زکریا چکاپ

عفونت گوش میانی (اوتیت مدیا)

عفونت گوش میانی که منجر به التهاب (تورم و قرمزی) و تجمع مایعات در پشت پرده گوش می شود، اوتیت میانی نامیده می شود. اگرچه افراد در هر سنی ممکن است به این عفونت مبتلا شوند اما احتمال ابتلاء کودکان ۶ تا ۱۵ ماهه شایع تر است. تخمین زده شده است که تقریباً یک نفر از هر ۱۰ کودک تا قبل از رسیدن به سن ۱۸ سالگی حداقل یک بار به عفونت گوش میانی مبتلا می شوند.

علائم عفونت گوش میانی

در بسیاری از موارد شروع و گسترش علائم عفونت گوش میانی (اوتیت مدیا) بسیار سریع است و در طی چند روز نیز برطرف می‌شود که به عنوان اوتیت مدیا حاد شناخته می شود. مهمترین علائم عبارتند از:

درد گوش 

دمای بالا (تب)

احساس کسالت

کمبود انرژی

کاهش خفیف شنوایی - در صورت تجمع مایعات، کاهش شنوایی می تواند نشانه‌ای از گوش چسبناک باشد که به عنوان اوتیت مدیا با افیوژن شناخته می شود.

در بعضی از موارد ممکن است در پرده گوش سوراخ ایجاد شود (پارگی پرده گوش) که باعث خروج چرک از گوش می شود. گوش دردی که به دلیل تجمع مایعات و کشیده شدن پرده گوش ایجاد شده باشد با پارگی پرده گوش برطرف می‌شود.

علائم درکودکان خردسال

از آنجایی که نوزادان قادر به بیان منشأ درد خود نیستند، فهمیدن مشکل آنها بسیار دشوار است. علائمی که می تواند نشان‌دهنده ابتلای کودک به عفونت گوش باشد، عبارتند است:

• کشیدن و مالیدن گوشهایشان
• تحریک پذیری، وضعیت تغذیه ضعیف و بی قراری در شب
• سرفه یا آبریزش بینی
• اسهال
• عدم نشان دادن واکنش به صداهای آرام و یا نشان دادن سایر علائم مشکلات شنوایی مانند بی توجهی
• از دست دادن تعادل

چه زمانی باید با به پزشک مراجعه کنید

بیشتر افراد مبتلا به  اوتیت مدیا بعد از چند روز بهبود پیدا می کنند در نتیجه نیازی به مراجعه به پزشک نیست.

اگرچه باید در موارد زیر از پزشک خود مشورت بگیرید:

اگر نشانه ای از بهبود بعد از ۲ تا ۳ روز مشاهده نشد

درد زیاد

تخلیه چرک و مایعات ازگوش - بعضی از افراد ترشح مداوم و بدون درد را برای چندین ماه تجربه می کنند که با عنوان اوتیت مدیا چرکی مزمن شناخته می شود

بیماری‌های زمینه‌ای مانند فیبروز کیستیک و یا بیماری مادرزادی قلبی می ‌تواند عوارض این بیماری را بیشتر کند

درمان عفونت گوش میانی

اکثر عفونت های گوش میانی طی ۳ تا ۵ روز بهبود می یابند و نیازی به درمان خاصی ندارد. در صورت لزوم برای تسکین درد و درجه حرارت بالا میتوان استامینوفن و ایبوپروفن مصرف کرد.

از تناسب مسکن های تجویزی  با سن کودکان خود اطمینان حاصل کنید. 

به طور کلی برای درمان عفونت گوش میانی از آنتی بیوتیک ها استفاده نمی شود، اگرچه در صورت شدید بودن علائم می توان آنتی بیوتیک ها را تجویز کرد

علل عفونت گوش میانی

اکثر عفونت های گوش میانی در اثر عفونت هایی مانند سرماخوردگی ایجاد می شود که منجر به تجمع مخاط در گوش میانی و در نتیجه انسداد یا تورم شیپور استاش (لوله‌ای که رابطه گوش میانی و حلق است) می شود. این بدان معناست که تخلیه نشدن کامل مخاط منجر به گسترش عفونت در گوش میانی می شود.

آدنوئید بزرگ شده (بافتی نرم در پشت حلق) که می تواند شیپور استاش را مسدود کند، در صورتیکه موجب عفونت های مکرر یا مداوم در گوش شود را می‌توان با عمل جراحی خارج کرد. 

