زکریا چکاپ
سیستیت(التهاب و عفونت مثانه)
سیستیت(التهاب و عفونت مثانه)
سیستیت التهاب مثانه است که به دلیل عفونت مثانه ایجاد می‌شود.
این بیماری نوع رایجی از عفونت مجرای ادراری(UTI) است که به خصوص در خانم‌ها مشاهده می‌شود و معمولا عفونت و نگرانی جدی نیست اما باعث اذیت و ناراحتی آن‌ها می‌شود، موارد خفیف اغلب خود به خود ظرف چند روز بهبود پیدا می‌کنند، با این حال برخی از افراد دوره‌های عودکننده‌ای از سیستیت را تجربه می‌کنند و ممکن است به درمان درازمدت و منظم نیاز داشته باشند.
همچنین این احتمال وجود دارد که سیستیت به عفونت‌های جدی‌تر کلیوی در برخی از موارد منجر شود و در نتیجه در صورت عدم بهبود علائم بایستی مشاوره پزشکی دریافت شود.
علائم و نشانه‌های سیستیت
علائم اصلی سیستیت عبارت‌اند از:
درد و سوزش و خارش در زمان ادرار
نیاز برای ادرار بیش از حد معمول و یا فوریت بیش از حد معمول برای دفع ادرار
ادرار تیره، کدر و با بوی قوی و زننده
درد در قسمت پایین شکم
احساس ناخوشی عمومی و درد و بیماری و خستگی
علائم احتمالی در کودکان کوچک عبارت‌اند از تب 38 درجه سانتی‌گراد یا بیشتر، ضعف، تحریک‌پذیری، کاهش اشتها و استفراغ.
چه زمانی بایستی به پزشک مراجعه کنیم؟
زمانی که خانم‌ها مبتلا به سیستیت شدند لزوما نیازی به مراجعه به پزشک ندارند و موارد خفیف معمولا بدون درمان بهبود پیدا می‌کنند، شما می‌توانید خودتان با انجام اقدامات زیر به خود کمک کنید و یا این که می‌توانید از داروساز مشاوره دریافت کنید.
شما بایستی در صورت موارد زیر به پزشک مراجعه کنید:
علائم سیستیت برای اولین بار ایجاد می‌شود.
این علائم ظرف مدت چند روز بهبود پیدا نمی‌کند.
شما مرتبا به این بیماری مبتلا می‌شوید.
علائم شدیدی مانند دفع خون در ادرار مشاهده می‌شود.
باردار هستید و علائم سیستیت را دارید.
مرد هستید و علائم سیستیت را دارید.
کودک شما علائم مربوط به سیستیت را دارد.
پزشک بایستی بتواند با پرسیدن علائم سیستیت را تشخیص دهد، آن‌ها همچنین ممکن است نمونه ادرار شما را برای تعیین باکتری‌ها بگیرند تا به تایید تشخیص کمک کند.
چه عاملی باعث ایجاد سیستیت می‌شود؟
بیشتر موارد زمانی رخ می‌دهد که باکتری‌های بی‌ضرر روده و یا پوست از طریق پیشابراه به درون مثانه راه پیدا کنند (لوله‌ای که ادرار را از بدن شما خارج می‌کند). همیشه مشخص نیست که این اتفاق چگونه رخ می‌دهد اما می‌تواند به دلایل زیر باشد:
داشتن رابطه جنسی
پاک کردن پشت بعد از رفتن به توالت به خصوص اگر از عقب به جلو خشک شود.
قرار دادن تامپون و یا سوند ادرار(یک لوله باریک قرار گرفته در پیشابراه برای جمع کردن و خالی کردن ادرار از مثانه).
استفاده از دیافراگم برای پیشگیری از بارداری.
خانم‌ها بیشتر از آقایان مبتلا به سیستیت می‌شوند زیرا مقعد به پیشابراه نزدیک‌تر است و پیشابراه کوتاه‌تر است و این مسئله به این معناست که باکتری‌ها می‌توانند با سهولت بیشتری به درون مثانه راه پیدا کنند.
درمان سیستیت
اگر پزشک شما، شما را مبتلا به پیشابراه تشخیص داد معمولا آنتی‌بیوتیک‌هایی برای درمان عفونت تجویز می‌شود که بایستی ظرف 1 تا 2 روز تاثیر خود را بگذارند. تا زمانی که احساس بهبودی کنید می توانید از این موارد استفاده کنید:
استفاده از استامینوفن و یا ایبوپروفن.
نوشیدن مقدار زیاد آب.
