زکریا چکاپ

سندرم پاهای بی قرار[1]

سندرم پاهای بی قرار، یک مشکل رایج سیستم عصبی می باشد که موجب فشار غیر قابل تحمل و خیلی زیادی[2]، در هنگام حرکت دادن پاها می شود.

هم چنین، این سندرم می تواند موجب ایجاد حس خزش[3] و یا مور مور شدن[4] در پاها، ساق پا و ران شود. اغلب، این حس ها، در عصر و یا شب، تشدید می شوند. هم چنین، برخی اوقات، بازوها نیز درگیر می شوند.

سندرم پاهای بی قرار، همراه با حرکات سریع در پاها و بازوها می باشد، و این حالت، با عنوان حرکات دوره ای پاها در خواب (PLMS) شناخته می شود. 

برخی از افراد مبتلا، علائم این بیماری را هر روز دارند، در حالیکه برخی دیگر، این علائم را فقط برخی اوقات دارند. علائم این افراد می تواند از خفیف تا شدید باشند. در موارد شدید، سندرم پای بی قرار، می تواند خیلی ناراحت کننده بوده و در فعالیت های روزانه فرد، اختلال ایجاد کند. 

چه چیزی باعث ایجاد سندرم پاهای بی قرار می شود؟

در اکثر موارد این بیماری، هیچ دلیل مشخصی برای آن وجود ندارد. این نوع از بیماری، به عنوان سندرم پای بی قرار اولیه شناخته می شود. در تحقیقات، رابطه بین ژن های خاص و این بیماری مشخص شده است و این سندرم می تواند در خانواده ها اتفاق بیفتد. در این موارد، علائم بیماری معمولا قبل از سن 40 سالگی دیده می شوند. 

برخی نورولوژیست ها (افراد متخصص در درمان مشکلات سیستم عصبی)، معتقدند که علائم سندرم پای بی قرار، بستگی به این دارد که بدن چگونه می تواند ماده شیمایی به نام دوپامین را مدیریت کند. دوپامین، در کنترل حرکات عضلات نقش دارد و ممکن است مسئول حرکات غیر ارادی[5] پا در افراد مبتلا به سندرم پای بی قرار باشد. 

در برخی از موارد، سندرم پای بی قرار می تواند در اثر برخی از مشکلات پزشکی، مانند آنمی فقر آهن و یا نارسایی های کلیوی مانند بیماری مزمن کلیه، دیابت، بیماری پارکینسون، آرتریت روماتوئید، غده تیروئید کم کار و یا فیبرومیالژی پیش بیاید. این حالت، به عنوان سندرم پای بی قرار ثانویه شناخته می شود. 

هم چنین، بین سندرم پای بی قرار و حاملگی نیز، رابطه وجود دارد. تقریبا 20 درصد زنان حامله، در سه ماهه سوم حاملگی خود، به ویژه از هفته 27 حاملگی تا تولد نوزاد، علائم این بیماری را تجربه خواهند کرد. در اکثر موارد، علائم این بیماری، تا 4 هفته پس از زایمان، محو می شوند.  در خیلی از این موارد، علائم بیماری، پس از زایمان محو می شوند. ولی دلیل این اتفاق، هنوز مشخص نیست. 

درمان سندرم پای بی قرار 

خیلی از موارد سندرم پای بی قرار اولیه، که دلیل مشخصی ندارد، نیازی به درمان ندارند. 

برخی از تغییرات سبک زندگی که می تواند در درمان این بیماری موثر باشند، عبارتند از: 

داشتن یک عادت خواب مناسب – مثلا، در نظر داشتن یک ساعت خاص و مشخص برای خوابیدن و به رختخواب رفتن، مشخص بودن تعداد ساعت خواب در هر شبانه روز و هم چنین، اجتناب از مصرف الکل و قهوه در ساعت آخر شب، قبل از خواب 

ترک سیگار، در صورت سیگاری بودن 

ورزش مرتب در طی روز

اگر علائم شما شدید باشد، شاید نیاز به دریافت دارو داشته باشید. 

اگر سندرم پای بی قرار، در اثر آنمی فقر آهن، ایجاد شده است، کل درمانی که برای این بیماری نیاز است، مکمل های آهن خواهند بود. 

چه کسانی مبتلا به سندرم پای بی قرار می شوند؟

تقریبا 10 درصد از مردم، در یک مقطع زمانی از عمرشان، به این سندرم مبتلا می شوند. 

در زنان، احتمال ابتلا به این سندرم، دو برابر بیشتر از مردان می باشد. هم چنین، این سندرم، در میانه های عمر بیشتر دیده می شود. با این وجود، علائم آن، در هر سنی و از جمله در کودکی، می توانند نمایان شوند.

