مننژیت

به عفونت غشای محافظ اطراف مغز و نخاع (مننژ) مننژیت می گویند.

این بیماری می تواند هر فردی را درگیر کند اما بیشتر در نوزادان، کودکان خردسال، نوجوانان و بزرگسالان جوان شایع است. مننژیت در صورتی که درمان نشود، می‌تواند بسیار خطرناک باشد. این بیماری می‌تواند باعث مسمومیت خون (سپتی سمی) شود که منجر به آسیب دائمی به مغز و اعصاب آن می شود.

 چندین واکسن که می‌توانند در برابر مننژیت محافظت ایجاد کنند، در دسترس است .

علائم مننژیت

 علائم این بیماری به طور ناگهان بروز پیدا می کند و می تواند شامل موارد زیر باشد:

  • دمای بیش از ۳۷ درجه سانتی گراد (تب)
  • احساس کسالت
  • سردرد
  • بثورات لکه‌دار که به راحتی از بین نمیرود. (همیشه بروز نمیکند)
  • گرفتگی گردن
  • عدم تحمل نور
  • خواب آلودگی یا عدم توانایی در پاسخ دادن
  • تشنج

 این علائم می توانند به هر ترتیبی ظاهر شوند و برخی از آنها ممکن است هیچ موقع بروز نکنند.

 چه موقع باید به پزشک مراجعه کرد؟

 اگر نگران ابتلای خود و یا فرزندتان به مننژیت هستید باید در اسرع وقت با پزشک مشورت کنید 

به احساس خود اعتماد کنید و برای مراجعه به پزشک منتظر بروز بثورات پوستی نشوید.

در صورتی که فکر می کنید خودتان و یا فرزندتان به شدت مریض هستید، برای درخواست آمبولانس با 115 تماس بگیرید و یا سریعاً به نزدیک ترین بخش اورژانس مراجعه کنید.

در صورتی که از شدت بیماری مطمئن نیستید و یا فکر می کنید که در معرض فرد مبتلا به مننژیت بوده اید، با پزشک خود مشورت کنید

 مننژیت چگونه منتشر می شود

عفونت های ویروسی و باکتریایی شایع ترین علت این بیماری هستند. مننژیت باکتریایی نادرتر اما شدیدتر و جدی تر از عفونت ویروسی است.

 عفونت هایی که باعث ابتلا به مننژیت می‌شوند، می‌توانند از راه های زیر منتشر شوند:

  • عطسه کردن
  • سرفه کردن
  • بوسیدن
  • استفاده مشترک از ظروف،کارد، چنگال و مسواک

 مننژیت معمولاً از افرادی منتقل می شود که این ویروسها و باکتریها را در بینی و گلوی خود حمل می کنند اما خودشان به این بیماری مبتلا نیستند.  همچنین ممکن است مننژیت از مبتلایان منتقل شود که این مورد کمتر شایع است.

همچنین ممکن است فرد بیشتر از یکبار به مننژیت مبتلا شود.

 واکسیناسیون علیه مننژیت 

واکسیناسیون تا حدی در برابر برخی از عوامل مننژیت پیشگیری می کند 

این واکسن ها عبارتند از:

  • واکسن مننژیت B – دوز اول به نوزادان 8 هفته ای، دوز دوم در ۱۶ هفتگی و دوز تقویت‌کننده در یک سالگی تزریق می‌شود
  • واکسن 5-1 - به کودکان ۸، ۱۲ و ۱۶ هفته تزریق می شود
  • واکسن پنوموکوک - به نوزادان ۸ و 16 هفته و در یک سالگی تزریق می‌شود
  • واکسن مننژیت C - در سن ۱۲ هفته و یک سالگی تزریق می‌شود
  • واکسن MMR – دوز اول در سن یک سالگی و دوز دوم آن در 4 تا 6 سالگی تزریق می‌شود
  • واکسن مننژیت ACWY : در نوجوانان حدود ۱۴ سال توصیه می شود. همچنین جوانانی که در 15 تا 17 سالگی هستند و فرصت ایمن سازی را سال گذشته از دست دادده اند، می توانند واکسن را امسال دریافت کنند.

