زکریا چکاپ

مشکلات دفع ادرار در زنان

بر خلاف مردان، زنان غده پروستات ندارند، طول مجرای پیش آبراه زنان که مثانه را به مدخل خروجی ادرار وصل می­ کند بسیار کوتاه­تر از پیش آبراه مردان است. در جوانان، پیش آبراه در زاویه ای قرار دارد که احتمال خالی­ شدن خود به خود مثانه را کاهش می­دهد. با گذر عمر و تولد فرزندان، این زاویه کمتر شده به شکل خط مستقیم در می آید. بنابراین در حالی که مردان بیش­تر مشکلات کاهش جریان ادرار را تجربه می کنند، زنان بیش­تر با مشکلات بی­ اختیاری ادرار مواجه­ند. بی اختیاری ادرار به دفع ادرار بدون اراده فرد گفته می­شود. حدود 15 درصد از سالمندان به مشکلات کنترل مثانه مبتلا هستند. نگران نباشید، درمان وجود دارد.

علایم ممکن:

• نیاز به رفتن شتابان به توالت
• رفع مقادیر اندک ادرار با سرفه، خنده یا عطسه
• افزایش دفعات دفع ادرار در طول روز
• احساس سوزش در هنگام ادرار
• دفع بی اختیار مقادیر زیاد ادرار

 توصیه­ های خانگی

الف: داروها

داروهای زیادی وجود دارند که می­توانند بر توانایی شما در کنترل بر ادرارتان تاثیر بگذارند. این داروها، هم در میان داروهای بدون نسخه و هم داروهای نیازمند نسخه یافت می­شوند. از شایع­ترین داروهایی که می­توانند مشکل دفع ادرار ایجاد کنند می­توان به قرص­های خواب، مسکن­های ضد التهابی (نظیر بروفن)، آرام بخش­ها، قرص­های کنترل فشارخون، داروهای سرفه و سرماخوردگی و دیورتیک ها (داروهایی که برای درمان پرفشاری خون یا نارسایی احتقانی قلب تجویز می شوند)، اشاره کرد. گاهی داروهایی که در درمان افسردگی، پارکینسون و دیگر بیماری­های روانی تجویز می­شوند کارکرد مثانه را مختل می­کنند. اگر پزشک­تان داروی جدیدی برای شما تجویز کرد یا دارویی را تغییر دوز داد و مشکلی در کنترل ادرار پدید آمد، بهتر است در این باره با وی گفتگو کنید. اگر مشکل پس از مصرف داروی بدون نسخه به وجود آمده از دکتر داروساز برای تغییر آن مشورت بخواهید.

فعالیت

اگر به تازگی به دلیل نقل مکان به محل جدید، بیماری یا مصدومیت، تغییر یا محدودیت در توانایی جا به جایی و تحرک پیدا کرده­ اید، به یاد داشته باشید که این وضعیت ممکن است به از دست رفتن­ گذرای کنترل ادراری بیانجامد. اغلب با گذر زمان وضعیت به حال طبیعی برگشته و بی­ اختیاری از میان می­رود.

یبوست

یبوست یا گیرکردن مدفوع در سالمندان به خصوص اگر مایعات کمتر از معمول بنوشند مشکلی آزاردهنده است. یبوست می­تواند بر کارکرد مثانه اثر گذارد و باعث بی ­اختیاری ادرار شود. به خاطر داشته باشید که کاهش نوشیدن مایعات به این علت که ادرار کمتری تشکیل شود تنها مشکل را بدتر می­کند. هنگامی که یبوست رفع شود مثانه دوباره به کارکرد طبیعی خود باز می­گردد. توصیه می­شود که رژیم پرفیبر مصرف کنید.

افسردگی یا اضطراب

اگر به تازگی افسردگی یا تنش زیادی را تجربه کرده­ اید، شاید به طور موقت با مشکل کنترل مثانه مواجه شوید.

نقل مکان به خانه­ ای جدید، از دست ­دادن یا جدایی از نزدیکان و دوستان همگی شرایطی هستند که می­توانند باعث آشفتگی کارکردهای پایدار و با ثبات زندگی روزمره شوند. با بهبود علایم افسردگی و اضطراب اغلب بهبود عملکرد مثانه نیز مشاهده می شود.

دیابت یا اختلال هورمونی

 دیابت باعث افزایش قند خون و حجم ادرار می­گردد. بعضی بیماری­ها می توانند باعث افزایش سطح کلسیم گردند. گاهی اولین علامت این اختلالات می­تواند به صورت تغییر کنترل ادراری رخ دهد. پزشک می­تواند به شما کمک کند که بدانید به این بیماری­ها دچار شده­ اید یا خیر. اگر شما به دیابت مبتلا هستید، با کنترل مناسب قند خون می­توانید میزان بی ­اختیاری را کاهش دهید.

ب) این مساله معمولا "بی اختیاری تنشی" نامیده می­شود و به دلیل افزایش فشار شکمی، اندکی ادرار از مثانه بیرون می­ریزد. این امر ممکن است به دلیل ضعف عضلات زیر مثانه رخ دهد. بعضی داروها نیز می­توانند چنین مشکلی ایجاد کنند. اگر به تازگی تغییر در داروها داشته­ اید (به خصوص در داروهای پرفشاری خون) در این­ باره با پزشک خود گفتگو کنید. این مسأله با سرفه مزمن بدتر می­شود. تمرین­هایی وجود دارند که می­توانند به تقویت آن دسته از عضلات لگن که در بسته نگه­داشتن دریچه مثانه مؤثرند کمک کنند (به بخش مربوط به تمرین­های کیگل  مراجعه کنید). استروژن نیز با احیای بافت های ناحیه تناسلی می­تواند به زنان کمک کند. اگر این تمرین­ها مؤثر واقع نشوند توصیه ما این است که برای استفاده از داروهایی که به محکم­تر شدن دریچه کف مثانه کمک می­کنند به پزشک تان مراجعه کنید. گاهی برای کنترل این علایم، ممکن است به جراحی نیاز باشد.

