سرطان دهان

بیماری است که توموری برروی سطح زبان، دهان، لب ها یا لثه ها رشد می کند.

تومورها همچنین میتوانند در غدد بزاقی، لوزه ها و حلق رخ دهند اما اینها کمتر شایع هستند.

نشانه های سرطان دهان شامل موارد ذیل میشود:

تکه های سفید یا قرمز بر پوشش دهان یا زبان 

زخم 

برآمدگی

اگر این علائم طی مدت سه هفته بهبود نیافتند به پزشک مراجعه نمایید، به خصوص اگر سیگاری هستید یا الکل مصرف می نمایید.

انواع سرطان دهان

سرطانی که در درون یا بیرون لایه های بدن رشد می کند کارسینوم نامیده می شود و انواع سرطان بر اساس نوع سلول هایی که سرطان در آنها شروع می شود، طبقه بندی می شوند.کارسینوم سلول سنگفرشی شایع ترین نوع سرطان دهان است که 9 مورد از ده مورد را شامل می شود. سلولهای سنگفرشی در بسیاری از قسمت های اطراف بدن شامل درون دهان و زیر پوست یافت می شود.

انواع کمتر شایع سرطان دهان شامل موارد ذیل می شود:

ملانوم بدخیم دهانی ـ که سرطان در سلول ها شروع می شود که ملانوم نامیده میشود، سلول هایی که رنگ پوست را تعیین می کنند. 

آدنوکارسینوماها ـ سرطان هایی که در درون غدد بزاقی رشد می کنند.

چه عواملی باعث سرطان دهان می شود؟

سرطان دهان زمانی اتفاق می افتد که که چرخه نرمال تقسیم سلول ها دچار اشتباه شود، این وضعیت باعث رشد و تولید غیرقابل کنترل بعضی از سلول ها می گردد. 

عوامل خطر ساز برای رشد سرطان دهان شامل موارد ذیل میگردد:

سیگار کشیدن یا استفاده از محصولاتی که از تنباکو درست شده است.

نوشیدن الکل ـ افراد سیگاری که مقدار زیادی الکل نیز مصرف می نمایند در مقایسه با افراد دیگر در معرض خطر بسیار بالایی هستند.

عفونت ویروسی با پاپیلومای انسانی (HPV) ویروسی که باعث زگیل تناسلی می شود.

چه کسانی مبتلا به سرطان دهان می شوند؟

سرطان دهان نوعی سرطان غیرشایع است، از هر 50 مورد سرطان یکی از موارد سرطان می باشد.

اکثر موارد سرطان دهان در بزرگسالانی که بین سنین 50 تا 74 سال هستند، ایجاد می شود.

سرطان دهان می تواند در جوانان نیز رخ دهد، اما این طور به نظر می رسد که عفونت HPV دلیل علت اکثر مواردی که در افراد جوان رخ می دهد، باشد.

سرطان دهان در مردان بیش از زنان شایع است. این گمان می رود که سبب این موضوع این است که به طور متوسط مردان بیش از زنان الکل می نوشند و سیگار می کشند.

درمان سرطان دهان

سه درمان اصلی برای سرطان دهان وجود دارد: که به شرح ذیل هستند:

جراحی ـ که سلول های سرطانی و در مواردی برخی از بافت های احاطه شده از طریق جراحی خارج می شوند.

شیمی درمانی ـ موقعیتی که از داروهای قدرتمند برای از بین بردن سلول های سرطانی استفاده میشود.

پرتودرمانی ـ موقعیتی که از انرژی بالای اشعه ایکس برای از بین بردن سلول های سرطانی استفاده می شود.

این درمان ها اغلب به شکل ترکیبی مورد استفاده قرار می گیرند. به عنوان مثال: دوره پرتودرمانی و شیمی درمانی ممکن است بعد از جراحی به منظور جلوگیری از بازگشت مجدد سرطان به بیمار ارایه شود.

عوارض سرطان دهان

هم جراحی و هم پرتودرمانی می تواند صحبت کردن و عمل بلع را مشکل سازد (دیسفاژی).

