زکریا چکاپ
لیکن پلان
لیکن پلان
لیکن پلان یک ضایعه پوستی خارش دار غیرعفونی است که میتواند بسیاری از قسمت های بدن را درگیر کند.
نواحی درگیر عبارتند از:
بازوها، ساق های پا و تنه
دهان(لیکن پلان دهانی)
ناخن و پوست سر
بخش بیرونی آلت تناسلی زنانه، واژن و آلت تناسلی مردانه
علت دقیق لیکن پلان نامعلوم است. اما این بیماری عفونی نیست و معمولا در خانواده به ارث نمیرسد. این بیماری نمیتواند به افراد دیگر از جمله شریک جنسی منتقل شود.
پزشک معمولا میتواند با معاینه بثورات پوستی و پرسیدن درمورد علائم از شما، لیکن پلان را تشخیص دهد. لیکن پلان دهانی اغلب در طی معاینه روتین دندانپزشکی توسط دندانپزشک تشخیص داده شود.
چه کسانی به لیکن پلان مبتلا می شوند؟
بنظر میرسد لیکن پلان 1 تا 2 درصد جمعیت جهان را درگیر میکند. این بیماری در بزرگسالان بالای 40 سال شایع تر است.
لیکن پلان پوستی مردان و زنان را بطور مساوی درگیر میکند. اما لیکن پلان دهانی در زنان شایعتر است. در حدود 50 درصد همه موارد لیکن پلان، دهان درگیر می شود(لیکن پلان دهانی).
درمان لیکن پلان
هیچ درمان واحدی که بتواند لیکن پلان را بطور کامل درمان کند، وجود ندارد. اما درمان هایی برای کمک به مدیریت علائم و آسان تر کردن زندگی با آن در دسترس است. برای مثال کرم ها و پمادهای استروئیدی اغلب برای از بین بردن خارش و کنترل بثورات پوستی استفاده میشود.
اکثر موارد لیکن پلان پوستی در عرض 6 تا 9 ماه خود به خود بهبود می یابند. بثورات پوستی به ندرت بیش از 18 ماه طول میکشد. اما لیکن پلان دهانی و لیکن پلانی که ناحیه تناسلی را درگیر میکنند ممکن است ماندگارتر باشند.
لیکن پلان سایشی
لیکن پلان سایشی(زخمی) یک شکل نادر از لیکن پلان است که میتواند برای مدت طولانی طول بکشد. زخم های دردناک در دهان و ناحیه تناسلی زنان و مردان ایجاد میکند.
در برخی موارد، لیکن پلان سایشی بلند مدت میتواند احتمال ایجاد بعضی انواع سرطان را زیاد کند.
علائم لیکن پلان
علائم لیکن پلان، بسته به ناحیه ای از بدن که درگیر شده، متفاوت است.
نواحی از بدن که بطور شایعتری درگیر این بیماری میشوند عبارتند از:
پوست
دهان
آلت تناسلی مردانه
آلت تناسلی زنانه
لیکن پلان پوستی
علائم لیکن پلان پوستی عبارتند از:
برآمدگی های بنفش و قرمز(جوش) که اندکی برآمده و درخشان هستند و سطح بالایی تخت و صاف دارند.
جوش ها معمولا به اندازه 3 تا 5 میلیمتر قطر دارند و ممکن است نوارهای سفید نامنظم داشته باشند(نوارهای باریک ویکهام)
قطعات ضخیم تر و زبر معمولا میتواند اطراف قوزک ظاهر شود_ این حالت به عنوان لیکن پلان هایپرتروفیک(بزرگ شده) شناخته میشود.
لیکن پلان پوستی اغلب مچ ها، قوزک ها و قسمت پایینی کمر را درگیر میکند هرچند قسمت های دیگر بدن هم ممکن است درگیر شود.
لیکن پلان ضخیم شده(هایپرتروفیک) ساق پا را درگیر میکند و لیکن پلان حلقه ای شکل چین های پوستی مثل زیر بغل را درگیر میکند.
بعد از اینکه برآمدگی ها خوب شد، ناحیه درگیر در پوست گاهی میتواند تغییر رنگ دهد.
لیکن پلان دهانی
علائم لیکن پلان دهانی عبارتند از:
طرح سفیدرنگ روی زبان و قسمت داخلی گونه ها
قسمت های قرمز و سفید در دهان
سوزش و ناراحتی در دهان هنگام خوردن و آشامیدن
لثه های دردناک قرمز
موارد خفیف لیکن پلان معمولا درد یا ناراحتی ندارند.