 درمان مننژیت

 افرادی که مشکوک به مننژیت هستند، برای تایید تشخیص این بیماری و بررسی منشا ویروسی یا باکتریایی مننژیت، معمولاً آزمایشاتی در بیمارستان انجام می دهند. مبتلایان مننژیت باکتریایی باید حداقل یک هفته در بیمارستان درمان شوند. روش های درمانی عبارتند از:

تزریق داخل وریدی آنتی بیوتیک

 تزریق مایعات داخل وریدی 

اکسیژن رسانی از طریق ماسک صورت

 مننژیت ویروسی طی ۷ تا ۱۰ روز به طور خود به خود بهبود می یابد و اغلب در خانه قابل درمان است. استراحت کافی و مصرف داروهای مسکن و داروهای ضد تهوع می تواند به بهبود علائم کمک می کند.

 چشم انداز و پیش آگهی مننژیت

 مننژیت ویروسی معمولاً به طور خود به خود بهبود می یابد و به ندرت باعث ایجاد مشکلات طولانی مدت میشود. 

اکثر افراد مبتلا به مننژیت باکتریایی که به سرعت تحت درمان قرار می گیرند نیز به طور کامل بهبود خواهند یافت اگرچه برخی از آن ها با مشکلات طولانی مدت و جدی روبرو خواهند شد که این مشکلات می تواند شامل موارد زیر باشد:

  • از دست دادن شنوایی یا بینایی (جزئی یا کلی)
  • کم شدن حافظه و تمرکز
  • تشنج های مکرر
  • مشکلات هماهنگی اندام ها، حرکت و تعادل
  • از دست دادن اندام ها - قطع اندام هایی که آسیب دیده‌اند گاهی لازم است

 بطورکلی تخمین زده می شود که از هر ۱۰ مورد مننژیت باکتریایی یک مورد مهلک است.

 علل مننژیت 

مننژیت معمولاً در اثر عفونت ویروسی و یا باکتریایی ایجاد می شود.

 مننژیت ویروسی شایع‌ترین و کم خطر ترین نوع این بیماری است. در حالی که مننژیت باکتریایی نادر است اما می‌تواند در صورت عدم درمان بسیار شدید و جدی باشد.

 چندین ویروس و باکتری مختلف می توانند باعث مننژیت شوند از جمله:

  • باکتری های مننگوکوک (meningococcal bacteria) - انواع مختلفی دارند مانند: A, B, C, W, Z,Y و Z
  • باکتریهای پنوموکوک (pneumococcal bacteria)
  • باکتری هموفیلوس آنفولانزای نوع بی (Haemophilus influenzae type b (Hib) bacteria)
  • انتروویروس (enteroviruses) -که معمولاً فقط باعث عفونت خفیف معده میشود
  • ویروس اوریون (the mumps virus)
  • ویروس هرپس سیمپلکس (the herpes simplex virus) - ویروسی که معمولاً باعث ایجاد تبخال یا تبخال دستگاه تناسلی می شود

 تعدادی از واکسیناسیون های مننژیت در برابر بسیاری از عامل های عفونت مننژیت، محافظت ایجاد می کنند.

چه کسانی بیشتر در معرض خطر هستند؟

 هر کسی به طور بالقوه می تواند به این بیماری مبتلا شود اما مننژیت بیشتر در موارد زیر مشاهده می شود:

  • نوزادان و کودکان خردسال
  • نوجوانان و جوانان
  • افراد مسن
  • افراد با سیستم ایمنی ضعیف - به عنوان مثال مبتلایان به HIV و کسانی که شیمی درمانی میکنند

با اطمینان از واکسیناسیون مناسب، می توان خطر ابتلا به مننژیت را کاهش داد.

درمان مننژیت

 افرادی که مشکوک به مننژیت هستند، معمولا باید چندین تست در بیمارستان بدهند و در صورت لزوم جهت درمان در بیمارستان بستری شوند.

تست های بیمارستان

برای تایید تشخیص این بیماری و بررسی منشا ویروسی یا باکتریایی مننژیت، معمولاً آزمایشاتی در بیمارستان انجام می دهید.

