زکریا چکاپ
عدم تحمل لاکتوز
عدم تحمل لاکتوز
عدم تحمل لاکتوز یک مشکل گوارشی رایج است که در آن بدن قادر به هضم لاکتوز نیست، لاکتوز نوعی قند است که عمدتا در شیر و محصولات لبنی یافت می‌شود.
علائم عدم تحمل لاکتوز معمولا در عرض چند ساعت از مصرف غذا و یا نوشیدنی حاوی لاکتوز ایجاد می‌شوند. آن‌ها ممکن است شامل:
نفخ (باد)
اسهال
ورم معده
دل‌پیچه و درد شکم
احساس تهوع
شدت علائم و زمانی که ظاهر می‌شوند به مقدار لاکتوز مصرفی بستگی دارد. برخی افراد ممکن است هنوز هم قادر به نوشیدن یک لیوان کوچک شیر بدون ایجاد هیچ نشانه‌ای باشند، در حالی که برخی دیگر ممکن است حتی قادر به نوشیدن شیر در چای و یا قهوه خود نیز نباشند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
علائم عدم تحمل لاکتوز می‌تواند مشابه با چندین بیماری دیگر باشد، بنابراین مهم است که با پزشک خود قبل از حذف شیر و محصولات لبنی از رژیم غذایی خود مشورت نمایید.
برای مثال، علائم بالا می‌توانند ناشی از موارد دیگری نیز باشند من جمله:
سندرم روده تحریک پذیر[1](IBS) یک اختلال مزمن دستگاه گوارش
عدم تحمل پروتئین شیر- یک واکنش جانبی به پروتئین موجود در شیر گاو ( با آلرژی متفاوت است)
اگر پزشک شما فکر میکند که شما عدم تحمل لاکتوز دارید، ممکن است اجتناب از غذاها و نوشیدنی‌های حاوی لاکتوز را به مدت دو هفته پیشنهاد کند تا ببیند آیا علائم شما بهبود می‌یابند یا خیر.
چه چیزی باعث عدم تحمل لاکتوز می‌شود؟
بدن لاکتوز را با استفاده از ماده‌ای به نام لاکتاز هضم میکند. این قند لاکتوز را به دو قند به نام گلوکز و گالاکتوز تجزیه میکند که می‌توانند به راحتی در جریان خون جذب شوند. افراد دچار عدم تحمل لاکتوز، لاکتاز[2] کافی تولید نمی‌کنند، بنابراین لاکتوز در سیستم گوارشی باقی می‌ماند که در آن توسط باکتری‌ها تخمیر می‌شود. این امر منجر به تولید گازهای مختلفی می‌شود که باعث علائم مربوط به عدم تحمل لاکتوز می‌شوند. بسته به دلیل اصلی که چرا بدن لاکتاز کافی تولید نمی‌کند، عدم تحمل لاکتوز ممکن است موقتی یا دائمی باشد. بیشتر مواردی که در بزرگسالان ایجاد می شوند، ارثی هستند و احتمالا مادام العمر باشند، اما مواردی که در کودکان خردسال رخ می‌دهند، اغلب به خاطر عفونت در سیستم گوارشی است و ممکن است تنها به مدت چند هفته طول بکشند.
چه کسانی مبتلا می شوند؟
عدم تحمل لاکتوز می‌تواند در هر سنی ایجاد شود. بسیاری از موارد برای اولین بار در افراد ۲۰ تا ۴۰ ساله رخ می‌دهند، اگر چه کودکان و خردسالان نیز ممکن است، مبتلا شوند.
آیا این یک نوع آلرژی است؟
عدم تحمل گلوکز به عنوان یک آلرژی لبنی یا غذایی محسوب نمی‌شود. آلرژی غذایی از واکنش سیستم ایمنی بدن به نوع خاصی از غذاها ناشی می‌شود. آلرژی باعث می‌شود علائمی مثل راش پوستی، خس‌خس سینه و خارش ایجاد شوند.
اگر به چیزی حساسیت دارید، حتی یک ذره کوچک می‌تواند برای تحریک یک واکنش کافی باشد، در حالی که بیشتر افراد با عدم تحمل لاکتوز هنوز هم می‌توانند مقادیر کمی از لاکتوز را بدون هیچ مشکلی مصرف کنند (اگرچه این وضعیت از فردی به فرد دیگر فرق میکند).
