بیماری ریفلاکس معده به مری (GORD)

ریفلاکس معده به مری بیماری شایعی است که در آن اسید معده به مری پس زده می شود. 

این بیماری معمولاً در نتیجه­ ضعف عضلات حلقوی پایین مری رخ می­­دهد. 

GORD علائمی مانند سوزش سردل و طعم ناخوشایند در پشت حلق ایجاد می­کند. این علائم برای برخی از افراد گاه به گاه ایجاد می­شود ولی برای برخی دیگر به عنوان مشکل جدی و مادام العمر تلقی می­گردد.

بیماری GORD اغلب با اقدامات خود درمانی و استفاده از دارو قابل کنترل است. گاهی نیز ممکن است به جراحی برای اصلاح مشکل نیاز باشد.

علائم GORD 

علائم GORD می­تواند شامل موارد زیر باشد:

سوزش سردل (احساس سوزش ناراحت ­کننده در قفسه سینه که اغلب بعد از خوردن غذا رخ می­دهد.)

ریفلاکس اسید (برگشت اسیده معده به دهان که باعث احساس طعم ترش و نامطبوع می­شود.)

ازوفاژیت (التهاب مری)

بوی بد دهان

نفخ و آروغ زدن

احساس بیماری و تهوع و استفراغ

درد هنگام بلع و یا مشکل در بلعیدن

در صورت ابتلا به بیماری GORD چه کار باید انجام داد؟

اغلب می­توان با ایجاد برخی تغییرات در سبک زندگی و مصرف داروهای بدون نسخه علائم را کنترل کرد. 

اگر علائم فقط گاهی اوقات بروز می­کند، نیازی به مراجعه به پزشک نیست و می­توانید برای درمان از داروساز کمک بگیرید. 

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟ 

اگر درباره­ علائم بیماری نگران هستید یا اگر:

چندین بار در هفته علائم را دارید

داروهای بدون نسخه کمکی به بهبود نمی­کنند

علائم در حال تشدید است

مشکل بلع دارید

استفراغ مداوم، استفراغ خونی و یا کاهش وزن غیرطبیعی دارید، می­تواند نشانه­ مشکل جدی­ تر باشد. 

معمولاً پزشک عمومی قادر به تشخیص بیماری GORD بر اساس علائم است. با این حال ممکن است دستور انجام برخی آزمایشات را به شما بدهد. 

درمان GORD 

درمان های اصلی بیماری GORD عبارتند از:

اقدامات خوددرمانی- شامل خوردن وعده­ های غذایی با حجم کمتر اما تعداد دفعات بیشتر، پرهیز از هر نوع غذا یا نوشیدنی که علائم را تحریک می­ کند، بالا بردن زیر سر هنگام خواب و حفظ وزن متعادل.

داروهای بدون نسخه- داروهای ضداسید 

داروهای قوی­تری که توسط پزشک تجویز می­شود. مانند مهار کننده های پمپ پروتون (PPI) و آنتاگونیست های گیرنده H2 

فقط در صورت بروز علائم ممکن است نیاز به مصرف دارو باشد و در صورت ادامه مشکل نیاز به درمان طولانی مدت است. 

در صورتی که دارو به درمان کمک نکند یا اینکه فرد مایل به مصرف طولانی­ مدت دارو نباشد، ممکن است برای جلوگیری از بازگشت اسید معده به مری، جراحی توصیه شود. 

عوارض GORD 

در صورت ابتلای طولانی ­مدت به GORD، اسید معده می­تواند به مری شما آسیب رسانده و باعث بروز مشکلات جدی در آینده شود. این موارد شامل: 

زخم در مری- ممکن است خونریزی کرده و عمل بلع را دردناک کند. 

مری دچار زخم و باریک شدن شود- می­تواند بلع را دشوار کند که برای درمان نیاز به عمل جراحی است. 

تغییر در سلول­ های پوششی مری (مری بارت)- می­تواند باعث سرطان مری شود. بنابراین بایستی این فرد تحت نظارت دقیق قرار گیرد.

علائم GORD 

علائم اصلی بیماری ریفلاکس معده-مری (GORD) دل درد و بازگشت اسید است. 

سوزش سردل

سوزش سردل احساس سوزاننده و ناراحت­ کننده در قفسه سینه است. این عارضه معمولاً در زیر استخوان جناغ حس می­شود و در برخی از افراد می­تواند تا گلو گسترش یابد.  این ناراحتی معمولاً بعد از خوردن غذا یا خم شدن یا دراز کشیدن بدتر می­ شود. 

بازگشت اسید

در این وضعیت اسید و سایر محتوای معده به داخل حلق و دهان شما بر می­گردد. معمولاً باعث ایجاد طعم نامطبوع و ترش در پشت حلق می­شود. 

