زکریا چکاپ
تب یونجه
تب یونجه
تب یونجه بیماری آلرژیک شایعی است که میتواند در تمام طول زندگی افراد، یک نفر از پنج نفر را درگیر کند.
علائم تب یونجه عبارتند از:
عطسه کردن
آبریزش بینی
خارش چشم
در صورت داشتن آلرژی به گرده، علائم تب یونجه بروز می کند.
گرده ماده ای است که توسط گیاهان در فرآیند تکثیر منتشر می شود و حاوی پروتئین هایی است که باعث تورم، تحریک و التهاب بینی، چشم، گلو و سینوس ها (حفره های کوچک پر از هوا که در پشت استخوان گونه و پیشانی وجود دارند) میشود.
برخی از افراد ممکن است به مواد زیر آلرژی داشته باشند:
گرده درخت که در بهار آزاد می شود.
گرده چمن که در اواخر بهار و اوایل تابستان، آزاد می شود.
گرده علف های هرز که در اواخر پاییز منتشر می شود.
با افزایش سن علائم آلرژی بهبود مییابد. بطوریکه حدود نیمی از افراد با گذشت چندین سال بهبود برخی از علائم آلرژی را گزارش میکنند. علائم حدود 10 الی 20 درصد افراد بطور کامل از بین میرود.
درمان تب یونجه
در حال حاضر هیچ درمانی برای تب یونجه وجود ندارد اما اغلب افراد تا حدی قادر به تسکین علائم با درمان هستند. مؤثرترین راه کنترل تب یونجه اجتناب از قرار گرفتن در معرض گرده گیاهان است. گرچه دوری از گرده بخصوص در ماههای تابستان که اغلب اوقات خود را در خارج از خانه میگذرانید، بسیار دشوار است.
گزینه های درمانی تب یونجه شامل داروهای ضد حساسیت برای کمک به پیشگیری از بروز واکنش آلرژیک و کورتون ها برای کاهش تورم و التهاب میباشد.
این بیماری اغلب با داروهایی که بدون نسخه تهیه میشوند، قابل کنترل است؛ با این وجود در صورت حاد شدن مشکل، لازم است با پزشک مشورت کنید، زیرا ممکن است نیاز به تجویز برخی از داروها باشد.
روش دیگر درمان در صورت تشدید و تداوم بیماری استفاده از ایمنی درمانی میباشد که شامل قرار گرفتن در معرض مقدار کمی گرده در طی زمان برای ایجاد مقاومت در برابر اثرات آلرژیک است. این کار ممکن است ماهها و یا حتی سالها طول بکشد.
تب یونجه چقدر شایع است؟
تب یونجه از شایع ترین بیماری های آلرژیک است. در هر سنی میتواند افراد را درگیر کند اما معمولاً از کودکی یا در سالهای نوجوانی شروع میشود و در پسرها بیشتر از دختران است. در دوره بزرگسالی زنان و مردان بطور مساوی تحت تاثیر قرار میگیرند. در صورت داشتن سابقه آلرژی خانوادگی بویژه آسم و اگزما به احتمال زیاد ممکن است به تب یونجه مبتلا شوید.
پیشگیری از تب یونجه
گاهی اوقات با رعایت برخی اقدامات احتیاطی میتوان از بروز علائم تب یونجه پیشگیری کرد، مانند:
استفاده از عینک آفتابی برای جلوگیری از ورود گرده به چشم در خارج از منزل
دوش گرفتن و تعویض لباسها پس از ورود به منزل برای از بین بردن گرده ها
ماندن در منزل در صورت افزایش تعداد گرده (بیشتر از 5 گرده در هر متر مکعب هوا)
استفاده از مقدار کمی وازلین (ژل پترولیوم) در دهانه بینی برای به دام انداختن دانه های گرده
عوارض تب یونجه
اگر چه تب یونجه سلامتی فرد را بطور جدی تهدید نمیکند ولی میتواند بر کیفیت زندگی او تأثیر منفی بگذارد. افراد مبتلا به تب یونجه شدید اغلب متوجه کاهش عملکرد خود در مدرسه یا محل کار میشوند.
