت طولانی به طول بیانجامد.
افزایش سطح کلسیم در خون
سطح بالای کلسیم در خون می تواند در افراد مبتلا به مولتیپل میلوم مشاهده گردد زیرا مقدار زیادی از کلسیم از استخوان های درگیر داخل گردش خون منتشر می شوند.
نشانه های هایپرکلسمی یا افزایش کلسیم در بدن شامل تشنگی مفرط، احساس کسالت و تهوع، نیاز مکرر به دفع ادرار، یبوست، پریشانی و خواب آلودگی می شود.
خونریزی غیر معمول
کبودی و خونریزی غیرمعمول ـ مانند خونریزی مکرر بینی، خونریزی لثه ها و عادت ماهانه های سنگین ـ گاهی اوقات در مولتیپل میلوما رخ می دهد. زیرا سلول های سرطانی در مغز استخوان سلول های سازنده مسوول لخته شدن خون را که پلاکت نامیده می شوند، را تحت تاثیر قرار می دهند.
افزایش غلظت خون
در برخی از افراد، مولتیپل میلوما می تواند باعث تغلیظ خون از حالت نرمال و یا طبیعی گردد. این حالت به عنوان هایپرویسکوزیته شناخته شده است که می تواند باعث مشکلاتی مانند تاری دید، سردرد، گیجی، خونریزی از لثه ها یا بینی و تنگی نفس شود.
مشکلات کلیه
آسیب کلیه می تواند در افراد مبتلا به مولتیپل میلوما به خاطر دلایل متعدد رخ دهد. پروتئین های تولید شده غیرمعمول به واسطه سلول های سرطانی می توانند به کلیه ها آسیب رسانند، همانطور که می توانند عوارض دیگر مانند هایپرکلسمی را ایجاد کنند. برخی داروهای استفاده شده برای درمان مولتیپل میلوما نیز می تواند باعث آسیب کلیه شود.
در نهایت، کلیه ها ممکن است عملکرد طبیعی خود را از دست بدهند. این وضعیت به عنوان نارسایی کلیه شناخته شده است. نشانه های آن می تواند شامل موارد زیر باشند :
کاهش وزن و اشتهای ضعیف
تورم پاها و دستها
خستگی و کمبود انرژی
تنگی نفس
خارش پوست
احساس کسالت و تهوع
چه زمانی باید توصیه های پزشکی را جستجو کرد
اگر نشانه ها یا علائم مولتیپل میلوما را دارید باید به پزشک خود مراجعه نمایید. در حالیکه احتمال کمی دارد که این علایم توسط این بیماری ایجاد شده باشد، اطمینان یافتن به واسطه تشخیص درست، بهترین راه حل است.
اگر علائم فشردگی نخاع، هایپرکلسمی یا نارسایی کلیه را دارا هستید، باید در اسرع وقت تحت درمان مناسب قرار بگیرید، زیرا این موارد فوریتهای پزشکی هستند که باید در اسرع وقت بررسی و درمان شوند.
گاموپاتی مونوکلونال با اهمیت ناشناخته (MGUS)
تقریبا در همه موارد، مولتیپل میلوما در افرادی که از قبل MGUS داشتند، رخ می دهد.
MGUS وضعیتی است که در خون مقدار زیادی از مولکلول های پروتئین که ایمونوگلوبولین نامیده می شود، وجود دارد. این وضعیت هیچ علائمی ندارد و به درمان نیازی ندارد.
راه شناخته شده ای برای به تعویق انداختن یا پیشگیری از تبدیل این وضعیت به میلوم مولتیپل وجود ندارد، بنابراین آزمایشات مداوم بیمار به صورت سرپایی برای بررسی میلوم مولتیپل معمولا اگر MGUS را دارید، پیشنهاد خواهد شد.
دیگر عوامل
بجز MGUS عوامل مشخصی می توانند خطر پیشرفت مولتیپل میلوما را افزایش دهند، که شامل موارد ذیل هستند:
سن: با افزایش سن خطر ابتلا به مولتیپل میلوما افزایش می یابد؛ بیشتر موارد تشخیص داده شده حوالی سن 70 سال بودند و مواردی که افراد زیر 40 سال مبتلا شده بودند، نادر است.
جنسیت: مردان احتمال ابتلای بیشتری نسبت به زنان به بیماری مولتیپل میلوما را دارند.
همچنین پیشنهاد شده است که داشتن سابقه فامیلی از بیماری MGUS یا مولتیپل میلوم، دارا بودن سیستم ایمنی ضعیف (به عنوان مثال: به دلیل دارو یا ایدز)، اضافه وزن یا چاقی مفرط و قرار گرفتن در معرض اشعه رادیواکتیو یا مواد شیمیایی خاص ممکن است خطر ابتلا به مولتیپل میلوما را افزایش دهد. هرچندکه ربط بین این عوامل و ایجاد بیماری کمتر واضح است.
تشخیص مولتیپل میلوما
تشخیص مولتیپل میلوما می تواند مشکل باشد زیرا نوع ناشایعی از سرطان است که در ابتدا هیچ علامتی ندارد یا علائم کمی دارد.
