زکریا چکاپ

تنگی ­نفس

تنگی­ نفس ناگهانی یا دشواری تنفس (دیس­پنه[1]) شایع­ترین دلیل برای مراجعه به بخش حوادث یا اورژانس بیمارستان است. همچنین این وضعیت یکی از رایج­ترین دلایلی است که افراد برای درخواست آمبولانس با 115  تماس می­گیرند. از نفس افتادن در هنگامیکه بیش از حد به خود فشار آورده ­اید طبیعی است، اما هنگامیکه تنگی­ نفس به طور ناگهانی و غیرمنتظره شروع شود علامت هشدار دهنده­ ی وجود یک بیماری است. اطلاعات زیر متداول­ترین دلایل برای تنگی­ نفس ناگهانی و تنگی­ نفس طولانی­ مدت را بیان می­کند. این راهنمایی را نباید برای تشخیص بیماری خود استفاده کنید بلکه برای ارائه ایده درباره عوامل دخیل در تنگی­ نفس شماست.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟

در صورتی که تنگی ­نفس ناگهانی و غیرمنتظره داشتید فوراً با پزشک خود تماس بگیرید، زیرا ممکن است مشکل مجاری تنفسی یا قلبی داشته باشید. پزشک به صورت تلفنی شما را ارزیابی می­کند و ممکن است در خانه شما را معاینه کند یا در بیمارستان بستری کند. اگر مدتهاست درگیر تنگی­ نفس هستید آن را نادیده نگیرید. به پزشک خود مراجعه کنید زیرا احتمالاً یک بیماری مزمن مانند چاقی، آسم[2] یا بیماری انسدادی مزمن ریه (COPD)[3] دارید که لازم است به طور مناسب مدیریت شود.

پزشک شما ممکن است چند سوال از شما بپرسد، از قبیل:

آیا تنگی­ نفس ناگهان شروع شد یا به تدریج شروع شد؟

آیا عاملی مانند ورزش باعث تحریک آن شده است؟

وضعیت تنفس شما چقدر بد است؟ آیا فقط هنگامیکه فعالیت دارید اتفاق می­افتد یا هنگامیکه کاری انجام نمی­دهید رخ می­دهد؟

آیا هنگام تنفس درد دارید؟

آیا سرفه می­کنید؟

آیا در حالت­های خاص بدتر می­شود – مثلاً آیا قادر به دراز کشیدن هستید؟ 

احساس اینکه نمی­توانید هوای کافی دریافت­ کنید ترسناک است، اما پزشکان به خوبی می­توانند آن را مدیریت کنند. در صورت نیاز، اکسیژن اضافی برای تنفس به شما داده می­شود.

علل تنگی ­نفس ناگهانی

تنگی­ نفس ناگهانی و غیرمنتظره به احتمال زیاد ناشی از یکی از بیماری­های زیر است. 

مشکل در ریه ­ها یا مجاری­ تنفسی

تنگی ­نفس ناگهانی می­تواند ناشی از حمله آسم باشد. به این معنی که مجاری تنفسی شما تنگ شده و خلط[4] (موکوس چسبناک) بیشتری تولید می­کنید که موجب خس­ خس و سرفه­ کردن شما می­شود. شما احساس تنگی­ نفس می­­کنید زیرا انتقال هوا به داخل و به بیرون مجاری­ تنفسی دشوار است. 

ممکن است پزشک به شما توصیه کند به همراه اسپری آسم[5] ، از دستگاه آسم­ یار یا دم­ یار[6] استفاده کنید. این دستگاه داروی بیشتری را به ریه­ های شما وارد می­کند که به تسکین تنگی­ نفس شما کمک می­کند.

التهاب­ ریه (پنومونی) نیز می­تواند موجب تنگی­ نفس و سرفه شود. این بیماری معمولاً ناشی از عفونت است بنابراین لازم است آنتی بیوتیک مصرف کنید. اگر به COPD مبتلا هستید تنگی ­نفس می­تواند علامت این باشد که این بیماری به طور ناگهانی تشدید شده است. 

مشکل قلبی

احتمالِ داشتن یک حمله قلبی خاموش بدون مشاهده تمام نشانه­ های آشکار مانند درد قفسه ­سینه و اضطراب شدید، وجود دارد. در این مورد، تنگی­ نفس می­تواند تنها علامت هشدار دهنده وجود حمله قلبی باشد. اگر شما یا پزشک شما فکر کنید این که مشکل وجود دارد، پزشک به شما آسپرین می­دهد و بلافاصله شما را در بیمارستان بستری می­کند.

