زکریا چکاپ

تنگی نفس

یکی از ناراحت کننده ­ترین احساساتی که هر فرد می­تواند تجربه کند تنگی نفس است؛ این حس که شما نمی­توانید هوای کافی استنشاق کنید، می­تواند حتی دردناک باشد. کارکرد ریه حیاتی است و خوشبختانه ما با ظرفیت ریوی بیش از آنچه نیاز داریم متولد می­شویم. از دست رفتن کارکرد ریه می­تواند نتیجه بالا رفتن سن، تخریب یا آسیب ریه باشد. گاهی از دست رفتن کارکرد ریه می­تواند برگشت­ پذیر باشد مانند آنچه در آسم یا عفونت ریه رخ می­دهد.

با هر نفس، شما اکسیژن را وارد و دی ­اکسید کربن را خارج می­کنید. اکسیژن برای تولید انرژی در سلول­های بدن لازم است و دی ­اکسید کربن پسماند این فرآیند است. تنگی نفس یا به علت کاهش اکسیژن در بدن شما یا به دلیل افزایش سطح دی ­اکسید کربن که به طور طبیعی مسئول میل به تنفس است، ایجاد می­شود. هر عاملی که با ورود و خروج هوا در ریه تداخل کند توانایی ریه برای جذب اکسیژن و خروج دی­ اکسید کربن را کاهش می­دهد و شما احساس تنگی نفس می­کنید.

در این بخش ما به شایع­ترین علل تنگی نفس می­پردازیم.گاهی بیش از یک دلیل مسئول تنگی نفس است.

آسم

آسم شایع­ترین بیماری مزمن کودکان و مسئول بخش عمده­ ای از تنگی نفس در نوجوانان و بزرگسالان است. آسم می­ تواند دیگر بیماری­ها مانند تخریب ریه ناشی از دود سیگار، بیماری قلبی و پنومونی (عفونت ریه) را تشدید کند.

برای فهم تاثیر آسم بر تنفس، به این مثال ساده توجه کنید:

دمیدن از طریق یک «لوله» ساده­ تر از دمیدن از طریق «نی آشامیدنی» است؛ هر چه قطر مجرا کمتر باشد دمیدن هوا دشوارتر است. در آسم راه­های هوایی به دلیل تورم و انقباض عضلانی که اندازه راه هوایی را کنترل می­کند، تنگ می ­شوند. نتیجه، تنفس صدا دار و همراه با خس­ خس و دشواری بیش­تر در ورود و خروج هوا است. هر چند آسم می­تواند تنفس را بسیار دشوار کند، تغییرات موقت است و کاملأ با درمان رفع می شود.

عوامل مختلفی می­توانند باعث شروع حمله آسم شوند. حساسیت، عفونت، ورزش، هوای سرد، تنش و دود سیگار از شایع­ترین محرک­ها هستند. اما برخی از افراد بدون هیچ دلیل واضحی به حمله دچار می شوند.

درمان آسم شامل پرهیز از مواجهه با محرک­های شناخته شده و استفاده از داروهایی است که تورم یا انقباض عضلات را کاهش می­دهند تا راه­های هوایی تنگ­ شده باز شوند. اغلب مبتلایان برای درمان به بخش اورژانس مراجعه می­کنند ولی می­توان بسیاری از این حملات را با داروی مناسب در خانه درمان کرد.

ریه سیگاری­ها: بیماری انسداد مزمن ریه (COPD)

بسیاری از مردم از سیگار کشیدن خودداری می­کنند زیرا احتمال سرطان ریه را افزایش می­دهد اما خطر اصلی سیگار تخریب آهسته و پیوسته نواحی میکروسکوپی ریه است که مسئول تبادل اکسیژن و دی ­اکسیدکربن هستند. بسیاری از سیگاری­ها در جوانی شروع به سیگار کشیدن می­کنند که ظرفیت ریوی آن­ها بیش ­ازحد نیازشان است. با گذشت زمان، به دلیل تخریب ناشی از دود سیگار ظرفیت ریوی به طور آهسته و پیوسته به طور برگشت ناپذیر کاهش می­یابد.

در نهایت فرد سیگاری کم­ کم متوجه می­شود توانایی تنفسی وی در حال تغییر است. این افراد به تدریج با فعالیت­هایی که پیش­تر به کم ­آوردن نفس منجر نمی­شد، نفس کم می ­آورند. در این زمان تغییر ات بسیار شدید است و ممکن است برگشت ­پذیر نباشد. هر چند مبتلایان به COPD می توانند از بعضی داروها برای بهبود کارکرد تنفسی بهره بگیرند، استمرار سیگار کشیدن در نهایت تخریب بسیاری ایجاد می­کند. در این شرایط بسیاری از مبتلایان بدون استفاده از اکسیژن کمکی قادر به انجام کارهای روزمره خود نیز نخواهند بود. سطوح بالاتر دی­ اکسید کربن می­تواند بر کارکرد مغز و قلب تأثیر گذارد.

