زکریا چکاپ

سرطان معده

سرطان معده یا سرطان گاستریک، یک نوع نسبتا غیر معمول سرطان است. علائم اولیه سرطان معده مبهم است و به راحتی می توان آن را برای سایر شرایط کمتر جدی اشتباه گرفت. این علائم شامل موارد زیر است:

سوءهاضمه مداوم و سوزش معده

تجمع هوا در معده و آروغ زدن مکرر

احساس سیری زودرس یا نفخ پس از وعده های غذایی

دل درد پایدار

علائم سرطان پیشرفته معده میتواند شامل موارد زیر شد:

خون در مدفوع یا مدفوع سیاه

کاهش اشتها

کاهش وزن

علائم اولیه سرطان شبیه بسیاری از بیماری های دیگر است و اغلب در مرحله پیشرفته سرطان تشخیص داده میشوند. بنابراین مهم است که علائم احتمالی سرطان معده در اسرع وقت توسط پزشک بررسی شوند.

چه کسانی مبتلا می شوند؟

علت دقیق سرطان معده همچنان نامشخص است، اگرچه که موارد زیر موجب افزایش احتمال ابتلا میشوند:

مرد بودن

سنین 55 سال یا بالاتر

سیگار 

داشتن رژیم غذایی حاوی فیبر کم و مواد فراوری شده و گوشت قرمز زیاد

داشتن رژیم غذایی حاوی مقدار زیادی غذای شور و ترش

داشتن عفونت شکمی ایجاد شده توسط باکتری هلیکوباکتر پیلوری (اچ. پیلوری)[1]

انواع سرطان معده

انواع مختلفی از سرطان معده وجود دارد. بیش از 95 درصد از سرطان های معده در سلول های پوشاننده معده ایجاد میشوند که به عنوان آدنوکارسینوما شناخته میشوند.

انواع کمتر شایع سرطان معده، شامل لنفومای معده که در بافت لنفی ( بافتی که مایع بافتی را تخلیه کرده و به مبارزه با عفونت کمک میکند) و تومورهای استرومایی دستگاه گوارش [2](GISTs) که در ماهیچه یا بافت همبند دیواره معده ایجاد میشوند، می باشد.

سرطان معده چگونه درمان میشود؟

بسیاری از موارد سرطان معده را نمیتوان به طور کامل درمان کرد، ولی همچنان ممکن است بتوان علائم  و کیفیت زندگی را با استفاده از شیمی درمانی و در بعضی موارد رادیوتراپی و جراحی بهبود بخشید.

درصورت امکان جراحی، به شرط این که تمام بافت سرطانی را بتوان حذف کرد میتواند سرطان معده را درمان کند. بعد از جراحی گاسترکتومی هنوز می توان به صورت طبیعی غذا خورد، اما احتمالا باید اندازه غذاهای های مصرفی خود را تنظیم کنید.

همچنین قبل از جراحی میتوان از شیمی درمانی جهت کاهش اندازه تومور و گاهی اوقات نیز پس از جراحی جهت کمک به پیشگیری از عود سرطان استفاده کرد.

زندگی با سرطان معده

زندگی با سرطان معده و اثرات جراحی می تواند سخت باشد، اما خدمات گسترده ای وجود دارد که می تواند از نظر اجتماعی، روانی و مالی شما را پشتیبانی کنند.

علائم سرطان معده

بسیاری از علائم سرطان معده به شرایطی که کمتر جدی هستند، شبیه است، بنابراین تشخیص آن در مراحل اولیه دشوار است.

علائم در مراحل ابتدایی شامل موارد زیر است:

سوءهاضمه پایدار

هوا به دام افتاده در معده و آروغ زدن مکرر

سوزش معده

احساس سیری زودرس که خیلی سریع هنگام غذا خوردن ایجاد می شود.

احساس نفخ پس از صرف غذا

احساس بیماری

درد در شکم یا پشت استخوان جناغ

مشکل در بلع (دیسفاژی)

استفراغ (ممکن است استفراغ با رگه های خون همراه باشد)، اگرچه این علامت در مراحل اولیه شایع نیست.

سرطان معده پیشرفته

علائم سرطان معده پیشرفته تر شامل موارد زیر است:

خون در مدفوع یا مدفوع سیاه

از دست دادن اشتها

کاهش وزن

خستگی

وجود برجستگی و تورم در معده (به دلیل تجمع مایع)

آنمی ( کاهش تعداد گلبول های قرمز خون که میتواند موجب احساس خستگی و تنگی نفس شود)

زردی پوست یا سفیدی چشم (یرقان)

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنید؟

معمولا اگر سرطان معده زود تشخیص داده شود، درمان آن آسان تر می شود. بنابراین مهم است که اگر پزشک شما به وجود سرطان معده مشکوک است، در اسرع وقت شما را به یک متخصص ارجاع دهد.

