زخم فشاری 

زخم های فشاری، نوعی آسیب است که هنگام تحت فشار بودن پوست رخ داده و باعث تجزیه پوست و بافت زیرین می شود. آنها، گاهی اوقات، به عنوان "زخم بستر" شناخته می شوند. شدت زخم های فشاری از لکه های پوستی تغییر رنگ یافته تا زخم های باز که استخوان یا عضله زیرین را درگیر می کند متفاوت است.

فشار اضافی، جریان خون از طریق پوست را مختل می کند. بدون منبع خونرسانی، پوست آسیب دیده از اکسیژن و مواد مغذی تهی شده و شروع به تجزیه شدن کرده و منجر به تشکیل زخم می شود.

زخم های فشاری، معمولاً افراد دارای مشکلات سلامتی که دارای محدودیت حرکتی و مجبور به خوابیدن در تخت یا نشستن به مدت طولانی بوده را تحت تأثیر قرار می دهد.

اختلالات تاثیر گذار بر جریان خون در بدن ، از قبیل دیابت نوع 2، می تواند فرد را در برابر زخم های فشاری آسیب پذیرتر کند.

چه افرادی مبتلا می شوند؟

معمولا افراد دارای بیماری زمینه ای مستعد زخم های فشاری با احتمال بیشتر می باشند. به عنوان مثال از هر 20 بیمار پذیرش شده در بیمارستان، یک نفر مبتلا به زخم های فشاری می شود. به طور خاص، افراد با سن بالای 70 سال، به دلیل مشکلات حرکتی و پوستهای پیر و چروکیده، در برابر ابتلا به زخم های فشاری آسیب پذیرتر می باشند. 

پیشگیری و درمان زخم های فشاری

درمان برای زخم های فشاری، شامل استفاده از لباس، پماد و ژل های مخصوص جهت تسریع فرایند بهبود زخم می باشد. برای بعضی از موارد حادتر درمان جراحی توصیه می گردد.

برای برخی از افراد، زخم فشاری، نوعی ناراحتی بوده که نیازمند مراقبت های جزئی پرستاری می باشد. برای سایر افراد، می تواند جدی باشد و منجر به عارضه تهدید کننده زندگی مانند مسمومیت خونی یا قانقاریا شود. زخم های فشاری می تواند ناراحت کننده و ناخوشایند بوده و درمان چالش برانگیز داشته باشد. بنابراین، طیفی از تکنیک ها، برای پیشگیری از آن مورد استفاده قرار گرفته است که شامل موارد زیر می باشد: 

تغییر منظم وضعیت بیمار و جابجا كردن بيمار بطوری كه مدت طولانی در يك وضعيت ثابت روی تخت نخوابيده باشد

استفاده از تجهیزات برای حفاظت بخش های آسیب پذیر بدن از قبیل تشک و بالش های مخصوص

متاسفانه با وجود استاندارد های بالای مراقبت معمولا پیشگیری از زخم های فشاری در برخی افراد آسیب پذیر امکان پذیر نمی باشد.

علايم زخم های فشاری

بخش هایی از بدن با بیشترین خطر ابتلا به زخم های فشاری قسمت های پوشیده شده با مقدار ناکافی چربی بدن و در تماس غیر مستقیم با یک سطح از قبیل تخت یا ویلچر می باشند. به عنوان مثال  اگر شما قادر به بلند شدن از تخت نباشید در معرض ابتلا به زخم های فشاری در قسمت های زیر می باشید:

شانه یا كول

آرنج

پشت سر

لبه های گوش 

زانو، مچ، پاشنه یا انگشتان پا

ستون فقرات

دنبالچه

اگر شما کاربر ویلچر هستید در معرض خطر ابتلا به زخم فشار در نواحی زیر هستید:

باسن

پشت بازو ها و پاها

پشت استخوان ران

علل زخم های فشاری

زخم های فشار در اثر فشار مداوم بر روی قسمت خاصی از بدن ایجاد می شوند.