نارسایی احتقانی قلب

هنگامی که به عضلات قلب یا دریچه­ های قلب آسیب وارد شود به حرکت درآوردن خون برای قلب چندان آسان نخواهد بود.

این وضع به ایجاد فشار برگشت منجر می­شود. مایع در ریه جمع می­شود و در بافتی که حبابچه ­های هوا را از مویرگ­های ریوی جدا می­کند تجمع کرده، ورود اکسیژن و خروج دی اکسید کربن را دشوارتر می­سازد. در نهایت سطح اکسیژن خون افت می­کند و همه بدن را تحت تأثیر قرار می دهد.

درمان نارسایی احتقانی قلب شامل داروهایی است که میزان مایع را کم می­کنند تا عمل پمپ کردن قلب بهبود یابد و احتمال تخریب بیش­تر قلب کاهش یابد. گاهی لازم است دریچه­ های خراب قلبی ترمیم یا تعویض شوند.

عفونت ریه (پنومونی)

پنومونی به عفونت ریه گفته می­شود. علت عفونت ریه می­تواند ویروسی یا باکتریایی باشد. هر چند برای درمان اکثر عفونت­های ویروسی دارویی وجود ندارد، عفونت­های باکتریایی به آنتی ­بیوتیک پاسخ می­دهند. برای شایع­ترین عوامل باکتریایی پنومونی بزرگسالان واکسن وجود دارد. از پزشک خود راهنمایی بخواهید هنگامی که ریه عفونت می­یابد تورم یافته و ممکن است درست کار نکند. اگر به دلیل آسیب­های پیشین کارکرد ریه شما محدود شده باشد ممکن است تنگی نفس بروز کند. علایم پنومونی عبارتند از تب و تعریق، سرفه با خلط یا بدون خلط و درد هنگام تنفس. اگر فکر می­کنید عفونت ریه دارید به پزشک خودتان یا بیمارستان مراجعه کنید.

توصیه­ های خانگی

توصیه­ های خانگی الف:

1 .خود یا اعضای خانواده را از معرض عامل تحریک­ کننده دور کنید. عامل تحریک ­کننده می­تواند ماده ­ای باشد که شما به آن آلرژی دارید مثل گرده گل، حیوانات خانگی، مایت موجود در گرد و خاک خانه و یا دود، هوای آلوده، مواد شیمیایی و ضد عفونی کننده، عطر، آسپرین یا دمای هوای تنفسی (خیلی گرم یا سرد) و ورزش یا تنش (استرس) باشد.

2 .اگر افشانه (اسپری) سالبوتامول یا تربوتالین که قبلا برای­تان تجویز شده است در اختیار دارید، فوری از آن استفاده کنید. اگر علایم رفع نشد یا ظرف 10 دقیقه بهبودی حاصل نشد، دوز دیگری استنشاق کنید و به بیمارستان مراجعه کنید.

3 .اگر برای شما سایر داروهای استنشاقی تجویز شده است، از مصرف صحیح آن اطمینان حاصل کنید.

4 .اگر حمله­ ها با تواتر بیش­تر رخ می­دهند به پزشک­تان مراجعه کنید تا دوز داروها را برای کاهش حملات تنظیم کند.

5.قسمت آسم را مطالعه کنید.( در پایین همین قسمت )

توصیه­ های خانگی ب:

افراد سیگاری در معرض خطر ابتلا به عفونت­های خفیف ریوی هستند که می توانند کارکرد ریه را برای مدت کوتاهی کاهش دهند. علایم این عفونت عبارتند از: افزایش یا تغییر رنگ خلط، حجم خلط و افزایش خس ­خس سینه. این عفونت­ها ممکن است آنقدر شدید نباشند که تب ایجاد کنند اما باید به پزشک­تان مراجعه کنید.

توصیه ­های خانگی پ:

اگر شما سابقه نارسایی احتقانی قلب دارید ممکن است سابقه حمله قلبی و آنژین (درد قفسه سینه ناشی از بیماری عروق کرونر قلب) صدری هم داشته باشید. افزایش علایم نارسایی قلب ممکن است به معنای افزایش آنژین باشد.

اگر شما از نیتروگلیسیرین استفاده می­کنید و الان آن را در اختیار دارید باید از آن استفاده کنید. اگر درد سینه دارید باید نیتروگلیسیرین خود را زیر زبان بگذارید. شما باید 81 میلی­گرم آسپرین مصرف کنید. اگر به طور معمول قرص مدر یا ادرارآور (دیورتیک) مصرف می­کنید، الان یک دوز اضافه بخورید. اگر بهتر نشدید یا ظرف 20 تا 30 دقیقه در حال بدتر شدن هستید با اورژانس 115 تماس بگیرید یا به بیمارستان بروید.

آسـم

تصور کنید زیر آب هستید و از طریق شلنگ نفس می­کشید. حالا از شما می خواهند شلنگ را با نی عوض کنید، شما از طریق لوله تنگ­تر به تلاش بیش­تری برای تنفس نیاز دارید.

