زکریا چکاپ
سنگ کلیه
سنگ کلیه
سنگ‌های کلیه می‌توانند در یک یا هر دو کلیه ایجاد شوند و اغلب افراد ۳۰ تا ۶۰ ساله را مبتلا می کنند. آن‌ها کاملا شایع هستند، حدود سه نفر در ۲۰ مرد و دو نفر در ۲۰ زن آن‌ها را درطول زندگی خود تجربه می کنند. اصطلاح پزشکی سنگ کلیه نفرولیتیازیس است و اگر باعث درد شدید شود، به نام رنال کولیک شناخته می‌شود.
علایم سنگ‌های کلیوی
سنگ های کلیوی کوچک ممکن است تشخیص داده نشوند و بدون هیچ دردی از طریق ادرار دفع شوند. اما سنگ ها معمولا قسمتی از سیستم ادراری را مسدود می کنند مثل:
حالب- لوله ای که کلیه را به مثانه متصل می کند
پیش آبراه-لوله ای که ادرار بوسیله آن از بدن خارج می شود
انسداد می‌تواند باعث درد شدید در شکم و یا کشاله ران شود و گاهی اوقات باعث عفونت مجاری ادراری (UTI) می‌شود.
چه چیزی باعث سنگ کلیه می شود؟
مواد زائد خون گاهی اوقات می‌توانند کریستال‌هایی بسازند که در داخل کلیه‌ها تجمع می کنند. با گذشت زمان، کریستال‌ها ممکن است یک توده سنگی سخت را شکل دهند.
اگر به اندازه کافی مایعات مصرف نکنید، اگر چند نوع دارو مصرف کنید و یا اگر یک بیماری داشته باشید که سطح برخی از مواد را در ادرار شما بالا ببرد، احتمال ایجاد سنگ بیشتر است.
بعد از این که سنگ کلیه شکل گرفت، بدن شما سعی خواهد کرد که هنگام ادرار کردن آن را دفع کند. این به این معنی است که سنگ اغلب در طول سیستم ادراری (کلیه، لوله های کلیه و مثانه[1]) حرکت می‌کند.
درمان و پیشگیری از سنگ کلیه
بیشتر سنگ‌های کلیه به اندازه کافی کوچک هستند که در ادرار دفع شوند و ممکن است با دارو در منزل درمان شوند.
سنگ‌های بزرگتر ممکن است نیاز به شکستن با استفاده از اولتراسوند[2] و یا انرژی لیزر داشته باشند. گاهی اوقات، جراحی لاپارسکوپیک ممکن است برای برداشتن سنگ‌های کلیوی بسیار بزرگ به طور مستقیم مورد نیاز باشد.
تخمین زده می‌شود که بیش از نیمی از افرادی که سنگ کلیه داشته‌اند، ظرف پنج سال آینده دوباره آن‌ها را تجربه خواهند کرد. برای اجتناب از سنگ کلیه، هر روز مقدار زیادی آب بنوشید. بسیار مهم است که ادرارتان را شفاف نگه دارید تا از تجمع مواد زایدی که سنگ های کلیوی را تشکیل می دهند، جلوگیری کنید.
علایم سنگ‌های کلیوی
سنگ‌های کلیوی خیلی کوچک نمی‌توانند باعث علائم زیادی شوند. حتی ممکن است تشخیص داده نشوند و بدون درد دفع شوند.
علایم این بیماری معمولا در صورتی بروز می کنند که سنگ های کلیوی:
- در کلیه گیر کنند.
- شروع به پایین رفتن از حالب کنند (لوله‌ای که کلیه را به مثانه متصل می‌کند)-حالب باریک است و سنگ کلیه می‌تواند باعث درد در حین عبور شود.
- باعث عفونت شود
در این مورد، علایم سنگ کلیه می‌تواند شامل:
درد مداوم در پشت، که گاها به کشاله ران نیز کشیده شده و در مردان به بیضه ها نیز سرایت می کند.