سرطان معده در افراد مسن بسیار شایع تر است و در 90 مورد از هر 100 مورد در افرادی با سن بالای 55 سال رخ می دهد.

سوءهاضمه یک علامت بسیار شایع در عموم افراد است. بنابراین، بعید است فردی که مبتلا به سوءهاضمه است و زیر 55 سال سن دارد، به سرطان معده مبتلا باشد. با این حال، اگر سوءهاضمه و کاهش وزن، آنمی یا استفراغ پایدار دارید، پزشک خود را ملاقات کنید. آنها باید شما را جهت انجام آزمایش های بیشتر به متخصص ارجاع دهند. همچنین اگر در بلع مشکل دارید، به دیدار پزشک خود بروید. این علامت شایعی در عموم مردم نیست و همیشه علت آن باید مورد بررسی قرار گیرد.

علل سرطان معده

سرطان معده در اثر تغییر در سلولهای معده ایجاد می شود، اگرچه دقیقاً مشخص نیست که چرا این تغییرات رخ می دهد.

سرطان با ایجاد یک تغییر در ساختار DNA سلول ها آغاز میشود که میتواند رشد آنها را متاثر کند. این بدین معنی است که سلول ها به صورت غیرقابل کنترلی رشد و تولید مثل میکنند و یک برجستگی بافتی به نام تومور ایجاد میکنند.

در صورت عدم درمان، سرطان معمولا میتواند از طریق سیستم لنفاوی (شبکه ای از عروق و غدد به نام گره های لنفاوی که در سراسر بدن وجود دارند) به قسمت های دیگر بدن منتشر شود. وقتی سرطان به سیستم لنفاوی شما برسد، قادر است به قسمت های دیگر بدن از جمله خون، استخوان و اندام ها گسترش پیدا کند.

مشخص نیست که چه عواملی باعث تغییر در DNA می شوند که درنهایت منجر به سرطان معده می شوند و چرا تعداد کمی از افراد به این بیماری مبتلا می شوند.

عوامل افزایش دهنده خطر

با این حال، شواهد نشان میدهند که تعدادی از عوامل مختلف میتوانند بر احتمال ایجاد سرطان معده اثر بگذارند. درباره این عوامل در زیر صحبت شده است.

سن و جنسیت

با افزایش سن، احتمال ایجاد سرطان معده افزایش می یابد. بیشتر موارد در افرادی با سن بیشتر از 55 سال رخ میدهد.

بنابه دلایلی که مشخص نیست، احتمال ایجاد سرطان در مردان دو برابر زنان است.

سیگار کشیدن

احتمال ایجاد سرطان معده در افرادی که سیگار میکشند دو برابر افرادی است که سیگار نمی کشند. این امر به این علت است که وقتی که سیگار میکشید، مقداری از دود آن را می بلعید که به معده وارد میشود. سیگار حاوی مواد مضر شیمیایی است که میتواند سلول های معده را تخریب کند.

هرچه تعداد و مدت زمان بیشتری سیگار بکشید، خطر ایجاد سرطان نیز بیشتر خواهد بود. تصور میشود حدود 1 مورد در هر 5 مورد از سرطان معده (20%) به دلیل سیگار کشیدن ایجاد شده باشد.

عفونت اچ پیلوری

هلیکوباکتر پیلوری (اچ.پیلوری) یکی از انواع شایع باکتری هاست. در اکثر افراد این باکتری ها ضرری ندارند، ولی در بعضی افراد عفونت اچ پیلوری میتواند منجر به مشکلاتی مانند زخم معده، عود مکرر سوءهاضمه یا التهاب طولانی مدت در لایه پوشاننده معده (گاستریت آتروفیک مزمن [3]) شود.

تحقیقات دریافته اند که افراد مبتلا به گاستریت آتروفیک مزمن خطر بالاتری نسبت به سایرین برای ایجاد سرطان معده دارند، اگرچه این خطر همچنان کم محسوب میشود.

رژیم غذایی

یک رژیم غذایی غنی از ترشیجات و سبزیجات ترش، مانند پیاز ترشی ، ماهی نمک سود، به طور کلی نمک و گوشت های دودی، مانند ماهی دودی، خطر ابتلا به سرطان معده را افزایش می دهد.