 دیسفاژی یا اشکال در بلعیدن می تواند به صورت بالقوه مشکل جدی باشد. اگر قطعه کوچکی از غذا به درون راه های هوایی تان رفت و در ریه هایتان قرار گرفت، می تواند یک عفونت سینه را ایجاد سازد که به عنوان پنومونی آسپیراسیون شناخته شده است.

کاهش خطر

سه روش بسیار موثر در پیشگیری از ایجاد سرطان دهان ـ یا پیشگیری از بازگشت مجدد آن پس از درمان موفقیت آمیز وجود دارد. این سه مورد شامل :

نکشیدن سیگار

عدم مصرف الکل یا رعایت محدودیت های هفتگی توصیه شده برای مصرف الکل (21 واحد برای مردان و 14 واحد برای زنان 

مصرف "یک رژیم غذایی مدیترانه ای"، با مقدار بسیار زیادی از سبزیجات (به خصوص گوجه فرنگی)، مرکبات، ماهی و روغن زیتون 

همچنین مهم است که چکاپ یا بررسی های منظم دندان را داشته باشید زیرا دندانپزشکان می توانند اغلب مراحل زودهنگام سرطان دهان را متوجه شوند.

پیامد و پیش آگهی

اگر سرطان دهان زودهنگام تشخیص داده شود، اغلب یک درمان کامل با استفاده از ترکیب پرتودرمانی، شیمی درمانی و جراحی امکان پذیر است.

پیش آگهی سرطان دهان برحسب اینکه چه بخشی درگیر باشد بسیار متفاوت است و همچنین اینکه آیا سرطان دهان به بافت های اطراف پخش شده باشد یا خیر. اگر سرطان زود تشخیص داده شود نتیجه بسیار بهتر است. 

روی هم رفته، تخمین زده می شود که 40% از افراد مبتلا به سرطان دهان و حلق حداقل پنج سال بعد از تشخیص شان زندگی خواهند کرد و بسیاری از افراد بسیار طولانی تر زندگی می کنند. هر چند که پیامد یا پیش آگهی برای سرطانی که درمناطق خاصی از دهان مانند لب، زبان یا حفره دهانی تاثیر می گذارد بهتر است. 

علائم سرطان دهان

سرطان دهان می تواند بر اکثر بخش های دهان شامل لب ها، لثه ها و بعضی از اوقات گلو ایجاد شود. 

نشانه های شایع سرطان دهان شامل موارد ذیل می شود:

لکه های سفید یا قرمز در دهان یا گلو 

 توده 

زخم 

دیگر علائم یا نشانه ها ممکن است شامل موارد زیل باشد:

درد مدام در دهان

درد یا مشکل هنگام بلع (دیسفاژی)

تغییرات در صدا یا مشکلات گفتاری

تورم غدد لنفاوی گردن 

کاهش وزن غیرقابل توضیح

خونریزی یا کرختی و بی حسی در دهان

یک دندان یا دندان هایی که بدون دلیل واضح شل شوند

ایجاد مشکل در حرکات آرواره ها

چه زمانی باید توصیه های پزشک را جستجو کنیم

بسیاری از علائم فهرست شده در بالا می تواند به علت وضعیت های با اهمیت کمتر مانند عفونت های خفیف باشد. اما به شدت پیشنهاد شده است که هر نشانه ای که در بالا ذکر شد را اگر بیش از سه هفته ادامه داشت به پزشک مراجعه نمایید، به خصوص اگر سیگار یا الکل مصرف می نمایید. 

چکاپ های دندانی

سرطان دهان تمایل دارد که نشانه قابل توجهی را در طول مراحل اولیه بیماری ایجاد نکند. به همین خاطر است که چکاپ منظم دندانی به خصوص اگر دخانیات یا محصولات توتون و تنباکو یا الکل مصرف می کنید. زیرا یک دندانپزشک اغلب احتمال دارد که درطول یک معاینه ضایعه را شناسایی کند. شما باید حداقل چکاپ سالانه دندان داشته باشید. هرچندکه ممکن است چکاپ های بیشتری احتیاج داشته باشید اگر سابقه پوسیدگی دندان یا بیماری لثه داشته باشید.