دوره‌های درد شدید در پشت و یا کنار شکم و یا گاهی اوقات در کشاله ران شما که ممکن است چند دقیقه یا چند ساعت طول بکشد.
احساس بی قراری و عدم توانایی در ثابت ماندن
- تهوع
- احساس نیاز بیش از اندازه به ادرار کردن
-درد هنگام ادرار کردن (دیزوری)
خون در ادرار (هماچوری) ممکن است ناشی از خراشیدن های سنگ کلیه باشد.
عفونت مثانه و کلیه
یک سنگ کلیه با انسداد حالب می تواند موجب عفونت کلیه شود. این وضعیت به این دلیل است که محصولات زائد قادر به عبور از انسداد نیستند و ممکن است باعث تجمع باکتری‌ها شوند. علائم عفونت کلیه مانند سنگ کلیه است، اما ممکن است شامل علائم دیگری نیز باشند مانند:
تب[3] بیشتر از 38 درجه و لرز
احساس ضعف شدید
اسهال
ادرار بدبو و کدر
علل سنگ کلیه
سنگ‌های کلیه معمولا پس از تجمع مواد شیمیایی خاص در بدن شکل می‌گیرند.
این مواد ممکن است هر یک از موارد زیر باشد:
کلسیم
آمونیوم
اسید اوریک - یک محصول زائد تولید شده در زمانی که بدن غذا را تجزیه می‌کند
بیماری های خاص می‌تواند منجر به سطح بالایی از این مواد در ادرار شما شوند.
همچنین اگر مایعات کافی مصرف نکنید، احتمال ایجاد سنگ کلیه بیشتر است.
عود سنگ کلیه
برخی افراد به طور خاص به تشکیل سنگ‌های کلیه ادامه می‌دهند، از جمله افرادی که:
یک رژیم پر پروتئین کم فیبر مصرف می کنند
غیرفعال و بدون تحرک اند
سابقه خانوادگی سنگ کلیه دارند
سنگ های متعدد و یا عفونت سیستم ادراری داشته اند.
قبلا سنگ کلیه داشته است، مخصوصا اگر قبل از 25 سالگی باشد
تنها یک کلیه سالم داشته باشد.
سابقه بای پس روده (جراحی بر روی دستگاه گوارش) داشته باشد، یا یک بیماری روده کوچک مثل بیماری کرون[4]
دارو
شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد برخی داروها ممکن است خطر ایجاد سنگ کلیه مکرر را افزایش دهند. این داروها شامل:
آسپیرین
داروهای ضد اسید معده
دیورتیک ها (که برای کاهش تجمع مایعات به کار می‌روند)
برخی آنتی‌بیوتیک‌ها
برخی داروهای ضد ویروسی (مورد استفاده برای درمان HIV)
برخی داروهای ضد صرع
انواع سنگ‌های کلیه
سنگ‌های کلیوی به دلایل زیادی می‌توانند، ایجاد شوند. علل ایجاد چهار نوع اصلی سنگ کلیه در زیر آورده شده است.
سنگ های کلسیمی
سنگ های کلسیمی شایع‌ترین نوع سنگ کلیه هستند و اگر مقدار زیادی کلسیم در ادرار وجود داشته باشد شکل می‌گیرند که این وضعیت می تواند به دلایل مختلفی باشد از جمله:
یک بیماری ارثی به نام هیپرکلسی اوریا که منجر به مقادیر زیادی کلسیم در ادرار می‌شود.
غده پاراتیروئید بیش فعال (غدد پاراتیروئید به تنظیم میزان کلسیم موجود در بدن کمک می‌کنند)
بیماری کلیوی
یک بیماری نادر به نام سارکوئیدوز
برخی سرطان ها
سنگ‌های کلسیم معمولا بزرگ و صاف و یا تیغ مانند و زبر هستند.