علائم دیگر

اگر مبتلا به GORD هستید، ممکن است موارد زیر را نیز تجربه کنید:

التهاب مری (ازوفاژیت)

بوی بد دهان

نفخ و آروغ زدن

احساس بیماری

مشکل در بلع، که شبیه به گیر کردن یک تکه غذا در پایین گلو است.

درد هنگام بلع

گلودرد و گرفتگی صدا

سرفه مداوم یا خس خس سینه که ممکن است در طول شب بدتر شود.

پوسیدگی دندان و بیماری لثه

در صورتی که فرد به آسم مبتلا است، ممکن است در اثر تحریک مجاری تنفسی توسط اسید معده، علائم تشدید شود. 

علل بیماری GORD 

بیماری ریفلاکس معده- مری (GORD) معمولاً به دلیل ضعف عضله حلقوی پایین مری ایجاد می­ شود.

در شرایط عادی با برداشته شدن انقباض حلقه (اسفنگتر انتهای مری)، غذا به معده راه می­یابد و سپس این اسفنگتر بسته می­شود تا اسید معده به مری منتقل نشود. 

 اما در افراد مبتلا به GORD، اسید معده می­تواند دوباره به مری بازگردد و باعث بروز علائم GORD شود که شامل سوزش سردل و ریفلاکس اسید است. 

علل ضعف این حلقه عضلانی انتهای مری مشخص نیست اما موارد خاصی می­تواند خطر وقوع آن را افزایش دهد. 

چه کسانی بیشتر در معرض خطر ابتلا به GORD هستند؟ 

عوامل زیر ممکن است خطر ابتلا را افزایش دهد:

اضافه وزن یا چاقی- که می­تواند باعث ایجاد فشار بیشتر بر معده شود و عضلات انتهای مری را ضعیف کند.

مصرف مقادیر زیاد غذاهای چرب- هضم غذای چرب توسط معده مدت زمان بیشتری طول می­کشد و ممکن است، اسید اضافی حاصل برای عمل هضم به مری برگردد.

مصرف سیگار، الکل، قهوه یا شکلات- ممکن است باعث شل شدن عضلات انتهای مری شود.

بارداری- تغییرات موقتی سطح هورمون­ ها و افزایش فشار وارد بر معده در دوران بارداری می­تواند باعث ایجاد این بیماری شود. 

هیاتوس یا فتق- در این حالت بخشی از معده، دیافراگم را به سمت بالا هل می ­دهد. (دیافراگم لایه­ نازک عضلانی بین قفسه سینه و شکم است)

گاستروپارزی- وقتی که باقی ماندن اسید معده در داخل معده زمان بیشتری طول می­کشد، به این معنی که در این مدت اسید اضافی می­تواند به مری نشت کند. 

داروهای خاص- برخی داروها می­توانند باعث ایجاد بیماری GORD شوند یا اینکه علائم این بیماری را بدتر کنند از جمله مسدود کننده ­های کانال کلسیم (برای درمان فشار خون بالا)، نیترات­ ها (که برای درمان آنژین استفاده می­شود) و همچنین داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs)

استرس

گاهی اوقات بیماری GORD می­تواند در چند نفر از اعضای خانواده دیده شود و گفته شده که می­تواند به دلیل به ارث بردن ژن­ هایی از والدین باشد که در شانس ابتلا به این بیماری مؤثرند. 

تشخیص GORD

پزشک قادر به تشخیص بیماری ریفلاکس معده به مری (GORD) بر اساس علائم است. همچنین آن­ها ممکن است بدون نیاز به هیچ آزمایشی، دارو تجویز کنند. برخی اوقات نیز نیاز به انجام آزمایش می ­باشد.

بیماران معمولاً فقط در صورت وجود شرایط زیر برای انجام آزمایش به بیمارستان مراجعه می­ کنند:

عدم اطمینان پزشک از ابتلای مراجعه کننده به GORD

علائم بیماری مداوم، شدید یا غیر معمول باشد.

داروهای تجویزی قادر به کنترل علائم بیماری نباشد.

در صورت صلاحدید پزشک برای انجام جراحی

علائم شدید مانند مشکل در بلع یا کاهش وزن غیرمعمول

آزمایش­ ها می­ تواند به تأیید GORD کمک کند و اندیکاسیون جراحی را مشخص نماید.

آزمایشات GORD

آزمایش­ هایی که ممکن است نیاز به انجام آن­ها داشته باشید عبارتند از:

آندوسکوپی

آزمایش بلع باریم

مانومتری

پایش 24 ساعته PH

آزمایش خون

درمان GORD

سوزش معده و ریفلاکس معده به مری (GORD) در بیشتر مواقع با اقدامات خوددرمانی و داروهای بدون نسخه قابل درمان است. اگر این داروها اثر نکرد، پزشک داروهای قوی­تری را تجویز می­کند و یا شما را به متخصص ارجاع می­ دهد تا اندیکاسیون جراحی برای شما را بررسی کند.