التهاب سینوس ها (سینوزیت) یکی دیگر از عوارض شایع تب یونجه است. همچنین عفونت گوش میانی (اوتیت میانی) در اثر تب یونجه در کودکان وجود دارد.
علائم تب یونجه
شدت علائم تب یونجه بسته به شرایط آب و هوایی و تعداد گرده ها متغیر است و ممکن است برخی سالها بدتر باشد. زمان شروع علائم به انواع گرده هایی که به آنها حساسیت دارید، بستگی دارد.
علائم تب یونجه عبارتند از:
عطسه مکرر
آبریزش بینی
انسداد بینی
خارش
قرمزی یا آبریزش چشم (التهاب ملتحمه)
خارش گلو، دهان، بینی و گوش
سرفه بدلیل ترشح پشت حلق (ریزش موکوس به حلق از پشت بینی)
ممکن است در موارد نادر علائم زیر را نیز تجربه کنید:
از دست دادن حس بویایی (آنوسمی)
درد صورت (به دلیل انسداد سینوس)
سردرد
گوش درد
خستگی و کوفتگی
اگر علائم تب یونجه خفیف نیز باشد، میتواند در خواب و فعالیت های روزمره در محل کار و مدرسه اختلال ایجاد کند.
تب یونجه و آسم
علائم آسم در صورت داشتن تب یونجه بدتر میشود. برخی اوقات علائم آسم در مواقعی بروز میکند که تب یونجه داشته باشید. این علائم عبارتند از:
تنگی نفس
سرفه
خس خس سینه
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
در اکثر مواقع تب یونجه با داروهای بدون نسخه قابل درمان است. داروساز میتواند در مورد روشهای درمانی برای شما یا فرزندان شما، مشاوره بدهد.
در موارد زیر باید به پزشک مراجعه شود:
وقتی تب یونجه با داروهای بدون نسخه قابل درمان نباشد و یا این داروها عوارض جانبی برای بیمار ایجاد کرده باشند.
در صورت تجربه عوارض مداوم تب یونجه مانند تشدید آسم یا دوره های مکرر سینوزیت.
الگوی علائم غیرمعمول باشد؛ مثلاً در زمستان یا فقط در محل کارتان (این احتمال وجود دارد که ماده دیگری غیر از گرده آلرژن باشد و برای تأیید این مورد باید آزمایش های بیشتری انجام گیرد)
علل تب یونجه
تب یونجه واکنش آلرژیک به گرده است. تماس ذرات ریز با سلول های موجود در دهان، بینی، گلو و چشم باعث تحریک آنها شده و واکنش آلرژیک را ایجاد میکنند.
واکنش آلرژیک
این واکنش زمانی اتفاق میافتد که بدن به ماده ای که به عنوان تهدید تلقی میشود، واکنش بیش از حد از خود نشان دهد. در تب یونجه ماده حساسیت زا (ماده ای که به آن آلرژی دارید) گرده است. سیستم ایمنی بدن (دفاع طبیعی بدن) به گونه ای واکنش نشان میدهد که انگار در معرض یک ویروس قرار گرفته باشد.
سیستم ایمنی بدن باعث آزاد شدن مواد شیمیایی میشود که از انتشار چیزی که به اشتباه عفونت تلقی شده، جلوگیری کند. این مواد شیمیایی باعث بروز علائم واکنش آلرژیک مانند آبریزش و اشک چشم میشود.
افزایش دهنده های خطر
مشخص نیست که چه عواملی باعث واکنش سیستم ایمنی بدن میشود، ولی عوامل متفاوتی وجود دارند که خطر ابتلا به تب یونجه را افزایش میدهند. این موارد عبارتند از:
داشتن آسم یا بیماری آلرژیک دیگر مانند اگزما
سابقه خانوادگی تب یونجه
قرارگرفتن در معرض دود تنباکو و آلاینده های نفتی در دوران کودکی
اغلب افراد مبتلا به تب یونجه به گرده چمن حساسیت دارند، این گرده ها میتواند از درختان و علفهای هرز ناشی شود. تحقیقات نشان داده که آلاینده هایی مانند دود سیگار و دود اگزور ماشینها، میتوانند آلرژی را تشدید کنند.