گذاشتن یک بطری آب گرم بر روی شکم و یا بین ران‌ها.
خود داری از داشتن رابطه جنسی.
استفاده از داروهای کاهش دهنده اسیدیته ادرار که بدون نسخه از داروخانه‌ها قابل تهیه هستند، برای برخی از افراد مفید است(مانند سدیم بی‌کربنات و یا پتاسیم سیترات) اما شواهد کافی برای این که ثابت کند آن‌ها موثر هستند، وجود ندارد.
اگر شما دائما به این عفونت مبتلا می‌شوید پزشک شما ممکن است آنتی‌بیوتیکی را برای شما تجویز کند که در صورت بروز علائم می‌توانید، آن‌ها را استفاده کنید بدون این که نیاز باشد ابتدا به پزشک بروید. پزشک شما همچنین می‌تواند دوز پایینی از آنتی‌بیوتیک را تجویز کند تا به صورت پیوسته در طول چند ماه مصرف کنید.
پیشگیری از سیستیت
اگر شما مکررا مبتلا به التهاب پیشابراه می‌شوید، اقداماتی وجود دارد که می‌توانید انجام دهید که از برگشت آن پیشگیری می‌کند با این حال مشخص نیست که این اقدامات تا چه اندازه موثر هستند.
این اقدامات عبارت‌اند از:
عدم استفاده از صابون‌ها و حمام معطر و یا پودر صابون در دور قسمت تناسلی، در عوض از انواع ساده و غیرمعطر استفاده شود.
دوش گرفتن به جای حمام گرفتن زیرا این کار از قرار گرفتن ناحیه تناسلی در معرض مواد شیمیایی به مدت طولانی مدت جلوگیری می‌کند.
بلافاصله در زمانی که بایستی ادرار کنید به توالت بروید و همیشه کاملا مثانه خود را تخلیه کنید.
مایعات فراوان مصرف کنید، مقدار زیاد مایعات به شما کمک می‌کند تا از تکثیر باکتری‌ها در مثانه پیشگیری به عمل بیاورید.
همیشه مقعد را از جلو به عقب در زمان توالت رفتن پاک کنید.
مثانه خود را بلافاصله بعد از رابطه جنسی تخلیه کنید.
لباس‌های زیر شما بهتر است که نخی باشند و از مواد سنتتیک مانند نایلون نباشند و سعی کنید جین و شلوارهای تنگ نپوشید.
علائم سیستیت
سیستیت می‌تواند علائم و مشکلاتی را در زمان ادرار کردن ایجاد کند و باعث شود شما احساس راحتی نداشته باشید.
علائم سیستیت در بزرگسالان
سیستیت در بزرگسالان می‌تواند باعث موارد زیر باشد:
درد و سوزش و خارش در زمان ادرار
نیاز به ادرار بیشتر از حد معمول و با فوریت بیشتر
احساس برای ادرار کردن بیشتر بلافاصله بعد از آمدن از توالت
ادراری که تیره، کدر و با بوی قوی و زننده است.
درد در قسمت پایین شکم.
احساس ناخوشی عمومی، درد، بیماری و خستگی.
خون در ادرار
در بزرگسالان سیستیت معمولا باعث ایجاد تب نمی‌شود، اگر شما تب 38 درجه سانتی‌گراد یا بیشتر دارید و درد در قسمت پایین‌تر کمر و پهلوها را احساس می‌کنید ممکن است نشانه عفونت کلیه باشد.
علائم سیستیت در کودکان
تشخیص سیستیت در کودکان دشوار است زیرا علائم مبهم است و کودکان کوچک نمی‌توانند به سادگی بگویند که چه احساسی دارند.
علائم احتمالی سیستیت در کودکان کوچک می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
دمای بالا(تب) 38 درجه سانتی‌گراد یا بیشتر.
ضعف و خستگی
تحریک‌پذیری
کاهش اشتها
استفراغ
کودکان با سیستیت ممکن است گاهی‌اوقات علائمی داشته باشند که در بزرگسالان نیز مشاهده می‌شود از جمله درد در زمان ادرار و یا ادرار بیشتر از حالت نرمال و یا درد در شکم.
چه زمانی بایستی به پزشک مراجعه کرد؟
اگر شما و یا کودکتان برای اولین بار علائم سیستیت را دارید بایستی به پزشک مراجعه کنید. سیستیت معمولا دلیل نگرانی جدی نیست اما علائم می‌تواند مشابه چندین علائم مربوط به بیماری دیگر باشد و در نتیجه داشتن تشخیص صحیح از اهمیت زیادی برخوردار است.