افزایش خطر

عوامل مختلفی که خطر ابتلا به زخم فشار را افزایش می دهد شامل موارد زير می باشند.

مشکلات حرکتی - هر چیزی که بر توانایی شما در حرکت دادن برخی یا کل بدن شما تأثیر بگذارد

تغذیه نامناسب - برای اینکه پوست شما سالم بماند ، به مواد مغذی نیاز دارد که فقط با خوردن یک رژیم غذایی مغذی تأمین می شود

یک بیماری زمینه ای که خون رسانی را مختل کند یا باعث حساسیت پوست در برابر آسیب گردد

بالای 70 سال سن

بی اختیاری ادرار و / یا بی اختیاری مدفوع

شرایط جدی روانی

تشخیص زخم های فشاری

زخم های فشاری به راحتی و با نگاه کردن به آن ها قابل تشخیص هستند. باتوجه به اينكه ترجیح بر پيشگیری از ایجاد زخم ها می باشد. بنابراین ارزیابی خطر ابتلا شخص بسیار مهم می باشد. به عنوان بخشی از روند ارزیابی خطر ، موارد زیر در نظر گرفته خواهد شد:

سلامتی عمومی فرد

توانایی حرکت

داشتن مشکلات تاثیر گذار بر وضعیت نشستن و ایستادن

داشتن علائم نشان دهنده عفونت 

سلامت روان فرد

سابقه زخم فشاری

بی اختیاری ادرار و یا مدفوع

رژیم غذایی فرد

وضعیت سیستم گردش خون فرد

 ممکن است فرد به عنوان بخشی از ارزیابی خطر ، برای آزمایش خون و ادرار ارجاع شود.آزمایش خون می تواند روش خوبی برای ارزیابی وضعیت سلامت عمومی و اطمینان از مغذی بودن رژیم غذایی فرد باشد.

آزمايش ادرار می تواند برای بررسی عملکرد کلیه و وجود عفونت ادراری مورد بررسی قرار می گیرد. در صورتی که فرد دچار بی اختیاری ادرار یا آسیب نخاعی باشد، این مسئله می تواند سبب نگرانی گردد.

خودارزیابی

اگر در معرض ابتلا به زخم فشاری بوده  و در بیمارستان حضور ندارید، به شما توصیه  می شود که به طور منظم علائم اولیه بیماری خود را بررسی کنید.

به قسمت هایی از پوست که دچار تغییر رنگ شده  و در هنگام لمس به طور غیر معمولی اسفنجی یا سفت می باشد، حساس شوید. برای بررسی قسمت هایی مانند کمر یا باسن که به سختی قابل دیدن هستند از آینه استفاده کنید و در صورت مشاهده علائم آسیب با پزشک یا تیم درماني تماس بگیرید.

درمان زخم فشاری

درمان زخم های فشاری  می تواند بسته به درجه زخم متفاوت باشد. گزینه های درمانی ممکن است شامل تغییر منظم وضعیت فرد، یا استفاده از تشک ها و پانسمان های ویژه برای از بین بردن فشار یا محافظت از پوست  می باشد. در موارد نادر درمان جراحی نیز مورد استفاده قرار می گیرد.

تغییر وضعیت

اجتناب از فشار آوردن به مناطقی که در برابر زخم فشاری آسیب پذیر بوده یا  دارای زخم های فشاری قبلی بوده، بسیار حائز اهمیت می باشد.

پانسمان

از پانسمان ها و بانداژهای مخصوص می توان برای محافظت از زخم های فشار و تسریع روند بهبودی استفاده کرد. نمونه هایی از این نوع پانسمان ها عبارتند از:

پانسمان های هیدروکلوئیدی – که حاوی یک ژل خاص  محرک رشد سلول های جدید پوست در زخم بوده و در عین حال پوست سالم اطراف پانسمان را خشک نگه می دارد -  این پانسمان از جلبک دریایی ساخته شده و حاوی سدیم و کلسیم می باشد.