این تست ها ممکن است شامل موارد زیر باشد:

  • معاینه فیزیکی برای یافتن علائم مننژیت
  • آزمایش خون جهت بررسی وجود باکتری یا ویروس
  • پونکسیون کمری – گرفتن نمونه ای از مایع نخاعی برای بررسی آن از نظر وجود باکتری ها و ویروسها
  • اسکن توموگرافی کامپیوتری(CT) سی تی برای بررسی هر گونه مشکل در مغز، مانند تورم

از آنجایی که مننژیت باکتریایی میتواند بسیار جدی باشد، درمان با آنتی بیوتیک قبل از تایید تشخیص شروع می شود و در صورتی که آزمایش ها نشان دهنده منشا ویروسی باشد، درمان آنتی بیوتیکی متوقف می شود

درمان در بیمارستان

درمان در بیمارستان به تمامی مبتلایان مننژیت باکتریایی توصیه می شود زیرا این بیماری می‌تواند مسبب مشکلات جدی باشد و به نظارت دقیق نیاز دارد.

 بیماری مننژیت ویروسی نیز ممکن است در بیمارستان درمان شود.

 روش های درمانی عبارتند از:

  • تزریق داخل وریدی آنتی بیوتیک
  • تزریق داخل وریدی مایعات جهت جلوگیری از کم آبی بدن
  • اکسیژن رسانی از طریق ماسک صورت در صورت مشکلات تنفسی
  • داروهای استروئیدی جهت کاهش تورم در اطراف مغز

در بعضی از موارد ممکن است نیاز باشد افراد مبتلا به مننژیت چندین روز در بیمارستان بستری شوند حتی ممکن است درمان تا چند هفته به طول بیانجامد . در صورت بروز هرگونه عارضه مننژیت - مانند از دست دادن شنوایی ممکن است روش‌های درمانی بیشتر و پشتیبانی طولانی مدت نیاز باشد

درمان در منزل

 در صورتی که شما و یا فرزندتان مبتلا به مننژیت خفیف هستید و یا نتایج آزمایش ها مننژیت ویروسی را نشان می‌دهند می‌توانید به خانه بروید .

این نوع مننژیت معمولاً بدون ایجاد مشکل جدی ، به طور خود به خود بهبود می یابد. بیشتر افراد طی ۷ تا ۱۰ روز احساس بهتری دارند.

 در این حین موارد زیر می تواند کمک کننده باشد:

استراحت داشتن کافی و مصرف مسکن هایی برای سردرد و یا درد های عمومی 

مصرف داروی ضد تهوع 

پیشگیری از شیوع عفونت

 احتمال انتقال عفونت از فرد مبتلا به مننژیت به دیگران به طور کلی کم می باشد اما اگر کسی در معرض خطر ابتلا به عفونت باشد، می‌تواند به عنوان اقدام پیشگیرانه دوز آنتی بیوتیک دریافت کنند.

این می‌تواند شامل افرادی باشد که به مدت طولانی با فرد مبتلا به مننژیت در ارتباط نزدیک بودند، مانند:

  • کسانی که در یک خانه با هم زندگی می کنند
  • دانشجوهایی که در یک خوابگاه هستند
  • شرکا جنسی

افرادی که فقط ارتباط کوتاهی با فرد مبتلا به مننژیت داشتند به طور معمول نیازی به دریافت آنتی‌بیوتیک ندارند.

عوارض مننژیت

بیشتر افراد مبتلا به مننژیت به طور کامل بهبود می یابند اگرچه این بیماری می‌تواند منجر به مشکلات جدی طولانی مدتی شود که سلامت آنها را تهدید می‌کند. به همین دلیل بسیار مهم است که در صورت مشاهده علائم مننژیت، در اسرع وقت با پزشک مشورت کنید و همچنین توصیه واکسیناسیون به گروه های خاصی بسیار حائز اهمیت است.

تخمین زده شده است که از هر دو یا سه  نفری که از مننژیت باکتریایی جان سالم به در برده‌اند، یک نفر با یک یا چند مشکل دائمی روبرو خواهند شد.

 عوارض بعد از ابتلا به مننژیت ویروسی بسیار نادر است.

عوارض اصلی

 برخی از رایج ترین عوارض مرتبط با مننژیت عبارتند است از:

  • از دست دادن شنوایی، که می‌تواند جزئی یا کلی باشد - افرادی که به مننژیت مبتلا شده اند معمولاً بعد از چند هفته باید برای بررسی مشکلات شنوایی تحت آزمایش قرار بگیرند
  • تشنج های مکرر (صرع)
  • مشکلات حافظه و عدم تمرکز
  • مشکلات هماهنگی، حرکت و تعادل
  • مشکلات یادگیری و رفتاری
  • از دست دادن بینایی که ممکن است جزئی یا کلی باشد
  • از دست دادن اندام ها - برای جلوگیری از گسترش عفونت در بدن و از بین بردن بافت آسیب دیده گاهی اوقات قطع عضو ضروری است
  • مشکلات استخوان و مفاصل مانند آرتروز
  • مشکلات کلیوی