دلایل سرطان دهان

دو عامل برجسته سرطان دهان نوشیدن بیش از حد  الکل و مصرف سیگار می باشد.

هم الکل و هم تنباکو سرطان زا هستند، که به این معناست که آنها مواد شیمیایی را شامل می شوند که می تواند به DNA در سلولها آسیب رسانده و منجر به سرطان شود.

خطر سرطان دهان به صورت برجسته ای در افرادی که سیگاری سنگین و مشروب خور قوی هستند را افزایش می دهد.

دقیقا، عواملی که تغییرات در DNA را بر می انگیزند که منجر به سرطان دهان می شود و علت این که چرا تنها در تعداد کمی از افراد سرطان دهان ایجاد میشود همچنان نامعلوم است. 

چه گونه سرطان دهان منتشر می گردد

دو راه وجود دارد که می تواند سرطان دهان را منتشر سازد: 

انتشار مستقیم ـ سرطان میتواند در خارج از دهان و درون بافت های مجاور مانند پوست یا پشت قسمت فک منتشر گردد.

از طریق سیستم لنفاوی ـ سیستم لنفاوی مجموعه غددی است که در سرتاسر بدن تان یافت می شود که سلول های بخصوص بسیاری را تولید می کند که به واسطه سیستم ایمنی برای مبارزه با عفونت نیاز است.

سرطان دهانی که به دیگر بخش های بدن گسترش می یابد به عنوان سرطان متاستازی دهان شناحته شده است.

دیگر عوامل خطر

دیگر عوامل خطرساز برای سرطان دهان ممکن است شامل موارد ذیل گردد:

جویدن تنباکو یا دیگر محصولات بی دود تنباکو مانند ناس

جویدن برگ تنبول همراه با تنباکو یا بدون تنباکو

رژیم غذایی ضعیف و ناسالم

ویروس پاپیلوما انسانی (HPV)

بهداشت ضعیف دهان

تنباکوی بی دود

در اینجا محصولات بی دود تنباکو ذکر شده است شامل:

تنباکوی جویدنی

انفیه ـ تنباکوی پودر شده و آماده شده برای کشیدن در بینی

ناس - نوعی از تنباکوی بی دود است که در شرق ایران رایج است که در داخل گونه نگهداشته می شود.

محصولات بی دود تنباکو بی ضرر نیستند و ممکن است خطر رشد سرطان دهان را افزایش دهند به علاوه احتمال دیگر سرطان ها، مانند سرطان کبد، سرطان پانکراس و سرطان مری را نیز افزایش می دهند.

رژیم غذایی

شواهدی وجود دارد که یک رژیم غذایی ضعیف ممکن است خطر برخی از انواع سرطان دهانی را افزایش دهد.

در یک رژیم سالم متعادل شده با مقدار بسیاری میوه و سبزیجات این گمان می رود که خطر ایجاد سرطان دهان کاهش می یابد.

ویروس انسانی پاپیلومای (HPV)

ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) خانواده ای از ویروس هاست که بر پوست و غشا مخاطی که بدنتان را پوشانده است اثر می گذارد، مثلا در گردن رحم، مقعد، دهان و گلو 

شما می توانید به عفونت HPV به واسطه داشتن رابطه جنسی با شخصی که از قبل عفونت داشته است، مبتلا شوید ـ نیازی نیست که رابطه جنسی کامل داشته باشید؛ تنها تماس پوست با پوست از نزدیک کافی است. 

شواهدی وجود دارد که در موارد نادر، انواع خاصی از ویروس HPV میتوانند باعث رشد بافت غیرعادی درون دهان شوند که می توانند پیش درآمد سرطان دهان باشند.

بهداشت ضعیف دهان

اگر نشانه های سرطان دهان را دارید، پزشک تان معاینه فیزیکی را انجام خواهد داد و درباره علائم و نشانه ها از شما سوال خواهد پرسید. 

اگر مظنون به سرطان دهان شده اید، به بیمارستان برای انجام آزمایشات بیشتر یا به متخصص و جراح سروگردن برای مشاوره ارجاع داده خواهید شد.