پ) این مشکل بی ­اختیاری فوریتی نامیده می­شود و از اسپاسم (منقبض شدن) ناگهانی مثانه ناشی می­شود.  ساده­ ترین درمان خانگی آن است که مکرر مثانه خود را خالی کنید، چه نیاز به دفع ادرار حس کنید و چه حس نکنید. مهمترین کار این است که از یک زمان­بندی مشخص استفاده کنید. می­توانید به آموزش مثانه هم بپردازید:  

هنگامی که احساس فوریت برای ادرار پیدا می­کنید به سرعت به دستشویی بروید ولی در دستشویی سعی کنید تا آنجا که ممکن است جلوی دفع ادرار را بگیرید تا احساس نیاز به دفع، رفع شود. هرچه بیش­تر مثانه خود را برای تحمل اسپاسم­ ها تمرین دهید، مشکلات کمتری خواهید داشت. اگر این وضع ادامه یابد با پزشک خود مشورت کنید تا علت و درمان آن را پیدا کند.

ت) این مشکل را "بی ­اختیاری سرریز" می گویند و زمانی رخ می­دهد که خروجی مثانه مسدود شده و عضلات مثانه به خوبی کار نمی­کنند. در این شرایط مثانه پیوسته پر است و دایما حجم اضافه­ای که نمی­تواند نگه دارد به بیرون نشت می­کند. در این حالت، وضع مشابه سطل پرآبی است که باز هم آب روی آن ریخته شود بنابراین آب اضافی بیرون می­ریزد. دیابت و بعضی داروهای دیگر می­توانند باعث این نوع از بی ­اختیاری ادراری شوند. شما باید به طور منظم ادرار کنید، چه احساس نیاز به دفع داشته باشید و چه نداشته باشید. اگر انسداد، علت مشکل است، رفع انسداد برای درمان ضرورت دارد. تغییر در داروها هم می تواند کمک کننده باشد. اگر عضلات مثانه دیگر نمی­توانند برای بیرون راندن ادرار منقبض شوند، این مشکل را با پزشک خود در میان بگذارید. شاید لازم شود. چندین روز مثانه را کاملأ خالی نگه دارید. ممکن است نیاز باشد سوندگذاری انجام شود.

توصیه­ های عمومی

1. فعال بمانید، اجازه ندهید این مسأله حس شما را به زندگی تغییر دهد و مانع انجام کارهایی که دوست دارید، شود. از پوشک های بزرگسالان بهره بگیرید تا بتوانید بدون نگرانی به امور روزانه ­تان برسید. اگر اجازه دهید این مشکل برای شما تنش ایجاد کند، احتمالا بی­ اختیاری شما به دلیل افزایش تنش بدتر خواهد شد.

2. تلاش کنید عادت دفع ادراری برای خود ایجاد کنید که توالی آن چنان باشد که بی ­اختیاری را به حداقل برساند.

3. از روش «ادرار دوباره» استفاده کنید. ابتدا سعی کنید تا جای ممکن مثانه را خالی کنید، سپس یک تا دو دقیقه بدون تنش استراحت کنید و دوباره برای تخلیه مثانه تلاش کنید. این کار می تواند به تخلیه کامل­تر مثانه کمک کند.

4. از نوشیدنی­ هایی که کافئین دارند پرهیز کنید (قهوه، چای، کوکاکولا) همچنین عاقلانه به نظر می­رسد که 3 تا 4 ساعت پیش از خواب از نوشیدن مایعات خودداری کنید تا نیاز به برخاستن از خواب برای دفع ادرار به حداقل برسد. به یاد داشته باشید نباید میزان کلی دریافت روزانه مایعات را کاهش دهید. 

5. وقتی از خانه بیرون می­روید از لباس­هایی استفاده کنید که در زمان ضرورت مانع دفع سریع ادرار نشوند. تمرین­های کیگل برای رفع بی­ اختیاری تنشی این تمرین­ها به آسانی قابل انجام هستند و زمانی که آن­ها را یاد بگیرید تقریبا در هر جایی قابل انجام هستند. این تمرین­ها به تقویت عضلاتی که در کنترل جریان ادرار مهم هستند، کمک می کنند. شما به آسانی می­توانید عضلاتی را که باید منقبض کنید با شروع تمرین در هنگام دفع ادرار شناسایی کنید. هنگام ادرار عضلات کف لگن را به ترتیبی منقبض کنید که جریان ادرار ناگهان قطع شود و دوباره رها کنید تا جریان ادرار برقرار شود. این کار را چندین بار تکرار کنید.

لازم نیست عضلات شکم یا باسن و پاهای خود را منقبض کنید. تنها عضلات کف لگن که اطراف پیشابراه و مقعد هستند باید منقبض شوند. انجام این تمرین در هر نوبت که ادرار می­کنید به شما قوت قلب می­دهد که هرگاه بخواهید می­توانید ادرار خود را نگه دارید. هنگامی که یاد گرفتید این کار را انجام دهید، می­توانید تقریبا در هر جایی چه نشسته یا ایستاده تمرین کنید. عضلات را منقبض کنید و تا 5 بشمارید و سپس تا پنج شماره رها کنید. این تمرین را هر دفعه 15 تا 20 بار در روز، 3 یا 4 بار تکرار کنید. این تمرین که تنها چند دقیقه وقت می­گیرد می­تواند بسیار به شما کمک کند. به یاد داشته باشید که این تمرین را باید بلندمدت و شاید مادام العمر انجام دهید.