این تقریبا همان اتفاقی است که هنگام حمله آسم رخ می­دهد. راه ­های هوایی شما لوله­ ای است که ریه را به بیرون وصل می­کند و تورم درون این لوله ­ها می­تواند باعث تنگی مجرا شود. افزون بر این عضلات دیواره لوله­ ها می­توانند منقبض شده و این لوله­ ها را تنگ­ تر کنند. این علت نفس­ نفس زدن هنگام حمله آسم است. اگر آسم درمان نشود، التهاب می­تواند آسیب دایم به ریه ­ها وارد آورد و نیز احتمال حملات آسمی آینده را افزایش دهد.

عامل حملات آسم چیست؟

آن چه در پی می ­آید فهرستی از عواملی است که می­توانند حمله آسم ایجاد کنند. به عبارت دیگر این فهرستی از مواردی است که افراد مبتلا به آسم باید از آن پرهیز کنند هر چند ممکن است یک فرد مبتلا به آسم با همه موارد این فهرست مشکل نداشته باشد.

    •گرده گل و گیاه و حساسیت فصلی

    •سرماخوردگی

    •دود سیگار

    •پوست و موی حیوانات خانگی

    •گرد و خاک و مایت

    •کپک

    •هوای سرد

    •بعضی غذاها

    •آسپرین

    •عطر

    •آلودگی هوا

توصیه­ های خانگی

توصیه ­های پزشک­تان را دقیق رعایت کنید و داروها را دقیقا بر اساس دستورات مصرف کنید.

    •یاد بگیرید که از یک جریان سنج برای پایش آسم خود استفاده کنید.

    •سیگار نکشید و از استنشاق دود سیگار خودداری کنید.

    •بالش و پتوی خود را در پوشش­های عایق به هوا قرار دهید تا کمتر در معرض گرد و خاک قرار گیرد.

    •از همه مواد و مواردی که می­دانید می­تواند باعث حمله آسم در شما گردد اجتناب کنید.

    •از نگهداری حیوانات خانگی در منزل و به خصوص اتاق خواب جدا خودداری کنید.

    •فرش را از اتاق خواب بیرون ببرید.

    •میزان رطوبت هوای خانه را زیر 50 درصد نگه دارید.

باید عملکرد داروهای آسم را بشناسید. دو دسته دارو برای کنترل اسم به کار می روند: 

داروهای کوتاه مدت نجات و داروهای بلندمدت کنترل کننده. این داروها معمولا از طریق یک دمنده یا پافر دریافت می­شود. شاید برای بعضی بیماران استفاده از دمنده دشوار باشد؛ مطمئن شوید که از یک فرد مراقب سلامت آموزش دیده نحوه درست استفاده از آن را یاد بگیرید.

داروهای نجات:

داروهای نجات، رفع فوری علایم آسم را ممکن می­سازند. کار آن­ها رفع اسپاسم عضلات راه­های هوایی است. این داروها به سرعت هنگام حمله عمل می­کنند، ولی مشکل زمینه­ ساز را درمان نمی­کنند و در نتیجه از حملات بعدی پیشگیری نمی ­کنند. از شایع­ترین داروهای نجات، سالبوتامول و تربوتالین را می­توان نام برد.

داروهای کنترل:

این داروها به طور مستمر التهاب را کم می­کنند بنابراین از حملات آتی پیشگیری می­کنند. مهم­ترین داروهای این دسته کورتیکواستروئیدهای استنشاقی هستند. همان­طور که از نام آن پیداست، این داروها حاوی استروئید هستند که ضد التهاب است. این دارو، تورم راه­های هوایی را کاهش می­دهد تا از علایم پیشگیری و از تخریب بلندمدت ریه جلوگیری کند.

به عنوان یک قانون راهنما برای ارزیابی کفایت داروهای آسم، اگر بیش از 3 بار در هفته به داروهای نجات نیاز پیدا می کنید یا علامت سرفه شبانه دارید، نیاز است که با پزشک خود مشورت کنید.

آسم ناشی از ورزش (EIA)

بسیاری از مبتلایان به آسم به فاصله کوتاهی از شروع به حرکات ورزشی به خصوص در هوای سرد یا آلوده دچار حمله آسم می­شوند، بعضی هم فقط در این شرایط دچار حمله آسم می­شوند. این مبتلایان به آسم به دلیل اسپاسم عضلات دیواره راه­های هوایی به حمله آسم دچار می­شوند و التهاب ندارند.

این افراد می­توانند با استفاده از دارویی مثل سالبوتامول 15 تا 20 دقیقه قبل از شروع ورزش از حمله آسم در امان بمانند.

دیگر مبتلایان به آسم یا به همین ترتیب یا با افزایش دوز داروهای کنترل­ کننده (کورتیکواستروئیدها) می­توانند از اسپاسم راه­های هوایی پیشگیری کنند. داروهای کنترل­ کننده جلوی تشدید اسپاسم به دلیل التهاب را می­گیرند. همچنین توصیه می­شود پیش از شروع ورزش به آرامی خود را گرم کنید.

به خاطر داشته باشید آسم طولانی مدت که به خوبی کنترل نشود، می تواند آسیب دایمی ایجاد کند.