کودکان کوچکتر به دلایل زیر در برابر عفونت های گوش میانی آسیب پذیرتر هستند:

• شیپور استاش کودکان کوچک تر از بزرگسالان است
• اندازه آدنوئید های کودکان نسبتاً بزرگ تر از بزرگسالان است
• برخی بیماری ها نیز می توانند احتمال ابتلا به عفونتهای گوش میانی را افزایش دهند از جمله:
• شکاف کام - نوعی نقص مادرزادی است که کودک شکافی در سقف دهان خود دارد
• سندروم داون - بیماری ژنتیکی که به طور معمول منجر به ناتوانی در یادگیری و بعضی مشخصه های خاص فیزیکی می ‌شود

آیا میتوان از ابتلا به عفونت گوش میانی پیشگیری کرد؟

پیشگیری کامل از عفونت گوش میانی ممکن نیست اما راهکارهایی وجود دارد که می تواند خطر ابتلا به این عفونت را کاهش دهد . از جمله:

• از به روز بودن واکسیناسیون معمول کودکان – به خصوص واکسن پنوموکوک و واکسن پنجگانه اطمینان حاصل کنید
• از قرار دادن کودکتان در محیط های پر دود (سیگار کشیدن غیر فعال) پرهیز کنید
• قبل از رسیدن به ۶ تا ۱۲ ماهگی به کودک خود عروسک ندهید
• هنگامی که  کودک شما به پشت خوابیده است به او غذا ندهید
• در صورت امکان کودک خود را به جای شیر خشک با شیر مادر تغذیه کنید
• از تماس با سایر کودکان مریض پرهیز کنید تا احتمال ابتلا به عفونت گوش میانی را کاهش دهید

دیگر مشکلات

عوارض عفونت های گوش میانی بسیار نادر است اما در صورت بروز میتواند بسیار جدی باشد

بیشتر این عوارض ناشی از انتشار عفونت به قسمتهای دیگر گوش و سر می باشد، مانند:  

استخوان های پشت گوش (ماستوئیدیت)

گوش میانی (لابیرنتیت)

غشای محافظت کننده مغز و نخاع (مننژیت)

در صورت بروز این عوارض، فرد فوراً باید با آنتی بیوتیک ها در بیمارستان تحت درمان قرار بگیرد

تشخیص عفونت های گوش میانی

تشخیص عفونت گوش میانی (اوتیت مدیا) معمولاً با ابزاری به نام اتوسکوپ قابل تشخیص است. اتوسکوپ وسیله پزشکی است که دارای ذره بین و منبع نور در انتهای خود می باشد. پزشک با استفاده از اتوسکوپ می ‌تواند گوش بیمار را معاینه کرده که در صورت مشاهده مایعات، عفونت گوش تشخیص داده خواهد شد.

علائم پرده گوش در اثر تجمع مایعات در گوش میانی عبارتند از:

برآمدگی  با رنگ غیر معمول (معمولاً زرد یا قرمز)

ظاهر کدر و تیره در بعضی از موارد

ممکن است یک سوراخ در پرده گوش ایجاد شود (پرده گوش پاره شده) که منجر به تجمع مایعات در کانال گوش (کانالی بین گوش خارجی و پرده گوش) شود.

در بعضی از موارد می‌توان از اتوسکوپ جهت دمیدن هوا در گوش برای بررسی هر گونه انسداد، که می تواند نشانه ای از عفونت باشد، استفاده کرد. در صورت باز بودن شیپور استاش (لوله‌ای که حلق را به گوش میانی متصل میکند) پرده گوش می تواند به آرامی تکان بخورد اما اگر شیپور استاش مسدود شده باشد پرده گوش ثابت باقی می ماند.

آزمایشات بیشتر

آزمایشات بیشتر معمولاً در صورتیکه روش های درمانی جواب ندهند و یا عوارض بیشتری داشته باشد، انجام می گیرد. این آزمایش ها معمولاً در درمانگاه گوش، حلق و بینی  صورت می گیرد.

این تست ها می تواند شامل موارد زیر باشد:

تیمپانومتری

تمپانومتری آزمایشی است که در آن نحوه واکنش پرده گوش به فشار هوا بررسی می شود

ادیومتری

ادیومتری آزمایشی است که با استفاده از وسیله‌ای به نام ادیومتر انجام می گیرد. ادیومتر سبب تولید صدا با درجه و فرکانس متفاوت می شود. از این تست می توان جهت تشخیص ناشنوایی ناشی از  بیماری استفاده کرد. در طول آزمایش کودک شما از طریق هدفون به صداها گوش داده و در صورت لزوم به آن صداها پاسخ می دهد.