یک رژیم غذایی غنی از فیبر همراه با پنج واحد میوه و سبزیجات در روز به حفاظت از معده در برابر سرطان کمک میکند و رژیم غذایی غنی از چربی و غذاهای فراوری شده و گوشت قرمز خطر ابتلا به سرطان معده را افزایش میدهد.

تاریخچه خانوادگی

اگر یکی از خویشاوندان نزدیک شما مانند والدین یا خواهر و برادر شما به این بیماری مبتلا باشد، احتمال بیشتری وجود دارد که شما نیز به سرطان معده مبتلا شوید. در این موارد، ممکن است بهتر باشد پزشک شما یک جلسه مشاوره ژنتیک برایتان ترتیب دهد. کاملا مشخص نیست که چرا سرطان معده در اعضای یک خانواده ایجاد میشود. ممکن است به دلیل مواجهه با عوامل خطر مشابه، مانند داشتن رژیم غذایی مشابه یا عفونت اچ پیلوری باشد یا به دلیل این که ژن های به خصوصی را از والدین خود به ارث میبرید.

همچنین یک بیماری به نام پولیپوز آدنوماتوز فامیلی[4] نیز وجود دارد که در اعضای خانواده ایجاد میشود، این بیماری نیز ممکن است خطر ابتلا به بیماری را افزایش دهد. FAP موجب رشد توده های کوچکی به نام پولیپ، در سیستم گوارشی شما میشود و همچنین موجب افزایش خطر سرطان روده میشود.

ابتلا به نوع دیگری از سرطان

اگر شما به یکی دیگر از انواع سرطان، مانند سرطان مری یا لنفوم غیر هوچکین ( سرطانی که در گلبول های سفید خون ایجاد می شود) مبتلا باشید، خطر ابتلا به سرطان معده نیز افزایش می یابد.

برای مردان، خطر ابتلا به سرطان معده پس از ابتلا به سرطان پروستات، سرطان مثانه، سرطان پستان یا سرطان بیضه افزایش می یابد. برای زنان، خطر ابتلا به سرطان معده پس از ابتلا به سرطان تخمدان، سرطان پستان یا سرطان دهانه رحم، افزایش میابد.

شرایط پزشکی خاص

داشتن شرایط خاص پزشکی مانند آنمی بدخیم[5] ( کمبود ویتامین B12 که هنگامی که بدن نتواند به طور مناسب آن را جذب کند، رخ میدهد) و زخم های پپتیک معده[6] (زخمی در لایه پوشاننده معده که اغلب به دلیل عفونت اچ.پیلوری ایجاد میشود) نیز میتواند خطر ابتلا به سرطان معده را افزایش دهد.

تشخیص سرطان معده

اگر علائم سرطان معده مانند سوءهاضمه، کاهش وزن غیرمنتظره، آنمی و استفراغ مکرر دارید، در اسرع وقت به دیدار پزشک خود بروید. پزشک شما درباره علائم سوال خواهد کرد و شکم شما را جهت بررسی هرگونه برجستگی و تندرنس[7] معاینه میکند. اگر آنها احتمال دهند که به سرطان معده مبتلا هستید شما را جهت بررسی های بیشتر به متخصص ارجاع میدهند.

آزمایش های بیمارستانی

اگر پزشک شما احتمال دهد مبتلا به سرطان معده هستید شما را به یک متخصص جهت انجام آزمایشات ارجاع میدهند. این آزمایشات ممکن است شامل آزمایش خون و عکس اشعه ایکس قفسه سینه شوند، که سلامت کلی شما را ارزیابی میکنند. همچنین ممکن است نمونه مدفوع شما از نظر وجود خون آزمایش شود.

به دلیل طبیعت جدی و خطرناک سرطان معده شما در عرض دو هفته باید به یک متخصص ارجاع شوید.

آزمایشات اصلی که جهت تشخیص سرطان معده استفاده میشوند در زیر توصیف شده اند.

اندوسکوپی و اندوسکوپیک اولتراسوند[8]

باریوم میل ایکس ری[9]

آزمایشات بیشتر

اگر سرطان معده شما تشخیص داده شده باشد، آزمایش های اضافی ممکن است جهت کمک به تعیین وسعت و سرعت انتشار (به عنوان مرحله[10] و درجه[11] شناخته میشود) استفاده شوند. متخصص سرطان (انکولوژیست) در این باره با شما صحبت خواهد کرد. با این حال، ممکن است همیشه تا زمان شروع درمان، مرحله دقیق بیماری شما قابل تشخیص نباشد.