نارسایی قلبی هم می­تواند مشکل تنفسی ایجاد نماید. این بیماری تهدیدکننده زندگی بوده، که معمولاً در آن، عضله قلب بسیار ضعیف یا سفت شده و برای همین به درستی کار نمی­کند؛ قلب شما در پمپاژ خون کافی به بدن مشکل دارد که منجر به تجمع مایع در داخل ریه­ ها ­شده و تنفس را دشوار می­کند. ترکیبی از تغییر سبک زندگی و مصرف دارو یا جراحی کمک می­کند قلب پمپاژ بهتری داشته باشد و تنگی­ نفس رفع شود. تنگی­ نفس همچنین می­تواند به وجود مشکل در ضربان یا ریتم قلب، مانند ضربان قلب نامنظم و تند (فیبریلاسیون دهلیزی[7]) یا ضربان قلب منظم و تند (تاکی­کاردی فوق­ بطنی[8]) مرتبط باشد.

حمله پانیک[9] یا اضطراب

حمله پانیک یا اضطراب می­تواند موجب تنفس سریع و عمیق شود که تنددمی (هیپرونتیلاسیون) نامیده می­شود. تمرکز برای تنفس آرام یا تنفس در داخل یک پاکت کاغذی می­تواند تنفس شما را به حالت طبیعی برگرداند اما فقط زمانی باید این کار را انجام دهید که مطمئن هستید اضطراب دلیل تنگی ­نفس است.

علل غیرطبیعی بیشتر

این علل عبارتند از:

واکنش آلرژیک شدید (آنافیلاکسی[10])

پنوموتوراکس[11] - کلاپس (عدم باز شدن)[12] جزئی ریه به دلیل پارگی کوچک در سطح ریه که موجب می­شود هوا در فضای اطراف ریه ­ها گیر بیفتد.

آمبولی ریه[13] - انسداد یکی از رگ­های ریه

فیبروز ریوی ایدیوپاتیک[14]– یک بیماری نادر و ناشناخته ریه که موجب ایجاد زخم در ریه می­شود.

پلورال افیوژن[15]– تجمع مایع در اطراف ریه

کتواسیدوز دیابتی[16]– یک عارضه دیابت که در آن اسید در خون و ادرار بیمار جمع می­شود.

علل تنگی نفس طولانی مدت

تنگی نفس طولانی مدت معمولا ناشی از موار زیر است:

چاقی یا عدم تناسب اندام

آسمی که به طور ضعیف کنترل شده است

بیماری انسداد مزمن ریوی (COPD) – آسیب دائمی به ریه­ ها معمولا به دلیل سیگار کشیدن طولانی مدت

آنمی – سطح پایین اکسیژن در قلب به دلیل کمبود گلبول­های قرمز یا هموگلوبین (بخشی از گلبول­های قرمز خون که اکسیژن را حمل می­کند)

نارسایی قلبی – وقتی قلب شما در پمپاژ خون کافی به بدن مشکل دارد معمولا به این دلیل است که عضله قلب به حدی ضعیف شده یا سفت شده است که نمی­تواند به درستی کار کند

مشکل در ضربان یا ریتم قلب مانند فیبریلاسیون دهلیزی (ضربان قلب نامنظم یا تند) یا تاکی­کاردی فوق بطنی (ضربان قلب منظم و تند)

علل غیر طبیعی بیشتر برای تنگی نفس عبارتند از:

برونشکتازی[17] - یک بیماری ریوی که در آن مجاری هوا به طور غیر طبیعی گشاد می ­شود و بیمار سرفه  خلط­ دار مکرر دارد.

آمبولی ریه – انسداد مکرر رگ­های خونی ریه

کلاپس جزئی ریه ناشی از سرطان ریه

پلورال افیوژن – تجمع مایع در اطراف ریه

باریک شدن دریچه اصلی قلب که جریان خون را به بقیه قسمت­های بدن محدود می­کند.

حملات پانیک مکرر که می­تواند موجب هیپرونتیلاسیون (تنفس تند و عمیق) شود.

[1]Dyspnoea 

[2]Asthma 

[3]chronic obstructive pulmonary disease (COPD)

[4]Phlegm 

[5]asthma inhaler

[6]spacer device

[7]atrial fibrillation

[8]supraventricular tachycardia

[9]Panic attack

[10]Anaphylaxis 

[11]Pneumothorax 

[12]Collapse 

[13]pulmonary embolism

[14]idiopathic pulmonary fibrosis

[15]pleural effusion

[16]diabetic ketoacidosis

[17]Bronchiectasis