کرم و پماد

از داروهای موضعی مانند کرم ها و پمادها می توان برای تسریع روند بهبودی و پيشگیری از آسیب بیشتر بافت استفاده کرد.

به طور معمول آنتی بیوتیک برای زخم های فشاری تجویز نمی شود. این موارد معمولاً فقط برای درمان زخم های  فشاری آلوده و پيشگیری از گسترش عفونت تجویز می شوند.

همچنین ممکن است پمادهای ضد عفونی کننده به طور مستقیم روی زخم های فشاری استفاده شود تا باکتری های روی زخم از بین بروند.

تغذیه

ثابت شده است که مکمل های غذایی خاصی مانند پروتئین ، روی و ویتامین C باعث تسریع در ترمیم زخم می شوند. اگر رژیم غذایی فاقد این ویتامین ها و مواد معدنی باشد، پوست ممکن نسبت به ابتلا به زخم های فشاری مستعد تر باشد. در نتیجه این امر ممکن است شما به یک متخصص تغذیه ارجاع شوید تا برنامه غذایی مناسبی برای شما تنظیم شود.

برداشتن بافت آسیب دیده (Debridement)

در برخی موارد ، ممکن است خارج کردن بافت مرده از زخم منجر به تحریک روند بهبود زخم گردد.

 این روش به عنوان Debridement شناخته می شود. اگر مقدار کمی بافت مرده وجود داشته باشد ،امکان برداشت بافت با استفاده از پانسمان و چسب  مخصوص وجود دارد ولی چنانچه بافت مرده بیشتر از آن مقدار باشد با استفاده از ابزار مکانیکی برداشته می شود.  برخی از تکنیک های دبریدمان مکانیکی عبارتند از:

شست و شو با سیستم آب پرفشار - جایی که با استفاده از فشار بالا آب بافت مرده برداشته می شود

امواج سونو - بافت مرده با استفاده از امواج انرژی با فرکانس پایین برداشته می شود

لیزر - بافت مرده با استفاده از پرتوهای متمرکز نور برداشته می شود

از بین بردن  بافت مرده به وسیله جراحی - بافت مرده با استفاده از ابزارهای جراحی مانند چاقوی جراحی و پنس برداشته می شود. از بی حسی موضعی برای بی حس كردن ناحیه پوست و بافت اطراف زخم استفاده می شود تا فرایند برداشت بافت بدون  درد و ناراحتی انجام گیرد.یک بی حسی موضعی جهت بی حس کردن بخش هایی از پوست و بافت های اطراف زخم انجام خواهد شد بنابراین فرایند خارج کردن بافت مرده (debridement) بدون درد و ناراحتی صورت می گیرد.

جراحی 

همیشه  در زخم ها ی فشاری  درجه 3 و 4 امکان بهبودی وجود ندارد. در این موارد برای بستن زخم و پيشگیری از رخداد هرگونه آسیب به بدن جراحی لازم است.

عوارض زخم های فشاری

حتی با وجود بهترین مراقبت های درمانی ممکن، احتمال عوارض جانبی در زخم های فشاری درجه 3 و 4 زیاد بوده که حتی می تواند در بسیاری از موارد به صورت مقطعی تهدید کننده زندگی باشد.  مهمترین تهدید کننده های حيات در زخم فشاری در زیر مورد بحث قرار گرفته است.

سلولیت

عفونت میتواند از محل زخم های فشاری به لایه های زیرین منتقل گردد. به این نوع از عفونت سلولیت می گویند که باعث ایجاد علائمی از قبیل درد، قرمزی و تورم پوست می گردد که  برای درمان نیاز به یک دوره مصرف آنتی بیوتیک دارد.در صورت عدم درمان ،خطر سرایت عفونت به خون ، استخوان یا مفصل درگیر وجود دارد. در موارد نادر زخم های فشاری قسمت پایین کمر،استخوان دنبالچه و ستون فقرات می تواند به غشای اطراف ستون فقرات و مغز منتشر شود که به این وضعیت مننژیت می گویند.

