زکریا چکاپ
بیماری سلیاک
بیماری سلیاک
بیماری سلیاک یک بیماری خودایمنی شايع است که در آن سیستم ایمنی در روده فرد در زمان خوردن گلوتن واکنش نشان می‌دهد و باعث ایجاد التهاب مزمن می‌شود.
گلوتن چیست؟
گلوتن پروتئین موجود در گندم، جو و چاودار است. گلوتن در غذاها و نوشیدنی‌هایی وجود دارد که حاوی گندم، جو و چاودار هستند از جمله آن‌ها می‌توان به این موارد اشاره کرد:
بیشتر انواع نان‌ها
پاستا
کیک
بیسکوئیت
بسیاری از غلات مربوط به صبحانه
شیرینی
برخی از انواع سس‌ها
برخی از انواع غذاهای آماده
بیشتر آبجوها و ماالشعيرها و برخی از انواع مشروبات میوه‌ای و آب ميوه ها
شيوع بیماری سلیاک چقدر است؟
بیماری سلیاک بر روی یک نفر از هر 100 نفر تاثیر می‌گذارد كه تنها در حدود 24 درصد از آن‌ها تشخیص داده می‌شوند. بیماری سلیاک می‌تواند در هر سن تشخیص داده شود و در کودکان و بزرگسالان مشاهده می‌شود.
موارد گزارش شده بیماری سلیاک در زنان 2 برابر مردان است.
علائم
بیماری سلیاک می‌تواند باعث طیف گسترده‌ای از علائم در سیستم گوارشی و در بقیه قسمت‌های بدن شود.
علائم می‌تواند مشابه بیماری‌هایی مانند سندروم روده تحریک‌پذیر یا IBS باشد، برخی از افراد ممکن است اصلا هیچ علائمی نداشته باشند. علائم می‌توانند در هر سن مشاهده شوند اما بیماری سلیاک بیشتر در سنین 40 تا 60 سال تشخیص داده می‌شود.
علل
بیماری سلیاک در افراد با برخی از بیماری‌ها و در خویشاوندان افراد مبتلا به سلیاک رایج‌تر است، دقیقا مشخص نیست که چرا افراد به این بیماری مبتلا می‌شوند.
تشخیص
بیشتر افراد با بیماری سلیاک در خونشان آنتی‌بادی دارند، اولین مرحله در تشخیص انجام آزمايش ساده خون است، مرحله دوم انجام بیوپسی است.
درمان
بیماری سلیاک می‌تواند به صورت موثر با رژیم غذایی فاقد گلوتن درمان شود، از طریق اتخاذ یک رژیم غذایی فاقد گلوتن و سبک زندگی مناسب شما می‌توانید خودتان این بیماری را مدیریت کنید و کیفیت زندگی خود را بهبود بخشید.
عوارض
اگر بیماری سلیاک درمان نشود شما در خطر بیشتر بیماری‌هایی مانند پوکی استخوان و سرطان در طول زندگی قرار می‌گیرید.
زندگی خوب با بیماری سلیاک
زندگی با بیماری سلیاک می‌تواند چالش‌برانگیز باشد اما با حمایت مناسبت و اطلاعات درست کاملا قابل مدیریت است.
علائم بیماری سلیاک
علائم بیماری سلیاک از فردی به فرد دیگر متفاوت است و می‌تواند طیف خفیف تا شدید داشته باشد.
گاهی اوقات علائم بیماری سلیاک با موارد زیر اشتباه گرفته می‌شود:
سندروم روده تحریک‌پذیر(IBS)
عدم تحمل گندم
استرس
مسن شدن
علائم رایج
برخی از علائم شايع بیماری سلیاک عبارت‌اند از:
اسهال شدید، نفخ و یبوست
علائم مداوم مشكلات سیستم گوارش از جمله حالت تهوع و استفراغ
درد عود کننده معده، دل‌پیچه و یا نفخ
کمبود آهن، ویتامین B12 و یا اسید فولیک
آنمی
خستگی
کاهش وزن بدون علت مشخص و یا ناگهانی(اما نه در تمام موارد)
زخم دهان
راش‌های پوستی(درماتیت هرپتی فرم)
افسردگی
سقط‌های مکرر
مشکلات عصبی مانند آتاکسی(از دست رفتن کنترل و تعادل ضعیف) و آسیب اعصاب محیطی(بی‌حسی و یا مورمور شدن در دست‌ها و یا پاها)
اگر شما هر یک از این علائم را دارید با پزشک خود صحبت کنید اما همچنان مصرف گلوتن را به عنوان بخشی از رژیم غذایی خود ادامه دهید تا زمانی که تشخیص تایید گردد.