لاپاروسکوپی

ممکن است لازم باشد متخصص شما معده شما را با جزئیات بیشتری بررسی کند تا ببیند آیا سرطان به ویژه در پوشش حفره شکم (صفاق) گسترش یافته است یا خیر. اگر گسترش پیدا کرده باشد، ممکن است به یک جراحی کوچک به نام لاپاروسکوپی نیاز داشته باشید. این عمل تحت بیهوشی عمومی انجام میشود، بنابراین در حین آن شما بیهوش خواهید بود.

اسکن توموگرافی رایانه ای[12] یا توموگرافی انتشار پوزیترون[13]

اسکن اولتراسوند کبد

درمان سرطان معده

روش های درمانی توصیه شده برای سرطان معده به سلامت عمومی و میزان گسترش سرطان بستگی دارد.

اکثر بیمارستان ها از تیم های چند رشته ای متشکل از تعدادی متخصص مختلف که با هم همکاری می کنند تا بهترین درمان، متناسب با شرایط شما را برنامه ریزی و انجام دهند، استفاده می کنند.

هر وقت بخواهید میتوانید درباره درمان با تیم پزشکی خود صحبت کنید و هر سوالی خواستید بپرسید.

برنامه ی درمانی شما

درمان های اصلی سرطان معده جراحی، شیمی درمانی و رادیوتراپی است.
ممکن است یکی از این روش های درمانی یا ترکیبی از آنها برای شما استفاده شود.

اگر جراحی به شما توصیه شده باشد، ممکن است قبل از آن شیمی درمانی انجام شود.

تراستوزوماب[14]

تراستوزوماب (تحت نام تجاری هرسپتین[15] فروخته میشود) دارویی است که جهت درمان سرطان پستان و بعضی از موارد پیشرفته سرطان معده استفاده میشود.

زندگی با سرطان معده

تشخیص سرطان معده برای اکثر افراد چالشی سخت است، اما پشتیبانی برای کمک به شما جهت کنار آمدن با این مسئله وجود دارد.

توصیه های زیر ممکن است برای شما مفید باشد:

به صحبت با دوستان و خانواده ادامه دهید آنها می توانند یک سیستم پشتیبانی قدرتمند باشند.

با افرادی که وضعیت مشابهی دارند، صحبت کنید.

درباره بیماری خود تحقیق کنید.

برای خودتان اهدافی معقول تعیین کنید.

برای خود وقت بگذارید.

دوره نقاهت

بازگشت به حالت عادی پس از جراحی می تواند زمان بر باشد. مهم این است که کارها را به آرامی انجام دهید و برای بهبودی به خودتان زمان دهید. در طول دوره نقاهت خود از بلند کردن وسایل سنگین مانند کودکان یا کیف خرید و کارهای سنگین مانند کارهای خانه خودداری کنید. همچنین ممکن است به شما توصیه شود رانندگی نکنید.

پیگیری

پس از پایان درمان شما، شما به چک آپ و بررسی های دوره ای، معمولا هر سه ماه در سال اول، دعوت خواهید شد. در طی چک آپ، پزشک شما را معاینه کرده و آزمایش خون یا اسکن هایی را برای شما ترتیب میدهد تا پاسخ شما به درمان را بررسی کند.

توصیه هایی برای مراقبت کنندگان بیمار مبتلا به سرطان

به طور منظم و سالم غذا بخورید و زمان هایی در روز را به خود اختصاص دهید.

اگر در بعضی مواقع رنجیده باشید و سپس بخاطر  چنین احساسی، احساس گناه کنید. قابل درک است. 

همچنین ممکن است احساس خستگی و انزوا داشته باشید  و نگران شخصی که از او مراقبت میکنید، باشید.

 به یاد داشته باشید که شما انسان هستید و این احساسات طبیعی است.

مراقبت های تسکینی

اگر سرطان معده شما قابل درمان نباشد، پزشک از شما پشتیبانی خواهد کرد و هرگونه مسکن لازم (اغلب در کنار شیمی درمانی یا رادیوتراپی که میتوانند جهت کاهش علائم استفاده شوند) را برای شما تجویز میکند. به این امر مراقبت تسکینی میگویند. همچنین این پشتیبانی برای خانواده و دوستان شما نیز در دسترس است.

[1] Helicobacter pylori (H. pylori) bacteria

[2] gastrointestinal stromal tumours (GISTs)

[3] chronic atrophic gastritis

[4] familial adenomatous polyposis (FAP)

[5] pernicious anaemia

[6] peptic stomach ulcers

[7] Tenderness: حساسیت به فشارو لمس

[8] endoscopic ultrasound

[9] Barium meal X-ray

[10] stage

[11]grade

[12] Computerised tomography scan

[13] positron emission tomography scan

[14] Trastuzumab

[15] Herceptin