سنگ‌های استرووایتی[5]
سنگ‌های استرووایتی اغلب به خاطر عفونت ایجاد می‌شوند و اغلب بعد از عفونت های طول کشیده شده ایجاد می شوند. سنگ‌های استرووایتی در زنان بیشتر از مردان ایجاد می شوند.
سنگ های اسید اوریکی
اگر مقدار زیادی اسید در ادرار شما وجود داشته باشد، سنگ‌های اسید اوریکی می‌توانند تشکیل شوند. علل آن ممکن است موارد زیر باشند:
خوردن یک رژیم پرپروتئین که حاوی مقدار زیادی گوشت باشد.
بیماری هایی چون نقرس که مانع از شکسته شدن بعضی از مواد شیمیایی در بدن می‌شود.(یک بیماری ارثی که باعث سطح بالای اسیداوریک در خون می شود).
سنگ‌های سیستئینی
سنگ‌های سیستین نادرترین نوع سنگ کلیه هستند. آن‌ها از یک بیماری ارثی به نام سیستینوری ناشی می‌شوند که بر میزان اسیدی که در ادرار وجود دارد تاثیر می‌گذارد.
تشخیص سنگ کلیه
پزشک شما معمولا می‌تواند سنگ‌های کلیه را از علائم و شرح حال شما تشخیص دهد.
اگر قبلا نیز سنگ داشته اید تشخیص آن راحت تر می شود.
ممکن است از شما آزمایشاتی گرفته شود، از جمله:
آزمایش ادرار برای بررسی عفونت و قطعات سنگ
آزمایش از هر سنگی که در ادرار دفع می شود.
تست های خونی برای بررسی عملکرد کلیه ها و بررسی میزان موادی که می‌توانند باعث سنگ کلیه شوند مانند کلسیم
شما می‌توانید یک سنگ کلیه را با ادرار کردن بر روی یک تکه گاز یا یک پارچه جمع‌آوری کنید. داشتن سنگ کلیه برای انجام تجزیه و تحلیل، تشخیص را آسان‌تر می‌کند و می‌تواند به پزشک کمک کند که تعیین کند کدام روش درمانی برای شما سودمندتر خواهد بود. اگر شما درد شدیدی دارید که با مسکن‌ها کنترل نمی‌شود و یا اگر شما هم درجه حرارت بالا و هم درد دارید، ممکن است به یک متخصص اورولوژی[6] ارجاع داده شوید (یک متخصص در درمان مشکلات ادراری).
آزمایشات رادیولوژی
اگر برای یک تست تصویربرداری به بیمارستان ارجاع داده شوید، تعدادی از تصویربرداری های مختلف ممکن است برایتان مورد استفاده قرار گیرند. تصویربرداری می‌تواند به تایید تشخیص کمک کرده و یا دقیقا مشخص کند که یک سنگ کلیه در کجا قرار دارد.
این تست‌ها عبارتند از:
یک اسکن توموگرافی کامپیوتری (CT) که در آن یک سری اشعه ایکس در زوایای متفاوت گرفته می‌شود و یک کامپیوتر برای کنار هم قرار دادن تصاویر به کار می‌رود.
اشعه ایکس- یک تکنیک تصویربرداری است که از تابش پرتوهای پر انرژی برای دیدن ناهنجاری‌های بافت بدن استفاده می‌کند.
سونوگرافی از امواج صوتی فرکانس بالا برای ایجاد تصویری از داخل بدن شما استفاده می‌کند.
یک اوروگرام داخل وریدی (IVU) و یا پیلوگرام داخل وریدی (IVP)-رنگی که با اشعه ایکس ظاهر می‌شود، از بازوی شما به یک ورید تزریق می‌شود. تصویر اشعه ایکس هر گونه انسداد را نشان می دهد، چون کلیه‌ها رنگ را از خون گرفته و در ادرار ترشح می‌کنند.
امروزه سی‌تی‌اسکن اغلب به این دلیل بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرد که تصور می‌شود دقیق‌تر هستند (IVU ها قبلا روش تصویربرداری ارجح بودند). تکنیک تصویر برداری مورد استفاده ممکن است به بیمارستان محلی شما بستگی داشته باشد.