اگر شما خانمی هستید که قبلا مبتلا به سیستیت شده‌اید لزوما نیازی نیست که به پزشک مجددا مراجعه کنید. سیستیت یک بیماری بسیار شایع در خانم‌هاست و موارد خفیف اغلب خودبه‌خود بهبود پیدا می‌کنند، در صورتی که به مشاوره درباره درمان سیستیت نیاز دارید با داروساز خود صحبت کنید.
با این حال شما بایستی در صورت شدید بودن علائم و یا بهتر نشدن ظرف چند روز و یا عود آن و یا در صورت بارداری با پزشک خود مشورت کنید.
کودکان و مردان بایستی همیشه توسط یک پزشک در صورت داشتن علائم سیستیت معاینه شوند زیرا این بیماری در بین آن‌ها شیوع کمتری دارد و ممکن است در این گروه‌ها جدی‌تر باشد.
علل ایجاد سیستیت
سیستیت معمولا به دلیل عفونت باکتریایی ایجاد می‌شود اگرچه گاهی اوقات این وضعیت به علت اینکه مثانه تحریک شده و یا برای دلیل دیگری آسیب دیده است، رخ می دهد.
عفونت‌های باکتریایی
بیشتر عفونت‌های باکتریایی زمانی رخ می‌دهد که باکتری که به صورت بی‌ضرر در روده و یا بر روی پوست زندگی می‌کند از طریق پیشابراه (لوله‌ای که ادرار را از بدن خارج می‌کند) وارد مثانه شده و تکثیر می‌یابد.
سیستیت در زنان بیشتر از مردان رخ می‌دهد، احتمال به این دلیل که مقعد نسبت به پیشابراه در زنان نزدیک‌تر است و پیشابراه کوتاه‌تر می‌باشد.
همچنین این وضعیت می‌تواند به دلایل زیر ایجاد گردد:
داشتن روابط جنسی
خشک کردن مقعد بعد از رفتن به توالت به خصوص اگر از عقب رو به جلو خشک شود.
قرار دادن تامپون و یا سوند ادرار(یک لوله باریک قرار گرفته در پیشابراه برای تخلیه مثانه).
استفاده از دیافراگم برای پیشگیری از بارداری.
چه عواملی خطر را در شما افزایش می‌دهد؟
تعدادی از مسائل هست که ممکن است خطر ابتلا به عفونت در مثانه را افزایش دهد که برخی از آن‌ها در زیر مورد بحث قرار می‌گیرند.
عدم توانایی تخلیه مثانه : اگر شما نمی‌توانید مثانه خود را کامل تخلیه کنید هر باکتری که وارد می‌شود ممکن است در زمان ادرار خارج نشود و می‌تواند با سهولت بیشتری تکثیر یابد.
شما ممکن است نتوانید در صورت موارد زیر مثانه خود را کامل تخلیه کنید:
انسدادی در سیستم ادراری شما وجود دارد به عنوان مثال وجود یک سنگ مثانه.
باردار هستید و جنین ممکن است به مثانه فشار وارد کند.
در مردان پروستات بزرگ می‌تواند بر روی پیشابراه فشار وارد کند.
یائسگی: برای خانم‌هایی که یائسه شده‌اند و یا این که در حال یائسگی هستند پوشش پیشابراه ممکن است کاهش یابد و به دلیل فقدان هورمون استروژن باریک‌تر شود.
توازن طبیعی باکتری‌ها در واژن نیز ممکن است تغییر کند که باعث می‌شود باکتری‌های مضر بیشتر شوند. این مسئله می‌تواند پیشابراه را نسبت به عفونت آسیب‌پذیرتر کند که می‌تواند به داخل مثانه نیز انتشار یابد.
دیابت : در صورتی که مبتلا به دیابت هستید احتمال ابتلا به سیستیت افزایش پیدا می‌کند. در بیماری دیابت سطح قند در خون بسیار بالا می‌رود. سطوح بالای خون در ادرار می‌تواند محیط خوبی را برای رشد باکتری‌ها فراهم کند، در نتیجه هر باکتری می‌تواند به داخل مثانه راه پیدا کرده و باعث ایجاد سیستیت شود.
دیگر دلایل مربوط به سیستیت
سیستیت می‌تواند به دلیل آسیب و یا تحریک پیشابراه و مثانه ایجاد شود. این امر می‌تواند در اثر موارد زیر رخ دهد:
رابطه جنسی
تحریک کننده‌های شیمیایی مانند تحریک‌کننده‌های موجود در صابون‌های معطر
آسیب ایجاد شده در اثر سوند و یا جراحی در مثانه
رادیوتراپی به لگن و یا درمان شیمی درمانی
سیستیت با افزایش استفاده از داروی کتامین نیز مرتبط دانسته شده است.