گرده گل
حدود 30 نوع گرده وجود دارد که میتواند باعث تشدید تب یونجه شود. گرده هایی که باعث ایجاد تب یونجه میشوند میتوانند از منابع مختلفی منشاء گیرند. از جمله:
چمن- حدود 9 نفر از 10 نفر (90 درصد) افراد مبتلا به تب یونجه به گرد چمن و چاودار حساسیت دارند.
درختان- از هر 4 نفر 1 نفر (25 درصد) به گرده درختانی مانند بلوط، درخت زبان گنجشک، سرو و درخت غان حساسیت دارند (افرادی که به غان حساسیت دارند اغلب به سیب، هلو، آلو و گیلاس نیز آلرژی دارند زیرا این نوع میوه ها حاوی پروتئینی مشابه گرده غان هستند)
علفهای هرز- مانند ترشک، خانواده گیاهان ترخ و گزنه. حساسیت به علفهای هرز کمتر رخ می دهد و اغلب در پائیز وجود دارد.
همچنین ممکن است به بیش از یک نوع گرده حساسیت داشته باشید.
چه زمانی بیشترین گرده وجود دارد؟
درختان و گیاهان گرده های خود را در فصول مختلف سال تولید میکنند و بسته به نوع گرده ای که به آن حساسیت دارید ممکن است علائم تب یونجه را در فصول مختلف سال تجربه کنید.
فصل انتشار گرده به سه دوره تقسیم میشود:
گرده درخت- اوایل فروردین تا اواخر اردیبهشت
گرده چمن اواخر اردیبهشت تا اوایل تیر
گرده علف های هرز- اوایل تیر تا شهریور
گاهی اوقات زمان انتشار گرده از اواسط دی یا پایان آذر ماه آغاز میشود. به عنوان مثال گاهی اوقات با توجه به شرایط آب و هوا در اوایل بهار یا تابستان رخ میدهد.
تأثیر هوا بر انتشار گرده
میزان آفتاب، باران یا باد بر آزاد شدن گرده گیاهان و محدوده پخش آنها تأثیر میگذارد. در روزهای مرطوب و طوفانی گرده ها به راحتی گسترش مییابند. گرده ها در روزهای بارانی شسته شده و از هوا پاک میشوند و در این صورت سطح گرده های پراکنده شده در هوا کاهش مییابد. صبح هنگام در فصل گرده افشانی، گیاهان گرده آزاد میکنند در طول روز با گرمتر شدن هوا و باز شدن تعداد زیادی از گل ها، این گرده ها در هوا بیشتر میشوند و همچنین در روزهای آفتابی، گرده ها اغلب در اوایل شب بیشتر هستند.
تشخیص تب یونجه
پزشک میتواند تب یونجه را با توصیف علائم تشخیص دهد و برخی مواقع ممکن است آزمایشهای مربوط به بیماری های آلرژیک را تجویز کند.
تشخیص تب یونجه زمانی لازم است که:
علائم بسیار شدید شود.
الگوی علائم غیرمعمول باشد مثلاً در فصل زمستان یا در منزل دچار علائم شوید.
تجربه عوارض تب یونجه
در صورت امکان زمان، روز و سالی که علائم را تجربه کردید یادداشت کنید، زیرا این کار در تشخیص کمک میکند.
تست آلرژی
در صورت وجود علائم تب یونجه در تمام طول سال (که به رینیت آلرژیک مداوم و مزمن معروف است) و یا علائم بدون پاسخ به درمان، پزشک آزمایش های آلرژیک را به شما توصیه خواهد کرد. موارد دیگری نیز وجود دارند که باعث بروز حساسیت می شوند مانند مایت های غبار خانگی، حیوانات یا غذاهای خاص.
آزمایشهای خراش پوست و آزمایش خون دو آزمایش اصلی تشخیص آلرژی هستند.
درمان تب یونجه
قبل از مراجعه به پزشک باید به داروساز مراجعه کرده و سعی کنید علائم تب یونجه را با داروهای بدون نسخه مانند داروهای ضد حساسیت درمان کنید.