بیوپسی

اگر بیوپسی سرطان را تایید کرد، شما نیاز به انجام آزمایشات بیشتر برای بررسی این که سرطان به چه مرحله ای رسیده است، دارید.

اگر سرطان دیر تشخیص داده شده باشد، می تواند از دهان به درون سیستم لنفاوی پراکنده شده باشد ـ یک سری از غدد در سراسر بدنتان که سلول های تخصیص یافته بسیاری را که سیستم ایمنی به آن نیازمند است تولید می کند.

هنگامی که سرطان به سیستم لنفاوی دست یابد، قادر خواهد بود که به هر قسمت دیگر بدن پراکنده شود، از جمله استخوان ها، خون و اندام ها. 

هر چند که، شیوع سرطان دهان از طریق غدد لنف اطراف دهان کمتر شایع است، دربرخی از موارد ممکن است سرطان به استخوان های اطراف نیز پراکنده شود، مانند استخوان فک و در برخی موارد به ریه ها گسترش می یابد. به همین خاطر، آزمایشات غدد لنفاوی، استخوان ها و بافت نزدیک به بخش ابتدایی تومور برای بررسی دیگر تومورهای احتمالی مورد نیاز است.

این آزمایشات ممکن است شامل موارد زیر باشد:

رادیوگرافی از منطقه مورد نظر

اسکن ام آر آی

سی تی اسکن

اسکن توموگرافی انتشار پوزیترون

بیوپسی های بیشتری نیز در اطراف غدد لنفاوی ممکن است انجام پذیرد. 

درمان سرطان دهان

درمان شما بسته به نوع و اندازه سرطان، درجه شدت و اینکه چقدر پراکنده شده است و به علاوه سلامت عمومی تان می تواند متفاوت باشد. 

برنامه درمانی 

اگر سرطان پشت دهان یا حلق دهانی را درگیر کرده است، درمانی کامل ممکن است با استفاده از ترکیب جراحی، پرتودرمانی و شیمی درمانی امکان پذیر باشد. اگر سرطان در دیگر بخش های بدن پخش شده باشد، یک درمان قطعی بعید به نظر می رسد اما کندسازی روند سرطان و کمک به فرونشانی علائم با استفاده از جراحی، پرتودرمانی و شیمی درمانی امکان پذیر خواهد بود. 

تصمیم گیری اینکه چه درمانی برای شما بهترین است می تواند مشکل باشد. تیم درمان شما پیشنهاداتی را به شما ارائه خواهند داد اما تصمیم نهایی بر عهده شما خواهد بود.

پیش از رفتن به بیمارستان درباره گزینه های درمان خود مشورت نمایید، ممکن است نوشتن فهرستی از سوالاتی که می خواهید از متخصص بپرسید را سودمند بیابید. به عنوان مثال: مزایا و معایب درمان های بخصوص چه چیزهایی هستند.

پیش از شروع درمان

پرتودرمانی دندان ها را بسیار حساس و آسیب پذیر به عفونت می کند. بنابراین پیش از شروع درمان، شما یک آزمایش کامل دندانی خواهید داد و هر کار لازمی که دندان هایتان نیاز دارد، انجام خواهد شد.

اگر سیگار می کشید یا مشروب می خورید، توقف آنها شانس موفقیت درمان را افزایش خواهد داد.

اگر شما ترک سیگار و مشروب را مشکل بیابید پرستار متخصص و پزشک تان میتوانند کمک و حمایت لازم را ارائه دهند.

جراحی

برای سرطان دهان، هدف از درمان جراحی، زدودن هر بافت آسیب دیده است در حالیکه آسیب به بقیه دهان در حداقل ممکن باشد. 

درمان فتودینامیک (PDT)

اگر سرطان در مراحل اولیه باشد، زدودن هرگونه توموری با استفاده از یک نوع درمان لیزری شناخته شده به عنوان درمان فتودینامیک (PTD) امکان پذیر است. PTD مصرف داروهایی را در پی دارد که بافت های شما را نسبت به تاثیر روشنایی حساس می سازد. سپس یک لیزر برای پاکسازی و زدودن تومور به کار برده می شود.