مسمومیت خون

اگر فردی با سیستم ایمنی ضعیف مبتلا به زخم فشاری عفونی گردد، احتمال گسترش عفونت در خون و سایر اعضای بدن او وجود دارد. این وضعيت به عنوان مسمومیت خون یا سپتی سمی شناخته می شود.

در جدی ترین موارد مسمومیت خونی ، آسیب به اندام های متعدد می تواند منجر به افت شدید فشار خون شود ، که به شوک سپتیک معروف بوده و می تواند کشنده باشد.علائم این بیماری شامل سردی پوست و افزایش ضربان قلب است. مسمومیت خون یک فوریت پزشکی است که نیاز به درمان فوری در بخش مراقبت های ویژه (ICU) دارد ، بنابراین با درمان عفونت با آنتی بیوتیک یا داروی ضد ویروس ، می توان از عملکردهای بدن پشتیبانی کرد.

عفونت استخوان و مفصل

عفونت همچنین می تواند از زخم فشاری به مفاصل زیرین (آرتروز سپتیک) و استخوان ها (استئومیلیت) منتقل شود.

هر دوی این عفونت ها می توانند به غضروف ، بافت و استخوان آسیب برسانند. همچنین ممکن است مفاصل و اندام را تحت تأثیر قرار دهند.برای درمان عفونت های استخوانی و مفصلی آنتی بیوتیک لازم است. در جدی ترین موارد ، ممکن است استخوانها و مفاصل آلوده با جراحی برداشته شوند.

ورم مفصلی نکروز شده

ورم مفاصل نکروزشده، که معمولاً به عنوان باکتری های «گوشت خوار» شناخته می شود ، یک عفونت جدی پوستی است که باعث مرگ سریع بافت می شود. معمولا در هنگام  آلودگی زخم فشاری به نوع خاصی از باکتری ها مانند استرپتوکوک های گروه A رخ می دهد و درمان اضطراری شامل ترکیبی از آنتی بیوتیک و برداشتن بافت مرده به وسیله جراحی می باشد.

گانگرن گاز

گانگرن گاز نوعی عفونت جدی نادر است که هنگام عفونت زخم فشاری با باکتری کلستریدیوم ایجاد می شود. باکتری ها در محیط هایی با کمبود یا عدم اکسیژن  رشد می کنند.این باکتری ها گاز تولید کرده و سموم خطرناکی را آزاد می کنند.علائم گانگرن گازی شامل درد شدید و تورم سریع پوست می باشد.این عفونت نیاز به درمان فوری با جراحی دارد .در جدی ترین موارد ممکن است لازم باشد که قسمت بدن آسیب دیده قطع شود تا از گسترش عفونت به سایر نقاط بدن پيشگیری شود.

پیشگیری زخم های فشاری

پوست خود را بررسی کنید

اگر شما  دارای عوامل خطر شناخته شده  زخم های فشاری هستید، بررسی روزانه پوست از نظر هر نوع علامتی از زخم های فشاری از قبیل مناطق بد رنگ شده پوست، حائز اهمیت می باشد. این اقدام به طور خاص موقعی اهمیت دارد که شما دارای مشکل زمینه ای از قبیل آسیب نخاعی یا دیابت بوده که سبب بی حسی در قسمت های خاص بدن می شود.شما می تواند از آینه  برای بررسی قسمت هایی از بدن که مشاهده آن دشوار است (باسن و پاشنه پا) استفاده کنید.در صورت مشاهده هرگونه تغییر در سطح پوست سریعا به پزشک خود گزارش دهيد.

ترک کردن سیگار 

مصرف سیگار سطح اکسیژن بدن را کاهش داده و از طرفی سبب تضعیف سیستم ایمنی بدن و درنتیجه افزایش خطر ابتلا به زخم های فشاری می شود. ترک کردن سیگار یکی از موثرترین راه ها برای پیشگیری از زخم های فشاری می باشد.