علائم در کودکان
کودکان با بیماری سلیاک ممکن است با سرعت مورد انتظار رشد نکنند و دیرتر به بلوغ برسند.
دلایل بیماری سلیاک
دقیقا مشخص نیست که چرا افراد به بیماری سلیاک مبتلا می‌شوند و چرا برخی علائم خفیف و برخی علائم شدید دارند، این امر ممکن است مربوط به علت عوامل ژنتیکی یا محیطی باشد که این بیماری در آن ایجاد می‌شود.
بیماری‌های قبلی
بیماری سلیاک در افراد با برخی بیماری‌ها(مانند دیابت نوع یک و بیماری تیروئید خودایمنی) رایج‌تر است و همچنین در اعضای خانواده و یا افراد مبتلا به سلیاک بیشتر دیده می‌شود(والدین و خواهران و برادران).
ژنتیک
بیماری سلیاک اغلب در خانواده ارثی است، اگر شما یک خویشاوند نزدیک با این بیماری دارید(مانند پدر و مادر و یا خواهر و برادر) احتمال ابتلا به این بیماری در شما بالاتر است. اگر شما یک قول یکسان با بیماری سلیاک دارید 85 درصد احتمال ابتلا به این بیماری در شما وجود دارد.
تشخیص بیماری سلیاک
بیماری سلیاک می‌تواند در هر سنی تشخیص داده شود و در کودکان و بزرگسالان مشاهده می‌شود.
تشخیص تاخیری بیماری سلیاک رایج است. تحقیقات نشان می‌دهد که سن متوسط تشخیص 13 سال است.
آزمايشات خون
بیشتر افراد مبتلا به بیماری سلیاک آنتی‌بادی‌هایی دارند که در خون آن‌ها وجود دارد اولین مرحله در تشخیص می‌تواند انجام یک آزمايش خون باشد.
چه کسانی بایستی آزمایش خون انجام دهند؟
آزمايش خون بایستی در صورتی که شما دارای یکی از موارد زیر هستید، انجام شود:
دیابت نوع یک
بیماری تیروئید خودایمنی
درماتیت هرپتی فرم
سندروم روده تحریک‌پذیر(IBS)
آنمی( كم خونی ) بدون دلیل مشخص
برخی از علائم مرتبط با سیستم گوارشی مانند اسهال مداوم، درد شکم و یا استفراغ و حالت تهوع و یا کاهش ناگهانی وزن بدن.
خویشاوندان نزدیک مبتلا به بیماری سلیاک(والدین و یا خواهران و برادران)
آزمايش خون می‌تواند در صورت موارد زیر نیز ارائه گردد:
شما تمام مدت خسته هستید.
کودک شما با سرعت مورد انتظار رشد نمی‌کند.
شما علائم بیماری‌های دیگری دارید که گاهی اوقات در افراد مبتلا به سلیاک مشاهده می‌شود از جمله زخم دهان، برخی از انواع مشکلات استخوانی و یا کبدی، سندروم داون، سندروم ترنر و یبوست مداوم.
آزمايشات خون برای بیماری سلیاک برای کودکانی که غذاهای حاوی گلوتن را آغاز نکرده‌اند توصیه نمی‌شود.
شرایط قبل از انجام آزمايش خون
قبل از آزمايش خون نکته حائز اهمیت این است که بیمار غذاهای حاوی گلوتن در بیش از یک وعده هر روز حداقل برای 6 هفته استفاده کند.
به خاطر داشته باشید که گلوتن نرمال رژیم غذایی برای 6 هفته قبل از هر آزمايش را مصرف کنید، این مساله به این معناست که شما بایستی در بیش از یک وعده در روز غذاهای دارای گلوتن را مصرف کنید.
آزمايش خون شامل چه مواردی می‌شود؟
آزمايش خون برای بیماری سلیاک شامل گرفتن نمونه خون و آزمایش برای آنتی‌بادی‌های خونی است.
برای موفقیت‌آمیز بودن آزمايش خون فرد بایستی غذاهای حاوی گلوتن را در بیش از 1 وعده در روز برای حداقل 6 هفته قبل از آزمايش مصرف کند.
آزمايش های خون 95 درصد برای تشخیص بیماری سلیاک دقت دارند.
نتیجه مثبت
اگر آنتی‌بادی‌های بیماری سلیاک در خون شما یافت شود پزشک شما را برای انجام بیوپسی روده ارجاع خواهد داد.
نتیجه منفی
این احتمال وجود دارد که با وجود داشتن بیماری سلیاک آنتی‌بادی درخون شما یافت نشود.
اگر شما همچنان علائم مشابه سلیاک را علی‌رغم آزمايش خون منفی داشته باشید پزشک شما را برای انجام بیوپسی روده ارجاع خواهد داد.