چشم انداز و پیش آگهی

اگر بتوانیم دلیل ایجاد کننده این سندرم را مشخص کنیم، علائم آن، پس از چند وقت، می توانند محو شوند. 

با این وجود، اگر دلیل این سندرم، نامشخص باشد، علائم این سندرم می توانند با گذشت زمان بدتر شده و زندگی فرد را تحت تاثیر قرار دهند. سندرم پای بی قرار، تهدید کننده زندگی نمی باشد، ولی موارد شدید بیماری، باعث ایجاد اختلال در خواب می شود (بی خوابی[6]) و شروع کننده اضطراب و افسردگی می باشد. 

علائم سندرم پای بی قرار 

سندرم پای بی قرار، باعث ایجاد فشار خیلی زیاد به پاها، جهت حرکت دادن پا می شود و یک حس ناراحت کننده در پاها ایجاد می کند.

این حس، می تواند حتی بازوها، قفسه سینه و صورت را نیز درگیر کند. این حس، به صورت زیر می باشد:

احساس مور مور شدن، سوختگی، خارش یا تپش 

احساس خزیدن و مور مور شدن 

احساس شبیه به وجود آب گازدار، در رگ های خونی پاها 

احساس کرامپ و درد در پاها، به ویژه در ساق پا 

این علائم، می توانند از حالت خفیف تا غیر قابل تحمل، متفاوت باشند و معمولا در عصرها و شبها، تشدید می شوند. این علائم ،معمولا با تکان دادن و یا مالیدن پاها بهتر می شود. 

برخی از افراد، این علائم را گهگاه تجربه می کنند، در حالیکه بقیه افراد هر روز این علائم را نشان می دهند. ممکن است، نشستن طولانی مدت، برای فرد مبتلا سخت باشد. مثلا مسافرت طولانی مدت با قطار برای فرد می تواند سخت باشد. 

تقریبا نیمی از افراد مبتلا به سندرم پای بی قرار، دوره هایی از کمر درد را هم تجربه می کنند. 

حرکات دوره ای پا در خواب (PLMS)

تا 80 % از افراد مبتلا به سندرم پای بی قرار، دچار حرکات دوره ای پا در هنگام خواب نیز می شوند. اگر شما PLMS دارید، ممکن است پای شما به صورت غیر قابل کنترلی، تکان بخورد و بلرزد و این اتفاق معمولا در شب ها و زمانی که شما خوابیده اید اتفاق می افتد. حرکات پا، خیلی مختصر و تکراری هستند و معمولا هر 10 تا 60 ثانیه، یک بار اتفاق می افتد. 

PLMS آنقدر قوی هست که هم شما و هم همسرتان را بیدار کند. این حرکات غیر ارادی پاها، در هنگام بیداری و استراحت کردن، نیز می تواند اتفاق بیفتد. 

مشکلات پزشکی ایجاد کننده این وضعیت 

سندرم پای بی قرار، می تواند برخی اوقات، به عنوان عوارض یک مشکل پزشکی دیگر اتفاق بیفتد و یا در نتیجه یک عامل دیگر مرتبط با سلامت باشد. این حالت، به عنوان سندرم پای بی قرار ثانویه شناخته می شود. 

شما در موراد زیر می توانید، سندرم پای بی قرار ثانویه بگیرید:

مبتلا به آنمی فقر آهن باشید – سطح پایین آهن در خون منجر به کاهش سطح دوپامین در خون می شود و منجر به ایجاد حالت سندرم پای بی قرار می شود. 

مشکل پزشکی طولانی مدت (مزمن) داشته باشید – مثلا مبتلا به بیماری مزمن کلیوی، دیابت، پارکینسون، آرتریت روماتوئید و غده تیروئید کم کار و یا فیبرومیالژی باشید. 

حامله باشید – به ویژه، بین هفته 27 حاملگی تا تولد نوزاد؛ در بیشتر موارد، علائم بیماری در 4 هفته اول پس از تولد نوزاد، محو می شوند. 

عوامل شروع کننده این وضعیت

چندین عامل وجود دارند که علت ایجاد سندرم پای بی قرار نمی باشند، ولی می توانند علائم را بدتر کنند. این موارد، شامل موارد زیر می باشند: 

برخی از داروها 

سیگار کشیدن، نوشیدن بیش از حد قهوه و یا الکل 

اضافه وزن یا چاقی 

استرس 

ورزش نکردن

تشخیص سندرم پای بی قرار 

هیچ آزمایش مخصوصی برای این سندرم وجود ندارد. 