درمان عدم تحمل لاکتوز
هیچ درمانی برای عدم تحمل لاکتوز وجود ندارد، اما محدود کردن مصرف غذا و نوشیدنی حاوی لاکتوز معمولا به کنترل علائم کمک میکند.
بسته به این که چه محصولات لبنی می‌توانید بخورید، ممکن است به مکمل‌های کلسیم و ویتامین D اضافی نیز نیاز داشته باشید تا استخوان‌ها را قوی و سالم نگه دارید. در برخی موارد، ممکن است پزشک شما را برای بررسی بیشتر به یک متخصص تغذیه ارجاع دهد. علاوه بر تغییرات رژیم غذایی، جایگزین‌های لاکتاز نیز می‌توانند مفید باشند.
آن ها قطره ها و یا قرص هایی هستند که می‌توانید با غذاها و یا نوشیدنی‌ها برای بهبود هضم لاکتوز خود مصرف کنید.
عوارض عدم تحمل لاکتوز
شیر و دیگر محصولات لبنی حاوی کلسیم، پروتئین و ویتامین‌ها مانند B12،A،D هستند. لاکتوز به جذب دیگر مواد معدنی مثل منیزیوم و روی نیز کمک می کند. این ویتامین‌ها و مواد معدنی برای رشد استخوان‌های قوی و سالم مهم هستند. اگر شما مبتلا به عدم تحمل لاکتوز هستید، جذب مقدار مناسب ویتامین‌ها و مواد معدنی مهم می‌تواند دشوار باشد. کاهش وزن، شما را در معرض خطر افزایش بیماری های زیر قرار می‌دهد:
نرمی استخوان- تراکم کم مواد معدنی استخوان. اگر نرمی استخوان درمان نشود، می‌تواند به پوکی استخوان تبدیل شود.
پوکی استخوان- ضعیف و نازک شدن استخوان. اگر پوکی استخوان داشته باشید، خطر شکستن استخوان ها افزایش پیدا میکند.
سو تغذیه[3]- وقتی غذایی که می‌خورید مواد مغذی ضروری برای داشتن بدن سالم را به شما نمی‌دهد. اگر دچار سو تغذیه هستید، بهبود زخم می‌تواند مدت بیشتری طول بکشد و ممکن است احساس خستگی و یا افسردگی بکنید.
اگر نگران این هستید که محدودیت‌های غذایی شما را در معرض خطر عوارض قرار می‌دهند، ممکن است مشورت با یک متخصص تغذیه مفید باشد. آن‌ها می‌توانند به شما در مورد رژیم غذایی و اینکه آیا به مکمل‌های غذایی نیاز دارید یا خیر، مشاوره دهند.
علل عدم تحمل لاکتوز:
عدم تحمل لاکتوز معمولا نتیجه این است که بدن شما به اندازه کافی لاکتاز تولید نمی‌کند.
لاکتاز آنزیمی(پروتئینی که باعث واکنش شیمیایی می‌شود) است که به طور معمول در روده کوچک شما تولید می‌شود و برای هضم لاکتوز به کار می‌رود. اگر شما کمبود لاکتاز دارید به این معنی است که بدن شما به اندازه کافی لاکتاز تولید نمی‌کند.
تشخیص عدم تحمل لاکتوز
اگر فکر می‌کنید ممکن است شما و یا کودکتان عدم تحمل لاکتوز داشته باشید، به پزشک مراجعه کنید، زیرا علایم می‌توانند مشابه با بیماری های دیگر باشد.
قبل از مراجعه به پزشک خود، یک دفترچه از آنچه می‌خورید و می‌نوشید و این که چه علائمی را تجربه می‌کنید، تهیه کنید. به پزشک خود در مورد هر الگوی خاص یا هر غذایی که فکر می کنید به آن حساس هستید، توضیح دهید.
پزشک شما ممکن است پیشنهاد کند که به مدت دو هفته لاکتوز را از رژیم غذایی خود حذف کنید تا ببینید آیا این کار به رفع علائم شما کمک میکند یا خیر. این مساله شواهد بیشتری در مورد این که آیا شما نسبت به لاکتوز عدم تحمل دارید یا خیر، فراهم میکند.