بیوپسی
بیوپسی می‌تواند به تایید و تشخیص بیماری سلیاک کمک کند.
رژیم غذایی قبل و بعد از آزمايش
نکته حائز اهمیت این است که افراد خوردن غذاهای حاوی گلوتن هر روز را ادامه دهند تا تشخیص تایید گردد.
بیوپسی تنها در صورتی بیماری سلیاک را نشان می‌دهد که فرد به صورت منظم غذاهای دارای گلوتن را مصرف کرده باشد.
تنها بعد از تایید بیماری سلیاک است که بیمار می‌تواند یک رژیم غذایی فاقد گلوتن را آغاز کند.
درمان بیماری سلیاک
تنها درمان تایید شده برای بیماری سلیاک رژیم غذایی فاقد گلوتن در بقیه عمر است.
چگونه رژیم غذایی فاقد گلوتن مفید خواهد بود؟
دنبال کردن یک رژیم غذایی فاقد گلوتن به پیشگیری از آسیب لایه پوشاننده روده کمک می‌کند و این مساله باعث بهبود و حذف علائم مربوطه می‌شود.
رژیم غذایی فاقد گلوتن به پیشگیری از عوارض مربوط به بیماری سلیاک در قسمت‌های بعدی زندگی کمک می‌کند.
اگر من همچنان به خوردن گلوتن ادامه دهم چه اتفاقی می‌افتد؟
اگر بیماری سلیاک در شما تشخیص داده شده و شما همچنان غذاهای حاوی گلوتن مصرف کنید علائم شما بازخواهد گشت و باعث آسیب دراز مدت سلامت‌تان می‌شود.
تاثیر درمان تا چه زمانی مشخص می‌شود؟
علائم ظرف چند هفته بعد از آغاز رژیم غذایی فاقد گلوتن به شکل قابل توجهی بهبود پیدا می‌کنند با این حال ممکن است 2 سال طول بکشد که سیستم گوارش کاملا درمان شود.
ارجاع به متخصص تغذیه
بعد از تایید تشخیص بیماری سلیاک شما ممکن است برای کمک به انطباق با سبک جدید و رژیم غذایی فاقد گلوتن به یک متخصص تغذیه ارجاع داده شوید. این متخصص در موارد زیر به شما کمک می‌کند:
کسب اطمینان از این که رژیم غذایی شما متوازن است و حاوی تمام مواد غذایی مورد نیاز است.
توصیه‌هايی برای انطباق با رژیم غذایی و سبک زندگی جدید برای تضمین عدم مصرف غذاهای فاقد گلوتن.
متخصص تغذیه موارد زیر را در اختیار شما قرار می‌دهد:
راهنمایی درباره جایگزین غذاهای فاقد گلوتن
اطلاعات درباره خرید، آماده سازی و پخت و ذخیره غذاهای فاقد گلوتن
اطلاعات درباره نسخه‌های فاقد گلوتن و غذاهای فاقد گلوتن
مکمل‌های رژیم غذایی
علاوه بر اتخاذ یک رژیم غذایی فاقد گلوتن و سبک زندگی مربوط به آن پزشک و یا متخصص تغذیه ممکن است به شما توصیه کند که از ویتامین‌ها و مکمل‌های مواد معدنی حداقل به مدت 6 ماه قبل از تشخیص استفاده کنید، این كار باعث می شود كه اطمینان حاصل کند که شما تمام مواد غذایی مورد نیاز خود را در حالی که سیستم گوارشی شما خود را ترمیم می‌کند، دریافت می‌کنید. استفاده از مکمل‌ها می‌تواند باعث اصلاح تمام کمبودها از جمله آنمی یا کم‌خونی شود(کمبود آهن در خون).
غذا دادن به کودکتان
اگر شما مبتلا به بیماری سلیاک هستید نبایستی قبل از 6 ماهگی به کودک خود گلوتن بدهید. شیر مادر طبیعتا فاقد گلوتن است و تمام فرمول‌ها و شیرخشک‌ها نیز همین حالت را دارند.
غذاهای حاوی گلوتن بایستی تدریجا زمانی که کودک به 6 ماهگی رسید در اختیار آن‌ها قرار گیرند و این وضعیت بایستی کاملا تحت نظر باشد.
واکسیناسیون
اگر شما مبتلا به بیماری سلیاک هستید و طحال شما عملکرد خوبی ندارد، بایستی واکسیناسیون برای موارد زیر را دریافت کنید:
پنوموکوک
مننژیت C
آنفولانزا
شما بایستی این مساله را با پزشک و متخصص خود مورد بحث قرار دهید قبل از این‌که واکسیناسیونی دریافت کنید.