اسکن ها

در موارد بسیار نادر که احتمال گسترش عفونت از گوش میانی به نواحی اطراف وجود دارد ممکن است اسکن گوش انجام شود. اسکن ها می تواند به صورت زیر باشد:

اسکن توموگرافی کامپیوتری CT scan

 CT اسکن از اشعه ایکس و از کامپیوتر جهت کنار هم گذاشتن اسکن ها در یک عکس با جزئیات بیشتر استفاده می‌کند در حالی که اسکن MRI از میدانهای مغناطیسی قوی و امواج رادیویی برای تولید تصاویر از داخل بدن استفاده می کند.

درمان عفونت گوش میانی 

عفونت گوش میانی (اوتیت مدیا) در طی ۳ تا ۵ روز برطرف می‌شود و نیاز به درمان خاصی ندارد.

می‌توانید برای تسکین درد و درجه حرارت بالا از مسکن های بدون نسخه مانند استامینوفن و ایبوپروفن استفاده کنید

از تناسب تجویز هرگونه مسکن با سن کودک خود اطمینان حاصل کنید.

قرار دادن یک پارچه گرم روی گوش آسیب دیده میتواند به تسکین درد آن کمک کند.

آنتی بیوتیک ها

به طور معمول از آنتی بیوتیک ها برای درمان عفونت گوش استفاده نمی شود و هیچ شواهدی مبنی بر سرعت بخشیدن به روند بهبودی نیز وجود ندارد.

بسیاری از عفونت ها گوش میانی ناشی از ویروس ها هستند که آنتی بیوتیک بر روی آن ها موثر نمی باشد.

استفاده از آنتی بیوتیک برای درمان عفونت های جزئی باکتریایی نیز احتمال مقاومت باکتری ها را افزایش می دهد. این به معنای غیرقابل درمان شدن عفونت های جدی در آینده می باشد.

در صورت نیاز به آنتی بیوتیک معمولاً یک دوره پنج روزه از آنتی بیوتیک آموکسی سیلین و اغلب به صورت شربت تجویز می گردد .

برای افرادی که به آموکسی سیلین حساسیت دارند میتوان آنتی بیوتیک های جایگزین مانند اریترومایسین و یا کلاریترومایسین تجویز کرد.

در بعضی از موارد پزشک نسخه ای را تجویز می کند که شما در صورت عدم بهبود در چند روز آینده می توانید استفاده کنید.

کودکان و بزرگسالانی که عفونت طولانی مدت گوش میانی (اوتیت مدیا چرکی مزمن) را تجربه می کنند، می توانند در دوره های کوتاه مدت از قطره های آنتی بیوتیک استفاده کنند.

کودکان

فقط در صورت زیر می توان آنتی بیوتیک را به  کودکان توصیه کرد:

• کودک به یک بیماری جدی مبتلا باشد که او را در برابر عوارض آسیب پذیرتر می کند مانند فیبروز کیستیک یا بیماری مادرزادی قلبی
• کودک کوچکتر از سه ماه باشد
• کودک کمتر از دو سال سن داشته و هر دو گوش او عفونت کرده باشد
• از گوش های کودک ترشحات خارج شود

بزرگسالان 

بزرگسالان در موارد زیر احتیاج به استفاده از آنتی بیوتیک دارند :

• هیچ نشانه ای از بهبود بعد از ۴ روز نمایان نشود
• به یک بیماری و وضعیت جدی مبتلا باشد که او را در برابر عوارض آسیب پذیرتر می کند مانند وجود بیماری های زمینه ای

گرامت ها (تیوب گذاری)

برای کودکانی که به عفونت های شدید گوش میانی عودکننده مبتلا هستند، می توان لوله های ریزی در پرده گوش قرار داد که به تخلیه مایعات کمک کند. به این لوله ها گرامت گفته می‌شود.

عوارض عفونت های گوش میانی

عوارض شدید عفونت گوش میانی (اوتیت مدیا) بسیار بعید است اما کودکان خردسال به دلیل عدم تکامل سیستم ایمنی در معرض خطر هستند

برخی از عوارض اصلی مرتبط با عفونت های گوش میانی در قسمت زیر شرح داده شده است:

ماستوئیدیت

در صورت گسترش عفونت از گوش میانی به نواحی استخوانی زیر گوش (ماستوئید) بروز می‌یابد

علائم ماستوئیدیت:

• دمای بالا (تب)
• تورم پشت گوش که سبب بیرون زدگی گوش می شود
• قرمزی، حساسیت و درد پشت گوش
• ترشحات غلیظ از گوش
• سردرد
• از دست دادن شنوایی

به طور معمول ماستوئیدیت در بیمارستان با تزریق وریدی آنتی بیوتیک درمان می شود. در بعضی از موارد ممکن است جراحی برای تخلیه گوش و یا خارج کردن استخوان ماستوئید عفونی نیاز باشد.