درمان سنگ‌های کلیه
بیشتر سنگ‌های کلیه به اندازه کافی کوچک هستند (با قطر کم‌تر از ۴ میلی متر) تا در ادرار دفع شوند و احتمالا می‌توانند در خانه درمان شوند. اما حتی سنگ‌های کوچک کلیه هم می‌توانند دردناک باشند، اگر چه معمولا تنها چند روز طول می‌کشد و وقتی سنگ عبور می‌کند آرام می‌شوید.
دارو
اگر شما درد شدیدی دارید، پزشک می تواند با تزریق مسکن، درد را تسکین دهید. اگر هنوز هم درد داشته باشید، می توانید پس از نیم ساعت دوز دوم را دریافت کنید. داروها می‌توانند برای درمان علائم تهوع و استفراغ نیز تزریق شوند. این داروها، داروهای ضد تهوع نامیده می‌شوند. همچنین ممکن است برای مسکن‌ها، داروهای ضد تهوع و یا هر دوی آن‌ها نسخه دیگری نیز برای استفاده در منزل داده شود.
خودمراقبتی [7]
ممکن است به شما توصیه شود که صبر کنید تا سنگ از طریق ادرار دفع شود و سعی کنید آن را جمع آوری کنید. شما می‌توانید این کار را با ادرار کردن بر روی یک قطعه گاز یا پارچه انجام دهید. سنگ را به پزشک خود بدهید تا آن‌ها بتوانند آن را تجزیه و تحلیل کرده و به تعیین هر گونه درمانی که مناسب باشد، کمک کند. شما باید به اندازه کافی آب بنوشید تا ادرارتان بی رنگ شود. اگر ادرارتان زرد و یا قهوه ای است، مقدار مایعات شما کافی نیست.
بستری در بیمارستان
اگر سنگ کلیه شما به درون حالب شما حرکت کرده‌است (لوله‌ای که محصولات زائد را از کلیه‌ها به مثانه حمل می‌کند) و باعث درد شدید شده است، پزشک شما ممکن است شما را برای درمان به بیمارستان بفرستد.
این امر لازم است اگر:
شما در معرض خطر نارسایی کلیه قرار دارید (برای مثال به این دلیل که تنها یک کلیه دارید)
علائم شما تا یک ساعت پس از دریافت مسکن و یا داروهای ضد تهوع بهبود نمی‌یابد
شما دچار کم آبی بوده و استفراغ بیش از حد و اتلاف مایعات دارید.
حامله هستید.
بیش از ۶۰ سال سن داشته باشید.
درمان سنگ‌های کلیوی بزرگ
اگر سنگ کلیه بیش از حد بزرگ است و نمی تواند طبیعی دفع شود- 6 تا 7 میلی متر یا بزرگتر- لازم است تا آن را به روش دیگری از بین برد.
این روش ها می‌توانند شامل موارد زیر باشند:
سنگ شکنی برون اندامی با استفاده امواج (ESWL)
یورترسکوپی
جراحی باز [8]
نفرولیتوتومی(خارج کردن سنگ کلیه) از طریق پوست (PCNL)
نوع درمان شما به اندازه و محل سنگ شما بستگی دارد.
درمان سنگ‌های اسید اوریکی
اگر شما یک سنگ اسید اوریکی دارید، ممکن است به شما توصیه شود که هر روز حدود سه لیتر آب بنوشید تا آن را حل کنید. سنگ‌های اسید اوریک بسیار نرم‌تر از انواع دیگر سنگ کلیه هستند و اگر در معرض مایعات قلیایی قرار گیرند، می‌توانند کوچک‌تر شوند. ممکن است لازم باشد که قبل از انحلال سنگ اسید اوریک، کمی دارو مصرف کنید تا ادرار خود را قلیایی کنید.