بررسی‌های سلامت سالانه
بعد از آغاز درمان شما بایستی به صورت سالانه برای بیماری سلیاک تحت نظر باشید، این کار توسط پزشک متخصص تغذیه و یا داروساز صورت می‌گیرد. در این بررسی سلامت آن‌ها این پرسش‌ها را از شما مطرح می‌کنند:
درباره سلامت شما در رابطه با علائم بیماری سلیاک
نحوه مدیریت رژیم غذایی فاقد گلوتن توسط شما
همچنین شما این شانس را دارید تا هر گونه نگرانی را با آن‌ها در میان بگذارید
زندگی با بیماری سلیاک می‌تواند چالش‌برانگیز باشد اما با حمایت و اطلاعات درست کاملا قابل مدیریت است.
عوارض بیماری سلیاک
عوارض بیماری سلیاک تنها بر افرادی تاثیر می‌گذارد که همچنان گلوتن را مصرف می‌کنند و یا افرادی که تشخیص بیماری در آن‌ها مدت‌ها طول کشیده است. عوارض احتمالی بیماری سلیاک عبارت‌اند از:
پوکی استخوان
سوتغذیه
عدم تحمل لاکتوز
سرطان
پوکی استخوان
پوکی استخوان باعث می‌شود استخوان‌ها شکننده و ضعیف شوند و به سادگی بشکنند، استخوان‌ها به طیف متنوع و گسترده از ویتامین‌ها و مواد معدنی برای متراکم ماندن و قوی ماندن نیاز دارند.
اگر شما بیماری سلیاک دارید خطر ابتلا به پوکی استخوان به دلیل ناتوانی روده برای جذب مواد غذایی کلیدی استخوان از غذا افزایش پیدا می‌کند و این مساله باعث کاهش سطح مواد معدنی و ویتامین خون می‌شود و بدن این مسئله را با گرفتن مواد مغذی مانند کلسیم از استخوان‌ها جبران می‌کند. این مساله باعث ضعیف شدن استخوان‌ها شده و شما را در خطر بالاتری از شکستگی استخوان قرار می‌دهد.
توصیه می‌شود که افراد مبتلا به بیماری سلیاک اطمینان حاصل کنند که کلسیم و ویتامین D لازم را مصرف می‌کنند و مکمل‌های حاوی آن‌ها را استفاده می‌کنند.
سوتغذیه
علائم شدید بیماری سلیاک می‌تواند باعث سوتغذیه شود با این حال این مساله نادر است.
علامت شايع‌تر سوجذب در زمانی است که بدن نمی‌تواند مواد غذایی خود را از غذاها جذب کند و این مساله به کم‌خونی در بدن در زمانی می‌انجامد که آهن کافی جذب نشود . پوکی استخوان نیز زمانی اتفاق می‌افتد که کلسیم و ویتامین D لازم از غذا جذب نشود.
عدم تحمل لاکتوز
اگر شما به بیماری سلیاک مبتلا هستید ممکن است دچار عدم تحمل لاکتوز شوید.
زیرا بدن فاقد آنزیم لازم برای تجزیه قند شیر یا لاکتوز است که در لبنیات یافت می‌شود.
عدم تحمل لاکتوز تنها به صورت موقتی رخ می‌دهد و معمولا زمانی که شما یک رژیم غذایی فاقد گلوتن را انتخاب کنید، از بین می‌رود.
سرطان
برخی از تحیقات نشان داده است که بیماری سلیاک درمان نشده و یا تشخیص داده نشده می‌تواند به افزایش خطر ابتلا به برخی از انواع سرطان‌ها از جمله سرطان روده بزرگ، لنفوما(سرطان سیستم لنفاتیک) و لنفومای سلول T افزایش دهد.
سرطان روده بزرگ
تخمین زده می‌شود که افراد مبتلا به بیماری سلیاک 2 برابر بیشتر از جمعیت عادی احتمال ابتلا به سرطان روده بزرگ دارند، این نشان دهنده افزایش بسیار کمی در خطر است و تنها 1 نفر از هر 200 نفر در 10 سال اولیه بعد از تشخیص بیماری سلیاک به سرطان روده بزرگ مبتلا می‌شود.
عقیده بر این است که خطر ابتلا به سرطان در طی سال اول بعد از تشخیص و قبل از نرمال شدن با رژیم غذایی فاقد گلوتن در بالاترین میزان خود قرار دارد.
عوارض کمتر شايع
عوارض کمتر شايع بیماری سلیاک عبارت‌اند از وزن پایین در زمان تولد در نوزادان، البته در موارد نادر و كم كاری طحال. اگر شما به بیماری سلیاک مبتلا هستید و داراي كم كاری طحال می‌باشید بایستی برخی از واکسن‌ها را برای حفظ سلامتی خود بزنید.