به طورکلی تخمین زده شده است که یک مورد از هر ده مورد مننژیت باکتریایی، مهلک است 

درمان و پشتیبانی

ممکن است در صورت بروز عوارض مننژیت درمان اضافی و پشتیبانی طولانی مدت نیاز باشد 

برای مثال:

کاشت حلزون گوش، دستگاه‌های کوچکی که برای بهبود قدرت شنوایی در گوش قرار داده می شوند، ممکن است درکاهش شدید شنوایی مورد نیاز باشد 

در صورت قطع عضو، استفاده از اندامهای مصنوعی و توانبخشی می تواند کمک کننده باشد 

در صورتیکه آسیب ناشی از مننژیت منجر به مشکلاتی مانند اختلال در خواب، شب ادراری و یا ترس از پزشکان و بیمارستان شده است، مشاوره و پشتیبانی روانشناسی می تواند کمک کننده باشد

پیشگیری از مننژیت

مننژیت میتواند ناشی از چندین عامل عفونی باشد. تعدادی واکسن نیز برای محافظت علیه مننژیت موجود است.

کودکان میتوانند بیشتر این موارد را به عنوان بخشی از برنامه واکسیناسیون دریافت کنند. اگر از به روز بودن واکسیناسیون خودتان و یا فرزندتان مطمئن نیستید با پزشک خود مشورت کنید.

واکسن مننژیت B

واکسن مننژیت B واکسنی جدید است که در برابر باکتری مننگوکوک گروه (meningococcal group B bacteria) B که یکی از شایع‌ترین دلایل مننژیت در در کودکان خردسال است، محافظت ایجاد می کند.

دوز اول این واکسن برای نوزادان در ۸ هفتگی، دوز دوم در ۱۶ هفتگی و دوز تقویت‌کننده در یک سالگی توصیه می شود. 

واکسن پنج در یک یا پنجگانه (5-in-1)

این واکسن به عنوان واکسن DTaP/IPV/Hib شناخته می شود که از دیفتری، کزاز، سیاه سرفه، فلج اطفال و هموفیلوس آنفلوآنزای نوع B محافظت می کند.

Hib نوعی باکتری است که می‌تواند باعث ابتلا به مننژیت شود.

این واکسن در سه نوبت جداگانه تزریق میشود، زمانی که نوزاد در سن ۸، ۱۲ و ۱۶ هفتگی می باشد.

واکسن پنوموکوک(Pneumococcal vaccine) 

این واکسن در برابر عفونتهای شدید ناشی از باکتری پنوموکوک، از جمله مننژیت، محافظت ایجاد می کند.

نوزادان واکسن پنوموکوک را در سه نوبت جداگانه و در سن ۸ هفتگی، ۱۶ هفتگی و یک سالگی دریافت می کنند 

واکسن Hib/Men C

واکسن مننژیت C علیه نوعی باکتری - باکتری های گروه مننگوکوک C که می‌توانند باعث  ابتلا به مننژیت شوند - محافظت ایجاد می کنند.

تزریق واکسن ترکیبی Hib/Men C به اطفال در یک سالگی پیشنهاد می شود.

به سربازان تازه وارد به پادگان ها نیز واکسیناسیون علیه باکتری های مننگوکوک گروه C به عنوان بخشی از واکسن مننژیت ACWY  پیشنهاد می شود.

واکسن MMR

در برابر سرخک، اوریون و سرخچه محافظت ایجاد می کند. مننژیت در بعضی از موارد می تواند عارضه یکی از این عفونت ها باشد.

این واکسن معمولاً در یک سالگی به نوزادان تزریق میشود و دوز دوم را در 4 تا 6 سالگی دریافت می کنند.

واکسن مننژیت ACWY 

واکسن مننژیت در برابر ۴ باکتری مننگوکوک گروه A, C, W و Y که می‌تواند منجر به مننژیت شود، محافظت ایجاد می کند. 

واکسیناسیون به نوجوانان حدود ۱۴ سال توصیه می شود. همچنین جوانانی که در 15 تا 17 سالگی هستند که فرصت ایمن سازی را سال گذشته از دست دادده اند، می توانند واکسن را امسال دریافت کنند.