ستوکسیماب

ستوکسیماب نوع جدیدی از داروها است، که تحت عنوان داروهای بیولوژیک شناخته شده است و برای درمان سرطان پیشرفته دهان به کار برده می شود. این دارو معمولا در ترکیب پرتودرمانی یا شیمی درمانی استفاده می شود.

عوارض سرطان دهان

عوارض درمان سرطان دهان می تواند شامل دیسفاژی (سختی در عمل بلع)، مشکلات صحبت کردن و اختلالات عاطفی باشد. 

مشکلات بلعیدن  : 

دیسفاژی اصطلاح پزشکی برای سختی در بلعیدن غذا است. 

جراحی و پرتودرمانی می تواند بر زبان، دهان یا گلو تاثیر گذارد و به دیسفاژی منجر شود. دیسفاژی یک مشکل بالقوه جدی است زیرا جدای از خطر سوء تغذیه یا نرسیدن مواد غذایی، این خطر وجود دارد که قطعه های کوچک غذا بتوانند در راههای هوایی تان وارد شده و  در ریه هایتان قرار بگیرند. این وضعیت می تواند باعث عفونت قفسه سینه شود، که به عنوان ذات الریه ناشی از آسپیراسیون شناخته شده است.

اگر دچار مشکلات بلعیدن هستید، به یک درمانگر گفتار و زبان  برای ارزیابی وضعیتتان نیاز خواهید داشت. این بررسی را با انجام یک آزمایش که ویدئوفلوروسکوپی شناخته شده است انجام می دهند که با اضافه کردن یک رنگ بخصوص عمل بلع را انجام می دهید. این رنگ بازگشت های عمل بلع شما را برجسته می کند و با استفاده از اشعه ایکس اگر خطری از ورود غذا به ریه هایتان وجود داشته باشد را می توان مشاهده کرد. 

اگر این مورد وجود داشته باشد، ممکن است استفاده از لوله غذایی به مدت کوتاه مدت ضروری باشد که دقیقا به معده شما متصل خواهد شد. درمانگر گفتار و زبان  به شما تمریناتی را آموزش می دهد که شما میتوانید چگونگی بلع به صورت صحیح را بیاموزید.

توانایی شما برای بلعیدن هنگامی که تمرین ها را یاد بگیرید بهبود خواهد یافت و بافت های آسیب دیده اجازه ترمیم و بهبودی می یابند. هرچندکه این احتمال وجود دارد که بازگشت بلعیدن هرگز به طور کامل بهبود نیابد. 

در برخی از موارد، ممکن است مجبور به تغییر رژیم غذایی تان برای آسان سازی عمل بلعتان باشید. متخصص رژیم درمانی می تواند به شما مشورت های رژیمی را بدهد.

صحبت کردن

مانند بلعیدن، توانایی صحبت کردن شما به صورت واضح توسط فعل و انفعالات پیچیده ای از ماهیچه ها، استخوان ها و بافت ها کنترل می شود، از جمله زبان، دندان ها، لبان و سقف دهان یا کام نرم .

پرتودرمانی و جراحی می تواند بر این روند تاثیر گذارد و تلفظ کردن یا ادا کردن صداهای قطعی را مشکل سازد. در موارد شدیدتر، ممکن است مشکلاتی با درک خود داشته باشید.

یک درمانگر گفتار و زبان در بهبود مهارت های ارتباط زبانی شما به واسطه آموختن یک سری تمرین که محدوده حرکت های صوتی و آوازی شما را بهبود می بخشد و به شما روش های جدیدی از ایجاد کردن صداها را می آموزد.

اختلال عاطفی

اختلالات عاطفی در اثر زندگی کردن با سرطان دهان نیز می تواند به شکل واضحی بروز یابد. این اختلال می تواند به صورت یک چرخه غم و شادی بروز کند. به عنوان مثال: ممکن است زمانی که تشخیص سرطان داده می شود، ناراحت شوید. اما هنگامی که سرطان  به درمان پاسخ دهد خوشحال شوید. سپس ممکن است وقتی سعی می کنید با عوارض جانبی کنار بیایید، دوباره احساس ضعف کنید. 