لیکن پلان آلت تناسلی مردانه
علائم لیکن پلان آلت تناسلی عبارتند از:
قطعات حلقه مانند سفید یا بنفش روی نوک آلت تناسلی
برآمدگی هایی(جوش) که سطح صاف دارند و درخشانند
بثورات پوستی بدون خارش
لیکن پلان آلت تناسلی زن
علائم لیکن پلان آلت تناسلی و واژن عبارتند از:
درد، سوزش و درد هنگام لمس اطراف آلت تناسلی
آلت تناسلی ممکن است با رگه های سفید پوشانده شود و به رنگ سفید مایل به قرمز یا صورتی یا سفید رنگ پریده در بیاید.
اگر واژن درگیر شود، رابطه جنسی ممکن است دردناک باشد.
اگر لایه های خارجی پوست پاره شود، قسمت های مرطوب قرمز میتواند تشکیل شود.
بافت جوشگاهی میتواند تشکیل شود که شکل واژن را از حالت طبیعی خارج میکند.
ترشح چسبناک سبز یا زرد که ممکن است خون آلود باشد.
ورودی واژن میتواند باریک شود.
درگیری نواحی دیگر
لیکن پلان گاهی میتواند نواحی دیگر را درگیر کند از جمله:
ناخن _ که میتوانند نازک تر، لبه دار و شیاردار شوند یا ممکن است تیره تر، ضخیم تر یا برآمده شوند. گاهی ممکن است کنده شوند و رشدشان متوقف شود.
پوست سر _ نقاط سفیدرنگ میتواند اطراف دسته های مو ظاهر شود؛ در برخی موارد، ریزش موی دائم میتواند رخ دهد.
علل لیکن پلان
علت لیکن پلان ناشناخته است.
بنظر میرسد این بیماری با سیستم ایمنی یا پاسخ غیرطبیعی سیستم ایمنی به دارویی خاص مرتبط باشد.
لیکن پلان عفونی نیست، در خانواده ها به ارث نمیرسد و نمیتواند به دیگران منتقل شود.
واکنش خودایمنی
سیستم ایمنی با تولید پادتن هایی که به باکتری ها و ویروس ها حمله میکنند، بدن شما را در برابر بیماری و عفونت محافظت میکند.
در افرادی که لیکن پلان دارند، بنظر میرسد که سیستم ایمنی بیش از حد فعال میشود، باعث میشود مقدار اضافی از پروتئین ها تولید شود که پوست را ملتهب میکند. این حالت به عنوان واکنش خودایمنی شناخته میشود و علائم لیکن پلان را ایجاد میکند.
واکنش به دارو
واکنش به داورهایی خاص علت دیگر ممکن برای لیکن پلان است. برای مثال:
ترکیبات حاوی طلا_ این ها داروهای ضد روماتیسمی هستند که گاهی درون عضلات افرادی که التهاب مفاصل دارند، تزریق میشود تا به کاهش درد و التهاب مفاصل کمک کند.
قرص های ضد مالاریا_ این داروها به درمان و جلوگیری از مالاریا کمک میکنند.(مالاریا یک بیماری جدی نواحی گرمسیری است که توسط پشه ها منتقل میشود)
تشخیص لیکن پلان
لیکن پلان اغلب توسط پزشک عمومی یا دندانپزشکی که ناحیه درگیر را معاینه میکند تشخیص داده میشود.
لیکن پلان پوستی
پزشک شما ممکن است بتواند بر اساس بثورات پوستی مشخص، این بیماری را تشخیص دهد. اما لیکن پلان میتواند با دیگر بیماری های پوستی مثل اگزما، که این بیماری هم باعث میشود پوست قرمز، پوسته پوسته و خارش دار شود، اشتباه گرفته شود.
اگر پزشک شما نتواند از طریق معاینه پوستتان به یک تشخیص مطمئن برسد، ممکن است یک نمونه کوچک پوستی از شما بگیرد(بیوپسی)، که زیر میکروسکوپ بررسی خواهد شد.
اگر نمونه برداری پوستی نیاز باشد، برای بی حس شدن ناحیه درگیر، به شما یک بی حس کننده موضعی تزریق میشود بنابراین شما هیچ درد یا ناراحتی در طول فرایند نمونه برداری احساس نمی کنید.
لیکن پلان دهانی
دندانپزشک یا پزشک میتواند با نگاه کردن به داخل دهان شما لیکن پلان دهانی را تشخیص دهد.
برای تایید تشخیص، نمونه برداری ممکن است پیشنهاد شود. یک نمونه از بافت دهان برداشته میشود تا زیر میکروسکوپ بررسی شود. مثل لیکن پلان دهانی در این مورد هم برای از بین بردن درد، بی حس کننده موضعی به شما داده میشود.
درمان لیکن پلان
درمانی برای لیکن پلان وجود ندارد بنابراین هدف درمان ها کاهش علائم و از بین بردن بثورات پوستی است. لیکن پلان خفیف نیازی به درمان ندارد.