پیشگیری از سنگ کلیه
بهترین راه برای پیشگیری از سنگ کلیه این است که مطمئن شوید هر روز مقدار زیادی آب می نوشید تا از کم آب شدن بدن جلوگیری بکنید. نگه داشتن ادرار به صورت رقیق، به جلوگیری از تغلیظ بیش از حد محصولات زائد و تشکیل سنگ کمک می‌کند. شما می‌توانید رقت ادرار را با نگاه کردن به رنگ آن تشخیص دهید. هرچه ادرار تیره‌تر باشد، بیشتر مواد زاید رسوب می‌کنند. ادرار شما معمولا در صبح به رنگ زرد تیره است، زیرا حاوی مقدار زیادی محصولات زائدی است که بدن شما در طول شب تولید کرده‌است. نوشیدنی‌هایی مثل چای، قهوه و آب‌میوه می‌توانند به مصرف مایعات شما کمک کنند اما آب سالم‌ترین گزینه بوده و بهترین گزینه برای جلوگیری از پیشرفت سنگ کلیه است.
هم چنین باید وقتی هوا گرم است و یا وقتی ورزش می‌کنید، بیشتر آب بنوشید تا مایعات از دست رفته از طریق عرق کردن را دوباره جبران کنید.
رژیم غذایی
اگر سنگ کلیه شما ناشی از کلسیم بیش از حد است، ممکن است به شما توصیه شود که مقدار اگزالات[9] موجود در رژیم غذایی خود را کاهش دهید. اگزالات از جذب کلسیم توسط بدن جلوگیری می‌کند و می‌تواند در کلیه شما جمع شده و باعث ایجاد سنگ شود.
غذاهایی که حاوی اگزالات هستند شامل:
مارچوبه، ریواس، توت، شکلات، تره فرنگی، جعفری، بادام،کرفس، بادام زمینی،آجیل، بادام هندی، محصولات سویا
چغندر
غلات ماننددانه‌های جو دو سر، جوانه گندم
مقدار کلسیم را در رژیم غذایی خود کاهش ندهید مگر این که پزشک به شما توصیه کند. این به این دلیل است که کلسیم برای حفظ استخوان‌ها و دندان‌های سالم بسیار مهم است. برای جلوگیری از ایجاد سنگ اسید اوریک، شما باید مصرف گوشت، مرغ و ماهی را در رژیم غذایی خود کاهش دهید. هم چنین ممکن است برای تغییر سطح اسید یا قلیا به شما دارو داده شود.
دارو
اگر سنگ کلیه دارید، معمولا برای تسکین درد و یا برای جلوگیری از عفونت دارو تجویز می‌شود. با این حال، برخی داروها ممکن است در صورتی که به نظر برسد که باعث ایجاد سنگ کلیه می‌شوند، لازم باشد که توسط پزشک بررسی شوند. نوع داروی تجویز شده به نوع سنگ کلیه شما بستگی خواهد داشت.
برای مثال اگر شما:
سنگ کلسیمی دارید: که ممکن است در اثر هیپرکلسی اوری(یک بیماری ارثی)ایجاد شده باشد، یک داروی دیورتیک تجویز می شود.
سنگ استرووایتی دارید: برای پیشگیری از عفونت ادراری یا عفونت کلیوی که از علل اصلی سنگ‌های استروویت هستند، آنتی‌بیوتیک تجویز می شود.
سنگ اوریک اسیدی دارید: ممکن است برای درمان آن از آلوپورینول[10] (دارویی برای کاهش سطح اسید اوریک) و دارویی برای کمک به قلیایی کردن ادرار استفاده شود.
سنگ سیستئینی دارید-ممکن است از داروهای کاهش دهنده سطح سیستین در ادرار استفاده شود.
[1] bladder
[2] ultrasound
[3] fever
[4] Crohn disease
[5] struvite
[6] urologist
[7] Self-care
[8] Open surgery
[9] oxalate
[10] allopurinol