تشخیص بیماری، می تواند بر اساس علائم، سوابق خانوادگی و پزشکی، معاینه فیزیکی و هم چنین نتایج آزمایش های شما باشد.

چهار شاخص اصلی برای تشخیص این بیماری توسط متخصص وجود دارند: 

- فشار خیلی زیاد به پاها، همراه با احساس سوزش و یا مور مور شدن در پاها 

- علائم شما در زمان استراحت و غیر فعال بودن، تشدید می شوند 

- با مالش دادن و حرکت دادن پاها، علائم بهتر می شوند 

- علائم شما، معمولا در عصر و شب تشدید می شوند 

بررسی کردن علائم

پزشک عمومی و یا متخصص، از شما در مورد علائمتان سوال خواهد پرسید تا بتواند شدت بیماری را ارزیابی کند. به عنوان مثال، احتمالا آنها در موارد زیر از شما سوال خواهند پرسید: 

هر چند وقت یکبار علائم دارید؟

چقدر علائم شما، آزار دهنده می باشند؟

آیا علائم شما، باعث پریشان کردن[7] شما می شوند؟

آیا خواب شما، در اثر این بیماری، مختل شده است و باعث احساس خستگی روزانه در شما شده است؟

پزشک شما، ممکن است با داشتن یک دفترچه یادداشت از خواب شما، بهتر بتواند علائم شما را بررسی کند. شما می توانید از این دفترچه یادداشت برای ثبت عادات خواب روزانه خودتان استفاده کنید. مثلا زمان رفتن به رختخواب، مدت زمانی که طول می کشد تا خوابتان ببرد، تعداد بیدار شدن در خواب شبانه و هم چنین، دوره های خستگی در طول روز را می توانید یادداشت کنید.

علائم خفیف سندرم پای بی قرار، می تواند با تغییر در سبک زندگی، درمان شوند، مثلا داشتن یک عادت خواب منظم و اجتناب از محرک هایی مانند کافئین، الکل و تنباکو در عصر می تواند کمک کننده باشد. 

اگر علائم شما شدید بود، شما ممکن است نیاز به داروهایی داشته باشید که با افزایش سطح دوپامین، علائم را کنترل می کند. 

آزمایش های خون 

پزشک شما ممکن است، برای پی بردن به علل سندرم پای بی قرار، شما را برای انجام آزمایش های خون بیشتر ارجاع دهد. به عنوان مثال، برای تشخیص آنمی، دیابت و مشکلات عملکردی کلیه، باید حتما این آزمایش ها را انجام دهید. 

تعیین سطح آهن در خون بسیار مهم می باشد، چون سطح پایین آهن می تواند برخی اوقات باعث ایجاد سندرم پای بی قرار ثانویه شود. سطح پایین آهن، می تواند با مصرف قرص آهن، درمان شود. 

آزمایش های خواب [8]

اگر شما مبتلا به سندرم پای بی قرار هستید و اختلالات خواب را نیز دارید، آزمایش های خواب، مانند آزمایش بی حرکتی پیشنهاد شده[9]، ممکن است توصیه شود. برای انجام این تست، شما بر روی تخت برای چند دقیقه می خوابید و پاهای خود را اصلا تکان نمی دهید، در این زمان، حرکات غیر ارادی پا، بررسی می شود.

گاهی اوقات، شاید نیاز به پلی سومنوگرافی[10] باشد. این تست، میزان تنفس، امواج مغز و ضربان قلب شما را در طول شب، بررسی می کند. با این نتایج، می توانید پی ببرید که آیا حرکات دوره ای پا در خواب داشته اید یا خیر 

درمان سندرم پای بی قرار 

سندرم پای بی قرار خفیف، که هیچ علت مشخصی هم برای آن موجود نمی باشد، می تواند با تغییرات ساده ای در سبک زندگی، مدیریت شود.  اگر علائم، شدیدتر باشند، ممکن است نیاز به درمان دارویی باشد. 

سندرم پای بی قرار، که به علت یک مشکل پزشکی دیگر به وجود می آید، با درمان همان علت ایجاد کننده بیماری، می تواند درمان شود. به عنوان مثال، آنمی فقر آهن، می تواند با مصرف مکمل های آهن، درمان شود. 

اگر سندرم پای بی قرار با حاملگی در ارتباط می باشد، بعد از 4 هفته پس از زایمان، خودش ناپدید می شود. 

تغییرات سبک زندگی [11]

برخی از تغییرات سبک زندگی که می توانند باعث آرام تر کردن علائم سندرم پای بی قرار شوند، عبارتند از:

اجتناب از مصرف محرک هایی مانند قهوه، تنباکو و الکل در عصر 

سیگار نکشیدن 

ورزش مرتب داشتن – ولی سعی کنید از ورزش کردن، نزدیک به ساعت خواب، پرهیز کنید. 