خودیاری
در زیر تعدادی توصیه عمومی برای مراقبت از خود وجود دارد که میتواند به کاهش علائم کمک کند و از بدتر شدن آنها پیشگیری کند.
لیکن پلان پوستی
از شستشو با صابون یا فوم کف وان(ماده ای ک در وان میریزند تا کف کند) خودداری کنید_ به جای آن از آب گرم ساده استفاده کنید.
در زمان استحمام از تماس نواحی درگیر با شامپو جلوگیری شود.
از یک نرم کننده برای مرطوب کردن پوستتان استفاده کنید.
لیکن پلان دهانی
از خوردن غذاهای تند و هر چیز اسیدی، مثل آب میوه پرهیز کنید چون میتوانند لیکن پلان دهانی را تحریک کنند.
از خوردن غذاهای تیز(خشک) مثل نان سفت پرهیز کنید.
از نوشیدن الکل خصوصا مشروبات الکلی خالص پرهیز کنید.
اگر نواحی در دهان شما دردناک است، از غذاهای نرم و ملایم مثل سیب زمینی نرم شده و فرنی استفاده کنید.
اگر ممکن است، از خمیردندان همیشگی خود که باعث آزار شما نمی شود، استفاده کنید.
از استفاده از دهان شویه های حاوی الکل پرهیز کنید چون ممکن است زیادی قوی باشد و دهان خود را در تمیزترین حالت ممکن نگه دارید.
بطور مرتب دندانپزشک خود را ملاقات کنید تا در سالم نگه داشتن دندان و لثه هایتان به شما کمک کند.
لیکن پلان ناحیه تناسلی
از شستشو با صابون و فوم کف وان پرهیز کنید_ بجای آن از آب گرم ساده یا جایگزین صابون مثل کرم آبرسان(شوینده غیرصابونی) استفاده کنید.
بعد از هربار دفع ادرار ، از یک نرم کننده مثل وازلین استفاده کنید.
قرار دادن تکه های یخ روی نواحی درگیر ممکن است خارش و تورم را تسکین دهد(هیچ گاه قطعه های یخ را مستقیما روی پوست نگذارید_ آن را قبل از قرار دادن روی بدن، درون یک پارچه بپیچید)
زنان باید از پوشیدن لباس زیر تنگ خودداری کنند.
لیکن پلان پوست، مو و ناخن
تعدادی دارو و درمان وجود دارد که ممکن است برای لیکن پلان پوست، مو و ناخن پیشنهاد شود. این داروها در زیر خلاصه شده اند.
کرم ها و پمادهای کورتیکواستروئید
کرم ها و پمادهای کورتیکواستروئید(کورتون) حاوی کورتیکواستروئیدها(هورمون های مصنوعی) هستند و برای درمان بیماری پوستی التهابی استفاده میشوند. آنها اغلب کورتیکواستروئید موضعی نامیده میشوند.
کورتیکواستروئیدهای موضعی به درمان تورم(التهاب) و قرمزی ناشی از لیکن پلان کمک میکنند.
قرص های کورتیکواستروئید(کورتون)
قرص های کورتیکواستروئید گاهی برای درمان موارد شدید لیکن پلان استفاده میشوند، زمانی که علائم با کرم و پماد به طور موثر کنترل نمیشود.
درمان های دیگر
درمان های دیگر پیشنهادی برای لیکن پلان در زیر بیان شده است.
آنتی هیستامین ها_ این داروها اغلب برای درمان علائم حساسیت مثل خارش پوست استفاده میشوند. اگر لیکن پلان پوستی دارید که خارش ایجاد میکند، ممکن است برای کاهش آن آنتی هیستامین تجویز شود.
نوردرمانی
2 نوع نوردرمانی وجو دارد: ماوراء بنفشB (UVB) و پسورالن به اضافه ماوراء بنفش A (PUVA). UVB رایج ترین روش نوردرمانی مورداستفاده است، اما PUVA ممکن است درموارد شدید یا گسترده لیکن پلان که به درمان های دیگر جواب نمی دهد، توصیه شود.
آسیترتین_ این دارو تنها توسط متخصص تجویز میشود و برای درمان موارد شدید لیکن پلان استفاده میشود. این قرص ها عوارض جانبی مرتبطی دارند و ممکن است با دیگر داروها به خوبی ترکیب نشود. متخصص شما میتواند به شما در این موارد پیشنهاد مناسب را ارائه دهد.
لیکن پلان دهانی
موارد خفیف لیکن پلان دهانی نیاز به درمان ندارند. درموارد شدیدتر درمان عبارت است از:
دهان شویه حاوی بی حس کننده برای بی حس کردن موقتی دهان، که خوردن غذا را آسان تر میکند.