درمان سیستیت
سیستیت خفیف معمولا به خودی خود ظرف چند روز بهبود پیدا می‌کند اگرچه گاهی اوقات شما بایستی از آنتی‌بیوتیک استفاده کنید. برای مشاوره و درمان با پزشک خود در صورت موارد زیر صحبت کنید:
علائم سیستیت برای اولین بار مشاهده می‌شود.
علائم شما ظرف چند روز بهبود پیدا نمی‌کند.
شما مکررا مبتلا به سیستیت می‌شوید.
علائم شما شدید است و خون در ادرار مشاهده کرده‌اید.
باردار هستید و علائم مربوط به سیستیت را دارید.
مرد هستید و علائم مربوط به سیستیت را دارید.
کودک شما علائم مربوط به سیستیت را دارد.
خانم‌هایی که قبلا سیستیت را داشته‌اند لزوما در صورت بازگشت این بیماری نیازی نیست به دکتر مراجعه کنند زیرا موارد خفیف اغلب اوقات با مصرف آنتی‌بیوتیک خودبه‌خود بهبود حاصل می‌کند. شما می‌توانید از اقدامات خودیاری استفاده کنید و یا این که از داروساز مشاوره بگیرید.
کارهایی که خودتان می‌توانید آن‌ها را امتحان کنید.
اگر قبلا سیستیت داشته‌اید نیازی نیست که حتما به پزشک مراجعه کنید. دنبال کردن توصیه‌های زیر می‌تواند به بهبود علائم تا از بین رفتن عفونت کمک کند:
از مسکن‌های بدون نسخه مانند استامیوفن و ایبوپروفن استفاده کنید، همیشه اطلاعات مربوط به دارو را از قبل مطالعه کنید و بررسی کنید که آیا می‌توانید آن را مصرف کنید یا خیر. در صورتی که مطمئن نیستید از داروساز بپرسید.
مقدار زیادی آب بنوشید: پیشنهاد شده است که این مسئله می‌تواند به پاک کردن عفونت از مثانه کمک کند و برخی از افراد هم آن را مفید دانسته‌اند اگرچه کاملا مشخص نیست که این روش تا چه اندازه موثر است.
از یک بطری آب داغ استفاده کنید: بطری آب داغ را بر روی شکم و یا بین ران‌ها قرار دهید که می‌تواند درد را کاهش دهد.
تا زمان بهبودی رابطه جنسی نداشته باشید زیرا ممکن است بیماری شما را بدتر کند.
آنتی‌بیوتیک‌ها
در برخی از موارد پزشک شما ممکن است یک دوره آنتی‌بیوتیک را تجویز کند، آنتی‌بیوتیک‌ها بلافاصله و به سرعت تاثیرگذار خواهند بود در صورتی که علائم شما ظرف چند روز بهبود نیافت به پزشک خود مراجعه کنید.
عود سیستیت
اگر سیستیت شما عودکننده باشد پزشک شما می‌تواند آنتی‌بیوتیک‌ها جدید و یا مصرف طولانی تر آنتی‌بیوتیک‌های قبلی را برای شما تجویز نماید.
همچنین آنتی‌بیوتیک به صورتی ممکن است تجویز شود که بار دیگر اگر علائم سیستیت را داشتید می‌توانید ابتدا بدون این که به پزشک مراجعه کنید، مستقیما نزد داروساز بروید.
در مصرف طولانی مدت آنتی‌بیوتیک، آنتی‌بیوتیک برای چندین ماه مورد استفاده قرار می‌گیرند تا از بازگشت دوره‌های سیستیت پیشگیری شود. آنتی‌بیوتیک ها می‌توانند به صورت زیر تجویز شوند:
اگر سیستیت معمولا بعد از داشتن رابطه جنسی رخ می‌دهد شما ممکن است آنتی‌بیوتیک را ظرف 2 ساعت بعد از رابطه جنسی دریافت کنید.
اگر سیستیت ارتباطی با رابطه جنسی ندارد شما ممکن است یک آنتی‌بیوتیک دوز پایین را برای یک دوره آزمایشی 6 ماهه دریافت کنید.
پزشک شما همچنین ممکن است اقداماتی را پیشنهاد دهد که شما می‌توانید از آن‌ها برای پیشگیری از سیستیت استفاده کنید. اگرچه مشخص نیست که آن‌ها تا چه اندازه موثر هستند.