تمرین کردن عادت های خواب خوب – به عنوان مثال، در ساعت خاصی، به رختخواب بروید و در ساعت خاصی هم، هر روز، بیدار شوید. در طی روز، چرت نزنید، قبل از رفتن به رختخواب، ریلکس باشید و از مصرف قهوه اجتناب کنید. 

از مصرف داروهایی که می توانند باعث شروع سندرم پای بی قرار شوند و یا این سندرم را تشدید کنند، اجتناب کنید. اگر فکر می کنید که مصرف این داروها، باعث ایجاد علائم در بدن شما می شود، به مصرف آن ادامه دهید و یک وقت ویزیت بگیرید تا پزشک خود را ببینید و سرخود مصرف دارو را قطع نکنید. 

در طی یک دوره ی سندرم پای بی قرار، اقدامات زیر، می توانند علائم شما را تسکین دهند:

ماساژ دادن پاها 

داشتن یک حمام آب داغ در عصر 

به کار بردن کمپرس آب سرد و گرم بر روی عضلات پا

انجام فعالیت هایی که می توانند باعث پرت شدن حواس شما شود، مانند خواندن یک مطلب و یا نگاه کردن تلویزیون 

ورزش های ریلکسیشن مانند یوگا و یا تای چی[12]

پیاده روی و انجام حرکات کششی[13]

دارودرمانی[14]

آگونیست های دوپامین 

آگونیست های دوپامین، اگر شما علائم مکرر سندرم پای بی قرار دارید، می تواند برای شما توصیه شود. این داروها، با افزایش سطح دوپامین، که اغلب اوقات، پایین می باشد، تاثیر خود را می گذارند. 

آگونیست های دوپامین که می توانند توصیه شوند، عبارتند از:

روپینیرول 

پرامیپگزول 

چسب های[15] پوستی روتیگوتین 

این داروهای درمانی، برخی اوقات می توانند باعث احساس خواب آلودگی[16] شوند. بنابراین، وقتی این داروها را مصرف می کنید، باید هنگام رانندگی، استفاده از ابزار و یا دستگاه خاص، خیلی مراقب باشید. 

مسکن ها 

یک مسکن خفیف مبتنی بر تریاک[17]، مانند کدئین و یا ترامادول، ممکن است برای تسکین درد همراه با سندرم پای بی قرار، تجویز شود. گاباپنتین و پرگابالین، هم گاهی اوقات برای تسکین علائم دردناک سندرم پای بی قرار، توصیه می شوند. 

قرص های خواب کمکی[18] 

اگر این سندرم، باعث ایجاد اختلال در خواب شما شده است، یک دوره کوتاه مدت مصرف قرص های خواب، ممکن است برای کمک به خوابیدن شما، توصیه شود. این نوع داروها، به عنوان هیپنوتیک[19] شناخته می شوند و شامل تمازپام و لوپرازولام می باشند. هیپونوتیک ها، معمولا فقط برای دروه های زمانی کوتاه مدت (معمولا کمتر از یک هفته) توصیه می شوند. شما ممکن است احساس کنید که بعد از مصرف این داروها، هنوز هم خواب آلود و گیج هستید. 

لوودوپا

 اگر علائم سندرم پای بی قرار، گهگاهی در شما ظاهر می شوند، ممکن است که داروی لوودوپا برای شما تجویز شود. دلیل تجویز این دارو در این حالت هم این است که اگر این دارو هر روز به فرد داده شود، می تواند موجب تشدید شدن علائم بیماری شود. 

لوودوپا در دو فرم قرص و مایع موجود می باشد و شما باید این دارو را هر وقت که احساس کردید علائمتان شروع می شوند مصرف کنید. 

مصرف این دارو، باعث خواب آلودگی شدیدی در فرد می شوند (اغلب، این احساس ناگهانی می باشد)، بنابراین، بعد از مصرف این دارو، نباید هرگز رانندگی کنید و یا از ابزار و ماشین آلات استفاده کنید. 

[1] Restless legs syndrome 

[2] Overwhelming

[3] Crawling 

[4] Creeping 

[5] Involuntary 

[6] Insomnia 

[7] Distress 

[8] Sleep tests 

[9] Suggested immobilization tests 

[10] Polysomnography 

[11] Lifestyle changes 

[12] Tai chi 

[13] Stretching 

[14] Medication 

[15] Patch

[16] Sleepy

[17] Opiate–based 

[18] Aiding sleep 

[19] Hypnotics