اسپری، دهان شویه، خمیر و قرص های مکیدنی کورتیکواستروئید
دهان شویه یا ژل حاوی ماده ضدعفونی که به جلوگیری از تشکیل پلاک در دهان کمک میکند.
در موارد شدیدتر لیکن پلان دهانی، قرص های کورتیکواستروئید ممکن است برای یک دوره کوتاه استفاده شود.
جلوگیری از لیکن پلان دهانی میتواند دشوار باشد، اما برای سالم نگه داشتن آستر مخاطی دهان توصیه میشود:
سیگار را ترک کنید(اگر سیگار می کشید)
از خوردن الکل پرهیز کنید
یک رژیم غذایی سالم و متعادل شامل مقدار فراوان میوه و سبزیجات، داشته باشید.
همچنین باید با تمیز کردن دندانها حداقل دو بار در روز و معاینه منظم دندان ها، بهداشت مناسب دهانی را برقرار کنید تا هر مشکل مرتبط با دندان یا دهان بتواند سریعا شناسایی و درمان شود.
درمان های دیگر
اگر کورتیکواستروئید در درمان علائم موثر نباشد، ممکن است دارویی برای سرکوب کردن سیستم ایمنی تان تجویز شود تا سعی شود واکنش خودایمنی که لیکن پلان را ایجاد کرده محدود شود.
این نوع داروها به عنوان داروهای تعدیل کننده سیستم ایمنی شناخته میشوند. بسته به ناحیه ای از بدن که درگیر لیکن پلان شده، درمان های پیشنهادی برای شما ممکن است شامل موارد زیر باشد:
داروهایی مثل تاکرولیموس
مواد موضعی تعدیل کننده سیستم ایمنی(برای درمان لیکن پلان پوستی استفاده میشود)_ درمان هایی مثل پماد تاکرولیموس و کرم پیمکرولیموس مستقیما روی پوست مالیده میشود.
داروهای تعدیل کننده سیستم ایمنی(برای درمان لیکن پلان دهانی استفاده میشود)_ این داروها معمولا به شکل قرص یا کپسول وجود دارد و میتواند برای درمان موارد شدید لیکن پلان دهانی مورد استفاده قرار گیرد.
این داروها میتواند عوارض جانبی مختلفی ایجاد کند که پزشک متخصص شما میتواند در این باره با شما صحبت کند.
همچنین نیاز است آزمایش خون منظم داشته باشید( در طول استفاده از داروهای تعدیل کننده سیستم ایمنی، خصوصا در مراحل اولیه درمان)
عوارض لیکن پلان
عوارض لیکن پلان ممکن است شامل تغییر رنگ پوست باشد و در برخی موارد لیکن پلان سایشی میتواند به انواع خاصی از سرطان پیشرفت کند.
رنگدانه ای شدن پوست
بعد از اینکه بثورات پوستی لیکن پلان از بین رفت، ناحیه درگیر در پوست ممکن است نسبت به حالتی که در اصل بوده رنگ متفاوتی پیدا کند. ممکن است یک قسمت قهوه ای یا خاکستری ایجاد شود که میتواند گاهی ماه ها طول بکشد. این حالت به عنوان رنگدانه ای شدن زیاد بعد از التهاب شناخته میشود و در افرادی که پوست تیره تر دارند قابل مشاهده تر است.
لیکن پلان سایشی
لیکن پلان سایشی یک شکل طولانی مدت(مزمن) از لیکن پلان است که زخم های دردناک و سوزش و ناراحتی در نواحی تناسلی مردان و زنان ایجاد میکند .
گاهی، در حدود 2 درصد موارد، موارد طولانی مدت لیکن پلان میتواند به انواع خاصی از سرطان پیشرفت کند مثل:
سرطان دهان
سرطان آلت تناسلی زن
سرطان آلت تناسلی مرد
معاینه منظم خود و آگاه بودن از هرگونه تغییری که رخ میدهد برای شناسایی هرگونه مشکل در مراحل اولیه به شما کمک میکند. به نواحی زخم شده در دهان و ناحیه تناسلی خود که بهبود نمی یابد و برای مدت طولانی ماندگار است، توجه ویژه داشته باشید. اگر متوجه هر تغییری که در مورد آن نگران هستید شدید، فورا پزشک خود را ملاقات کنید.
همچنین باید برای اطمینان از سالم ماندن دندان ها و لثه هایتان و معاینه و درمان سریع زخم ها و قسمت های درگیر دهان، بطور منظم دندانپزشک خود را ملاقات کنید. بسته به شرایط فردی، معاینات دندانپزشکی برای بزرگسالان در فواصل 3 تا 24 ماه یک بار پیشنهاد میشود.