درمان عدم تحمل لاکتوز
هیچ درمانی برای عدم تحمل لاکتوز وجود ندارد، اما بیشتر مردم با تغییر رژیم غذایی خود قادر به کنترل علائم خود هستند.
برخی از موارد عدم تحمل لاکتوز، مانند مواردی که در اثر عفونت گوارشی ایجاد می‌شوند، موقتی هستند و در طی چند روز تا هفته بهبود خواهند یافت. موارد دیگر، مانند مواردی که توسط یک نقص ژنتیکی ارثی یا بیماری های جدی مزمن ایجاد می‌شوند، احتمالا مادام العمر خواهند بود.
تغییر رژیم غذایی [4]
در بیشتر موارد، قطع یا اجتناب از منابع لاکتوز و جایگزین کردن آن‌ها با جایگزین‌های بدون لاکتوز برای کنترل علائم عدم تحمل لاکتوز کافی است.
تغییرات دقیقی که شما به آن نیاز دارید، به میزان حساسیت شما به لاکتوز بستگی دارد. برخی از افراد می‌توانند مقداری از لاکتوز را بدون هیچ مشکلی در رژیم غذایی خود تحمل کنند، در حالی که برخی دیگر علائم بیماری را بعد از مصرف مواد غذایی که تنها حاوی مقدار کمی لاکتوز هستند، تجربه می‌کنند.
اگر تصمیم دارید آنچه را که می‌توانید و نمی‌توانید بخورید آزمایش کنید، دقت کنید که غذاهای جدید را به صورت تدریجی و نه یکباره مصرف کنید. این به شما کمک میکند که به هر غذایی که ممکن است به آن حساس باشید عادت کرده و غذاهای مشکل ساز را شناسایی کنید.
خوردن محصولات حاوی لاکتوز کمتر و یا اجتناب کامل از آن‌ها می‌تواند به این معنی باشد که شما تعدا زیادی از ویتامین‌ها و مواد معدنی مهم را از دست می‌دهید و خطر بروز عوارض را افزایش می‌دهید. همچنین باید مطمئن شوید که مواد مغذی کافی از غذاهای بدون لاکتوز و یا مکمل‌های غذایی به دست می‌آورید.
اگر شما یا فرزندتان به شدت به لاکتوز حساس هستید، با پزشک خود در مورد رژیم غذایی خود صحبت کنید. محصولات شیر غنی از کلسیم مورد نیاز برای استخوان‌های سالم هستند، بنابراین ممکن است نیاز به چک تراکم استخوانی منظم داشته باشید. شما ممکن است به یک متخصص تغذیه ارجاع داده شوید، که در مورد هر نوع غذایی که باید در رژیم نظر گرفته شود، مشاوره می‌دهد.
منابع لاکتوز
برخی از منابع اصلی لاکتوزهایی که ممکن است به آن‌ها نیاز داشته باشید، در زیر توضیح داده شده‌اند.
شیر
یک منبع مهم لاکتوز شیر است که شامل شیر گاو، شیر بز و شیر گوسفند است. بسته به این که عدم تحمل لاکتوز چقدر خفیف یا شدید است، ممکن است لازم باشد مقدار شیر را در رژیم غذایی خود تغییر دهید.
برای مثال:
ممکن است بتوانید شیر را در قهوه یا چای میل کنید اما بر روی غلات خیر
برخی از محصولات حاوی شیر، مانند شیر شکلات، ممکن است هنوز هم در مقادیر کم قابل‌قبول باشند.
ممکن است متوجه شوید که نوشیدن شیر به عنوان بخشی از یک وعده غذایی، به جای آن که خودش یک وعده جداگانه باشد، نحوه جذب لاکتوز را بهبود می‌بخشد.
اگر حتی مقدار کمی از شیر باعث علائم شما می‌شود، راه‌های دیگری نیز وجود دارند که می‌توانید امتحان کنید، مانند شیر سویا یا برنج (پایین را ببینید).