پزشک شما را معاینه خواهد کرد و درباره علائم، تاریخچه درمان و سلامت کلی سوالاتی را خواهد پرسید. درطول معاینه، پزشک تان مواردی مانند خونریزی، نشانه های عفونت و نواحی به خصوص در خطر پوکی استخوان را بررسی خواهد کرد. ممکن است برای بررسی انواع قطعی پادتن ها و پروتئین ها (ایمونوگلوبولین) نیازمند آزمایش خون و ادرار باشید.
اگر در شما به مولتیپل میلوما مظنون شده باشند، برای آزمایشات و اسکن های بیشتر به هماتولوژیست (دکتری که متخصص در وضعیت های خونی می باشد) ارجاع خواهید شد.
تعدادی از آزمایشات خون برای کمک به تشخیص مولتیپل میلوما استفاده می شود و ممکن است که نیازمند تکرار آنها به منظور نشان دادن روند بیماری باشید.
آزمایشات ادرار
نمونه ای از ادرار برای پروتئین های تولید شده غیرمعمول توسط سلول های پلاسمای سرطانی بررسی خواهد شد. پروتئین های غیرمعمول به عنوان زنجیره سبک مونوکلونال یا پروتئین بنس جونز شناخته می شوند.
اشعه ایکس و دیگر اسکن ها
از استخوان های اندام های فوقاتی و تحتانی (دستها و پاها)، جمجه، ستون فقرات و لگن خاصره برای بررسی هر آسیبی عکس برداری خواهد شد.
دیگر اسکن ها مانند سی تی اسکن و ام آر آی نیز ممکن است انجام پذیرد.
بیوپسی مغز استخوان
به بیوپسی مغز استخوان معمولا برای تایید مولتیپل میلوما احتیاج است. از یک سوزن به منظور برداشتن نمونه کوچکی از مغز استخوان از استخوان هایتان استفاده خواهد شد، که معمولا از لگن خاصره است.
درمان مولتیپل میلوم
اگر مبتلا به مولتیپل میلوما هستید، توسط یک گروه مراقبت خواهید شد که معمولا توسط یک مشاور هماتولوژیست که تخصص در میلوم دارد رهبری می شود.
تیم یا گروه وضعیت شما را مورد بحث قرار خواهند داد و بهترین درمان را برای شما پیشنهاد خواهند کرد. هرچندکه تصمیم نهایی با شما خواهد بود.
پیش از رفتن به بیمارستان برای مشورت درباره راه های درمان، ممکن است تهیه فهرستی از سوالات به منظور پرسیدن از متخصص مفید به فایده باشد. به عنوان نمونه، ممکن است بخواهید که مزایا و معایب درمانی خاص را جویا شوید.
درمان عود کردن ها
اگر میلوم بازگشت داشت به درمان بیشتر نیاز است. درمان عود کردن معمولا مشابه درمان اولیه است، اگرچه اولویت با درمان غیرتهاجمی است.
داروهای اضافی ممکن است به دیگر داروهای شیمی درمانی اضافه گردد یا اگر هماتولوژیست شما احساس کند که درمان قبلی مناسب حال شما خواهد بود دوباره مورد استفاده قرار می گیرد.
همچنین ممکن است از شما سوال شود که آیا می خواهید در تحقیقات کارآزمایی بالینی در مورد روشهای درمانی جدید مولتیپل میلوم شرکت کنید.
درمان علائم و عوارض مولتیپل میلوما
به علاوه درمان های اصلی برای مولتیپل میلوم، شما همچنین ممکن است نیازمند درمان برای کمک به فرونشانی برخی مشکلات ایجاد شده با این وضعیت باشید.
به عنوان مثال:
مسکن ها: ممکن است برای کاهش درد داده شوند
پرتو درمانی: ممکن است برای تسکین درد استخوان یا کمک به بهبودی پس از ترمیم استخوان توسط جراحی استفاده شود.
داروی بیس فسفونات: یا به شکل قرص یا با تزریق داده می شود، این دارو ممکن است از آسیب استخوان و کاهش سطح کلسیم در خونتان پیشگیری کند.
تزریق خون یا داروی اریتروپوئیتین: ممکن است برای افزایش شمار گلبول های قرمز خون و درمان کم خونی استفاده شود.
جراحی: ممکن است به منظور بازسازی یا مقاوم سازی استخوان های آسیب دیده انجام پذیرد یا درمان فشردگی ستون مهره ها
دیالیز: اگر نارسایی کلیه در شما پیشرفت کند ممکن است دیالیز نیاز باشد
تعویض پلاسما: درمان برای تصفیه و جایگزینی اجزای خون که پلاسما نامیده می شود اگر خون غلیظ دارید ممکن است صورت پذیرد
هرکدام از این درمان ها می تواند عوارض جانبی و مشکلاتی داشته باشد، بنابراین پیش از انجام با تیم درمان خود درباره سودمندی ها و خطرات بالقوه بحث کرده و اطمینان حاصل نمایید.