این اختلال عاطفی می تواند گاهی اوقات افسردگی و کسالت ایجاد کند. نشانه هایی که ممکن است شامل موارد ذیل باشد:

ناراحتی یا ناامیدی در طول ماه های گذشته

مدت طولانی است که از چیزهایی که قبلا لذت می بردید، لذت نمی برید.

اگر فکر میکنید ممکن است افسرده باشید برای مشورت با پزشک خود تماس برقرار کنید. محدوده ای از درمان های تاثیرگذار برای افسردگی وجود دارد، شامل داروهای ضدافسردگی و صحبت کردن و مشاوره با درمانگر مانند درمان رفتار شناختی (CBT).

زندگی کردن با سرطان دهان

داشتن سرطان دهان لزوما به این معنا نیست که دست از کار خواهید کشید، اما ممکن است که به زمان زیادی نیاز داشته باشید تا خود را با شرایط جدید وفق دهید و ممکن است قادر نباشید، مثل سابق کار کنید.

رابطه داشتن با دیگران

همیشه صحبت کردن درباره سرطان آسان نیست، هم برای شما هم برای خانواده و دوستانتان. ممکن است احساس کنید که برخی از افراد اطراف شما احساس نامناسبی دارند یا از شما دوری می کنند. درباره چگونگی احساستان و چیزی که خانواده و دوستانتان میتوانند برای کمک انجام دهند رک و راحت باشید چرا که ممکن است آنها را در آسودگی قرار دهد. اگر نیازمند زمانی برای تنها بودن با خود هستید از گفتن آن خجالت نکشید، اگر چیزی است که به آن احتیاج دارید هم با دیگران در میان بگذارید.

با دیگران صحبت کنید

اگر سوالاتی و نگرانی هایی دارید، بپرسید. پزشک یا پرستارتان ممکن است قادر باشند که به شما قوت قلب دوباره دهند. احتمال دارد که صحبت کردن با یک مشاور یا روانشناس یا شخصی که به او اعتماد دارید، کمک کننده باشد. پزشک شما اطلاعات مورد نیاز را در اختیار شما قرار می دهد.

مراقبت از افراد مبتلا به سرطان دهان

 مراقب بودن نقش آسانی نیست. زمانی که به پاسخگویی احتیاجات دیگران مشغول هستید، ممکن است اندوخته های انرژی فیزیکی خود شما کاهش یابد و از سلامتی و خوب بودن جسمی و روحی خود غافل شوید. اگر در کنار داشتن شغل خود می خواهید از یک فرد مبتلا به سرطان دهان مراقبت کنید یا از یکی از اعضای خانواده مراقبت کنید، این کار سخت تر هم خواهد شد.

اگر شما از شخص دیگری مراقبت می کنید، توجه داشتن به خودتان و گرفتن کمک تا حدامکان مهم است. این به نفع شما و شخصی است که از او مراقبت می کنید.

مراقبت از سلامت خودتان

مرتب و سالم غذا بخورید. اگر زمان لازم برای نشستن و صرف هر وعده غذا را ندارید، بکوشید تا حداقل زمانی را برای نشستن و خوردن یک وعده غذا به دست آورید. به جای اعتماد کردن به غذاهای فست فود و اسنک، موارد سالم تر را برگزینید، مانند میوه و سبزیجات.

از سلامت روحی تان مراقبت کنید

خستگی، انزوا و نگرانی برای فردی که درحال مراقبت از او هستید، طبیعی است. اگر زمان هایی وجود دارد که نسبت به مراقبت از بیمار احساس بی میلی می کنید و سپس احساس گناه می کنید ، این حس، قابل درک است. این چنین احساساتی طبیعی است. از داشتن این احساسات خجالت نکشید.از گرفتن کمک از دیگران خودداری نکنید. مراقبت از بیمار بدحال کار آسانی نیست و شما کار مهمی انجام می دهید.