در صورت عدم پاسخ به درمان با ضد حساسیت ها به پزشک مراجعه کنید. زیرا ممکن است نیاز به درمان با داروهای تجویز شده مانند کورتون ها داشته باشید.
روش های مختلف درمان تب یونجه عبارتند از:
داروهای ضد حساسیت
داروهای ضد حساسیت با جلوگیری از ترشح هیستامین موقع قرار گرفتن در معرض ماده آلرژن باعث کاهش علائم آلرژیک میشوند. این داروها معمولاً در درمان خارش، عطسه و آبریزش مؤثر واقع میشوند اما نمیتوانند مانع احتقان بینی شوند.
اسپری ها و قطره های بینی کورتیکواستروئیدی
کورتیکواستروئیدها (کورتون ها ) در درمان تب یونجه استفاده میشوند زیر اثر ضدالتهابی دارند. هنگام تماس با گرده واکنش آلرژیک تحریک میشود و قسمت داخلی بینی ملتهب میگردد. کورتیکواستروئیدها باعث کاهش التهاب شده و از بروز علائم تب یونجه جلوگیری میکنند.
پزشک ممکن است در صورت عدم پاسخ به درمان با ضد حساسیت ها ، اسپری بینی یا قطره کورتیکواستروئید تجویز کند اگر:
شما تب یونجه مداومی داشته باشید که به ضد حساسیت ها پاسخ نمی دهد.
علامت اصلی شما گرفتگی بینی باشد.
شما باردار یا در حال شیردهی باشید.
در صورت نیاز به تسکین و بهبود کوتاه مدت علائم، مانند مواقع امتحان رانندگی ممکن است پزشک یک دوره قرص کورتیکواستروئید به مدت 5 تا 7 روز تجویز کند.
ضد احتقان بینی
تب یونجه میتواند باعث انسداد بینی شود و اسپری ضد احتقان میتواند این مشکل را تسکین دهد. ضد احتقان ها باعث کاهش تورم عروق بینی شده و مجرای بینی را باز و تنفس را راحت میکنند.
قطره چشم
قطره های چشمی باعث درمان علائم تب یونجه در چشم مانند قرمزی، خارش و آبریزش (ورم ملتحمه آلرژیک) میشود. قطره ها حاوی داروی ضد حساسیت برای کاهش التهاب چشم هستند و علائم را تسکین میدهند.
ایمونوتراپی (ایمنی درمانی)
در صورت عدم پاسخ به درمانهای فوق، پزشک درمان ایمونوتراپی را پیشنهاد میکند که در آن بتدریج با مقدار کم آلرژن (ماده ای که به آن حساسیت دارید) مانند گرده مواجه میشوید و در یک شرایط کنترل شده واکنش آلرژیک شما تحت کنترل قرار میگیرد.
عوارض تب یونجه
تب یونجه میتواند عوارضی مانند سینوزیت و عفونت گوش میانی (اوتیت میانی ) ایجاد کند، همچنین میتواند تأثیر چشمگیری در فعالیت های روزمره شما داشته باشد.
در یک مطالعه مشاهده شد که علائم بیماری در یک سوم بزرگسالان مبتلا به تب یونجه تأثیر منفی قابل توجهی بر فعالیت ها در محیط کار، خانه و زندگی اجتماعی آنها دارد.
علائم در کودکان باعث اختلال آنها در مدرسه شده و منجر به تأخیر در یادگیری و رشد میشود.
در اکثر موارد تأثیر منفی علائم را میتوان با درمان کاهش داد، با این حال اگر نگران مختل شدن زندگی بر اثر تب یونجه هستید به پزشک مراجعه کنید. همچنین باید سعی کنید کمتر در معرض گرده ها قرار بگیرید.
سینوزیت
عارضه دیگر تب یونجه عفونت سینوس ها (حفره های کوچک هوا در پشت استخوان گونه و پیشانی) است.
این عارضه که سینوزیت نامیده میشود، میتواند باعث ایجاد درد و تندرنس در صورت (نزدیک سینوس های آسیب دیده) شود. همچنین این عارضه باعث ایجاد درد ضرباندار در سر، موقع حرکت آن و دندان درد یا فک درد هنگام غذا خوردن میشود.