محصولات لبنی
دیگر محصولات لبنی تولید شده از شیر، مانند کره، بستنی و پنیر نیز می‌توانند حاوی مقادیر بالایی از لاکتوز باشند و اگر شما عدم تحمل لاکتوز دارید، ممکن است لازم باشد از آن‌ها اجتناب کنید. با این حال، برخی از محصولات لبنی مانند پنیر و ماست، حاوی مقادیر کمتری از لاکتوز نسبت به شیر و دیگر محصولات هستند، بنابراین شما ممکن است هنوز هم بتوانید آن‌ها را مصرف کنید. اینکه آیا محصولات لبنی وجود دارند که بتوانید بخورید، ارزش آزمایش کردن با غذاهای مختلف را دارد، چون آن‌ها منبع خوبی از مواد مغذی ضروری مثل کلسیم هستند.
غذاها و نوشیدنی‌های دیگر
علاوه بر محصولات لبنی و شیر، غذاها و نوشیدنی‌های دیگری نیز وجود دارند که گاهی اوقات می‌توانند حاوی لاکتوز باشند.
شامل:
خامه سالاد، مایونز و بیسکوئیت
شکلات،کیک، آبنبات
برخی از انواع نان و سایر اقلام پخته‌شده و برخی غلات صبحانه
مواد ساخت پنکیک و بیسکوئیت
بسته های سیب زمینی و سوپ آماده
برخی از گوشت‌های آماده، مانند همبرگر
مواد تشکیل‌دهنده تمام مواد غذایی و محصولات نوشیدنی را به دقت بررسی کنید چون شیر و یا لاکتوز اغلب مواد تشکیل‌دهنده پنهانی هستند. لاکتوز موجود در برخی از غذاها لزوما به طور جداگانه بر روی برچسب غذا فهرست نمی‌شود، بنابراین شما باید لیست مواد تشکیل‌دهنده را برای شیر، آب‌پنیر، پنیر و محصولات شیر مانند پنیر، کره و خامه چک کنید. برخی از مواد اولیه ممکن است به نظر برسد که حاوی لاکتوز نیستند، مانند اسید لاکتیک[5]، لاکتات سدیم و کره کاکائو که واقعا هم نیستند. اگر شما حساس به لاکتوز هستید، نیازی نیست از این ترکیبات اجتناب کنید.
دارو
برخی از داروهای تجویزی، داروهای اضافی و داروهای مکمل ممکن است حاوی مقدار کمی لاکتوز باشند. اگر چه این مقدار معمولا برای تحریک علائم عدم تحمل لاکتوز در اکثر افراد کافی نیست، اما اگر عدم تحمل شما شدید باشد و یا چندین داروی مختلف مصرف کنید، ممکن است مشکلاتی را برایتان ایجاد کند.
اگر لازم است مصرف داروی جدیدی را شروع کنید، در صورتی که حاوی لاکتوز است، با پزشک و یا داروساز خود مشورت کنید.
غذاها و نوشیدنی‌های بدون لاکتوز
تعدادی از غذاها و نوشیدنی‌های جایگزین در سوپرمارکت‌ها موجود هستند تا شیر و محصولات لبنی که باید از آن‌ها اجتناب کنید را جایگزین کنند.
مواد غذایی و نوشیدنی‌هایی که معمولا حاوی لاکتوز نیستند عبارتند از:
شیر سویا، ماست و برخی از انواع شیر تهیه شده از برنج، جو دو سر، بادام، فندق، نارگیل و غذاهای حاوی سیب‌زمینی که حاوی برچسب های "عاری از لبنیات" یا "مناسب برای گیاه خواران[6]" هستند.
شما همچنین می‌توانید شیر گاو حاوی لاکتاز اضافی (آنزیمی که برای هضم لاکتوز استفاده می‌شود)را بخرید. این به این معنی است که شما هنوز هم فواید غذایی شیر را به دست می‌آورید اما احتمال کمتری وجود دارد که بعد از مصرف شیر، علائم بیماری را تجربه کنید.