کلستئاتوم

کلستئاتوم به مجموعه سلولهای پوستی غیر طبیعی درون گوش گفته می شود که می تواند در اثر عفونت های مکرر و مداوم گوش میانی ایجاد شود.

در صورت عدم درمان، کلستاتوم میتواند به ساختارهای ظریف عمقی درون گوش شما آسیب بزند مانند استخوان های ظریفی که برای شنوایی ضروری هستند

علائم کلستاتوم می تواند شامل موارد زیر باشد:

• از دست دادن شنوایی
• ضعف در نیمی از صورت
• گیجی
• وزوز گوش

در بسیاری از موارد خارج کردن کلستاتوم ضروری می باشد

لابیرینتیت

در بعضی از موارد عفونت گوش میانی میتواند به گوش داخلی منتشر شود و ساختار ظریف عمقی گوش به نام لابیرنت را درگیر کند و به عنوان لابیرنتیت شناخته می‌شود.

علائم لابیرنتیت:

• گیجی
• سرگیجه (احساس می کنید محیط اطراف شما در حال چرخش است)
• از دست دادن تعادل
• از دست دادن شنوایی

به طور معمول علائم لابیرینتیت طی چند هفته برطرف میشود اگر چه داروهایی برای تسکین علائم و درمان عفونت می تواند، تجویز شود

مشکلات پیشرفت در گفتار

در صورتیکه کودک کوچک شما  مکررا عفونت گوش را تجربه می‌کند، قدرت گفتار و رشد زبانی او می‌تواند تحت تاثیر قرار بگیرد. اگر نگران رشد کودک خود در هر مرحله هستید با پزشک خود مشورت کنید.

فلج صورت

در موارد بسیار نادر، تورم ناشی از اوتیت مدیا می تواند منجر به فشرده شدن اعصاب صورت شود. اعصاب صورت قسمتی از اعصاب است که از جمجمه عبور کرده و برای کنترل حالات صورت در مغز استفاده می شود. فشرده شدن اعصاب منجر به عدم توانایی فرد در حرکت قسمتی و یا کل صورتش می شود که فلج صورت نامیده می شود. فلج صورت می تواند در ابتدا ترسناک باشد و والدین را نگران بروز سکته مغزی در کودکانشان کند. با این حال فلج صورت به ندرت باعث مشکلات طولانی مدت شده و بعد از رفع عفونت زمینه ای برطرف می‌شود.

مننژیت

عارضه بسیار نادر و جدی عفونت گوش میانی مننژیت است که می تواند در صورت گسترش عفونت به لایه محافظ مغز و نخاع (مننژ) ایجاد شود.

علائم مننژیت:

• سردرد شدید
• احساس کسالت
• درجه حرارت بالا (تب)
• گرفتگی گردن
• حساسیت به نور
• تنفس سریع
• بثورات لکه دار قرمز که در صورت قرار دادن لیوان روی آن محو نمی شود و یا تغییر رنگ نمی دهد

اگر حدس میزنید کودک شما به مننژیت مبتلا شده است با 115 تماس بگیرید و درخواست آمبولانس کنید یا سریعا به اورژانس مراجعه کنید.مننژیت ناشی از عفونت باکتریایی معمولاً در بیمارستان با تزریق وریدی آنتی بیوتیک ها درمان میشود.

آبسه مغزی 

یکی دیگر از عوارض بسیار نادر و جدی عفونت گوش میانی آبسه مغزی است که منجر به ایجاد التهاب چرکی در داخل مغز می شود

علائم آبسه مغزی:

• سردرد شدید
• تغییر در وضعیت روانی مانند سردرگمی
• ضعف یا فلج یک طرف بدن
• دمای بالا (تب)
• تشنج

در صورتی که به ابتلا فردی به آبسه مغزی شک دارید، برای درخواست آمبولانس با 115 تماس بگیرید یا سریعا به اورژانس مراجعه کنید.

آبسه مغزی معمولاً با مصرف ترکیبی از آنتی بیوتیک و جراحی درمان میشود. به طور معمول طی جراحی جمجمه باز و چرک تخلیه می شود و یا به طور کامل آبسه خارج می شود.