تورم مجاری بینی در تب یونجه باعث جلوگیری از تخلیه ی موکوس از سینوس ها شده و میتواند آسیب پذیری آن را در برابر عفونت به همراه داشته باشد.
سینوزیت توسط مسکن های بدون نسخه قابل درمان است. در صورت عدم پاسخ به این درمان ها میتوان از آنتی بیوتیک ها ، قرص و یا اسپری کورتیکواستروئید استفاده کرد.
عفونت گوش میانی (اوتیت میانی)
عفونت گوش میانی به دلیل تجمع ترشحات در لوله استاش (لوله نازکی که از گوش میانی تا پشت بینی امتداد دارد) ایجاد میشود.
عفونت گوش میانی اغلب در کودکان دیده میشود زیرا لوله استاش آنها کوچکتر از بزرگسالان بوده و به راحتی مسدود میشود.
اغلب عفونتهای گوش میانی بدون نیاز به درمان در عرض 72 ساعت برطرف میشوند و درمان فقط در صورت ادامه عفونت ضرورت مییابد.
پیشگیری از تب یونجه
اجتناب مطلق از قرارگرفتن مداوم در معرض گرده ها دشوار است. با این حال هر چه کمتر در معرض این گرده ها قرار بگیرید، علائم کاهش می یابد.
مالیدن مقدار کمی وازلین (ژل پترولیوم) در داخل سوراخ های بینی باعث به دام افتادن گرده ها و در نتیجه کاهش ورود آنها به مجاری بینی میشود.
در خانه بمانید
در صورت امکان زمانی که مقدار گرده ها در هوا زیاد است، در خانه بمانید. نکات زیر ممکن است به کاهش در معرض قرار گرفتن گرده ها کمک کند:
درب و پنجره را بسته نگه دارید. اگر هوا خیلی گرم شد، پرده ها را بکشید تا نفوذ آفتاب کمتر شده و دما کاهش یابد.
گلهای تازه را در خانه نگه ندارید.
به طور مرتب از دستگاه تصفیه هوا با کارایی بالا (فیلتر هوا که ذرات معلق هوا را جذب میکند) استفاده کنید.
گرد و غبار را با یک پارچه ی مرطوب تمیز کرده و از پخش گرده های غبار به اطراف جلوگیری کنید.
حیوانات اهلی را در فصول تب یونجه دور از خانه نگهداری کنید. و اگر آنها را در داخل منزل نگهداری میکنید، مرتباً آنها را بشویید تا گرده ها از روی بدن و لای موهای آنها پاک شود.
سیگار نکشید و مانع کشیدن سیگار توسط دیگران در منزل خود شوید. زیرا سیگار کشیدن و تنفس دود سیگار دیگران باعث تحریک مخاط بینی، چشم ها، گلو و مجاری تنفسی شده و علائم را تشدید میکند.
حتی الامکان از خشک کردن لباس در بیرون منزل خودداری کنید. این کار باعث میشود گرده ها به خانه وارد نشوند.
اجتناب از تماس با گرده ها در بیرون از منزل
اگر قصد بیرون رفتن از منزل یا مسافرت دارید، بایستی نکات زیر را جهت کاهش تماس با گرده ها در نظر داشته باشید:
از کوتاه کردن چمن، بازی یا قدم زدن در علفزارها و اردو زدن در آنجا بویژه اوایل صبح، عصر و شب که تعداد گرده های معلق در هوا به حداکثر میرسد، خودداری کنید.
جهت جلوگیری از ورود گرده به چشم، از عینکهای آفتابی استفاده کنید.
بعد از مراجعه به منزل سریعاً لباس های خود را تعویض کرده و دوش بگیرید تا گرده های موجود در سطح بدن شما از بین برود.
شیشه های اتومبیل را بسته نگه دارید. همچنین میتوانید یک فیلتر گرده برای بستن هواکشهای اتومبیل تهیه کنید و در هر بار سرویس دورهای اتومبیل آنها را تعویض کنید.