دریافت کلسیم کافی
اگر شما قادر به خوردن بیشتر محصولات لبنی نیستید، ممکن است کلسیم کافی در رژیم غذایی روزانه خود دریافت نکنید. کلسیم چند عملکرد مهم دارد، از جمله:
کمک به ساخت استخوان‌ها و دندان های محکم
تنظیم انقباضات عضلانی (از جمله ضربان قلب)
فرایند تشکیل لخته خون
بنابراین، بهتر است که محصولات بدون لاکتوز حاوی کلسیم اضافه‌شده را انتخاب کنید و مطمئن شوید که رژیم غذایی شما حاوی منابع دیگری از کلسیم است، مانند:
سبزیجات با برگ سبز مانند اسفناج، کلم، بروکلی، دانه‌های سویا، بامیه
پنیر سویا، دانه ها، نان و هر چیزی که از آرد غنی شده درست شده باشد
ماهی های دارای استخوان‌های خوراکی (به عنوان مثال ساردین، سالمون و ماهی قرمز)
عدم تحمل لاکتوز در کودکان
اگر کودک شما حساس به لاکتوز است، ممکن است بتواند مقادیر کمی از لاکتوز را بدون ایجاد علائم مصرف کند. این وضعیت کاملا ایمن است، اما ممکن است لازم باشد آزمایش کنید تا بفهمید آن‌ها چقدر می‌توانند محصولات دارای لاکتوز را به راحتی بخورند و یا بنوشند. اگر کودک شما قادر به تحمل هیچ مقدار لاکتوز نیست، پزشک شما ممکن است شما را برای توصیه های غذایی به متخصص تغذیه ارجاع دهد چون برای کودکان خردسال مهم است که مواد مغذی خاصی در رژیم غذایی خود داشته باشند تا از رشد و تکامل سالم آن ها اطمینان حاصل شود. به طور کلی، برنامه غذاهایی که باید امتحان شوند یا از آن‌ها اجتناب شود، برای کودکان و بزرگسالان یکسان است (بالا را ببینید).
برای کودکان مبتلا به عدم تحمل لاکتوز، شیر خشک بدون لاکتوز برای خرید از داروخانه‌ها و سوپرمارکت‌ها در دسترس است. با این حال، فرمول سویا برای کودکان زیر شش ماه توصیه نمی‌شود زیرا شامل هورمون‌هایی است که ممکن است با رشد فیزیکی و جنسی کودک شما در آینده تداخل داشته باشد. کودکان تغذیه شده با شیر مادر ممکن است از قطرات جایگزین لاکتاز برای کمک به هضم لاکتوز در شیر مادر استفاده کنند. برای بسیاری از کودکان، عدم تحمل لاکتوز موقتی است و پس از چند هفته بهبود خواهد یافت. پس از این مرحله، اضافه کردن تدریجی شیر و محصولات لبنی به رژیم غذایی آن‌ها بی خطر است.
عوارض عدم تحمل لاکتوز
شیر و دیگر محصولات لبنی بخش مهمی از رژیم غذایی سالم را تشکیل می‌دهند. آن‌ها حاوی کلسیم، پروتئین و ویتامین‌ها مانند ویتامین‌های B12،A،D هستند. هم چنین لاکتوز در جذب تعدادی از مواد معدنی دیگر، از جمله منیزیم و روی کمک می کند. این مواد معدنی و ویتامین ها برای رشد استخوان‌های قوی و سالم ضروری هستند. اگر شما حساس به لاکتوز هستید، جذب مقادیر کافی از ویتامین‌ها و مواد معدنی مهم می‌تواند برایتان دشوار باشد. این کمبود می تواند منجر به کاهش وزن و افزایش خطر ایجاد بیماری های زیر شود:
نرمی استخوان-که در آن تراکم مواد معدنی استخوان کم می شود. اگر نرمی استخوان درمان نشود، می‌تواند به پوکی استخوان تبدیل شود.
پوکی استخوان[7]- که در آن استخوان ضعیف و نازک می شود. اگر پوکی استخون داشته باشید، خطر شکستن استخوان ها افزایش می یابد.
سو تغذیه- وقتی است که غذایی که می‌خورید مواد مغذی ضروری برای بدن سالم را به شما نمی‌دهد. اگر دچار سو تغذیه هستید، بهبود زخم می‌تواند مدت بیشتری طول بکشد و ممکن است احساس خستگی و یا افسردگی بکنید. اگر نگران این هستید که محدودیت‌های غذایی ،شما را در معرض خطر عوارض قرار می‌دهند، ممکن است مشورت با یک متخصص تغذیه مفید باشد. آن‌ها می‌توانند به شما در مورد رژیم غذایی و اینکه آیا به مکمل‌های غذایی نیاز دارید یا خیر، مشاوره دهند.
[1] Irritable bowel syndrome
[2] lactase
[3] malnutrition
[4] diet
[5] Lactic acid
[6] vegans
[7] osteoporosis