خود درمانی

برخی از موارد خود درمانی برای کاهش سوزش معده و علائم GORD عبارتند از:

وعده­ های غذایی کم حجم و با تعداد زیاد به جای سه وعده غذایی پرحجم در طول روز- عدم مصرف الکل مخصوصا سه یا چهار ساعت قبل از خواب و پرهیز از مصرف وعده با کالری بالا در عصر.

خودداری از هر چیزی که به ایجاد و تشدید علائم کمک می­ کند- که می­ تواند شامل قهوه، شکلات، گوجه فرنگی، الکل و غذاهای چرب یا ادویه ­دار باشد.

پرهیز از پوشیدن لباس­ های تنگ- لباس­ هایی که در قسمت شکم تنگ هستند، ممکن است علائم را بدتر کند.

سر تخت خود را تا 20 سانتی­متر (8 اینچ) بالاتر قرار دهید. شیب دادن قسمت سر تخت توسط بلوک یا چوب می­تواند باعث کاهش علائم در شب شود. فقط برای این منظور از بالشت­های اضافی استفاده نکنید، زیرا باعث تحت فشار قرار دادن شکم می­شود.

آرامش خود را حفظ کنید- استرس، دل­ درد و GORD را بدتر می­ کند، بنابراین اگر احساس استرس دارید بایستی به یادگیری تکنیک­ های آرام سازی بپردازید.

وزن متعادل خود را حفظ کنید- در صورت داشتن اضافه وزن بایستی به کاهش آن اقدام کرد. این کار باعث کاهش علائم می ­شود.

ترک سیگار- سیگار باعث تحریک سیستم گوارشی شده و علائم را بدتر می­ کند.

در صورت مصرف داروی دیگر برای بیماری­ های دیگر خود، بایستی با پزشک مشورت کنید که با داروهای جدید تداخل نداشته باشند و باعث تشدید علائم نشود. ممکن است داروهای مختلفی برای این منظور در دسترس باشد اما نباید بدون مشورت با پزشک دارو را قطع کرد.

دارو

برای درمان علائم GORD داروهای مختلفی وجود دارد.

داروهای بدون نسخه

برای سوزش سردل و GORD داروهای بدون نسخه پزشک زیادی را می­توان تهیه کرد. انواع اصلی آن­ها عبارتند از:

داروهای ضد ­اسید- خنثی کردن اثرات اسید معده

آلژینات­ ها- باعث ایجاد پوششی می­شود که از معده و مری در برابر اسید معده حفاظت کند مانند شربت آلومینیوم

مهارکننده ­های پمپ پروتون با مقدار کم و آنتاگونیست­ های گیرنده H2 

این داروها برای تمام افراد مناسب نیستند، بنابراین باید از پزشک داروساز راهنمایی خواست.

مهارکننده ­های پمپ پروتون (PPIs)

اگر علائم بیماری با خوددرمانی و استفاده از داروهای بدون نسخه بهبود نیافت، پزشک ممکن است PPI تجویز کند که با کاهش میزان اسید تولید شده در معده باعث ایجاد بهبودی شود.

آنتاگونیست­ های گیرنده H2 (H2RAs)

اگر PPI علائم بیماری را کنترل نکند، داروی H2RA توصیه می­شود که می­تواند در یک دوره کوتاه مدت و یا به عنوان درمان جایگزین استفاده شود. H2RA نیز مانند PPI میزان اسید تولید شده در معده را کاهش می­ دهد.

جراحی 

جراحی نیز به عنوان یک گزینه می­ تواند استفاده شود اگر:

درمان­ های فوق پاسخگو نباشد یا برای فرد مناسب نباشد و یا عوارض جانبی ایجاد کند.

عدم تمایل به مصرف طولانی مدت دارو

عوارض طولانی مدت GORD 

زخم­ های مری

اسید معده در بیماری GORD باعث نشت به مری و آسیب به مخاط آن (ازوفاژیت) می­شود. این زخم ها می­توانند خونریزی ایجاد کرده و باعث ایجاد درد و دشواری در بلع شوند.داروهایی مانند مهارکننده ­های پمپ پروتون (PPI) که برای درمان GORD استفاده می­شوند، می­توانند با کاهش اسید معده به بهبود زخم کمک کنند.

مری زخم شده و تنگی آن (استنوز)

آسیب ­های مکرر مری توسط اسید معده منجر به زخم شدن و تنگی آن می­ شود که با عنوان تنگی مری شناخته شده و باعث بلع دردناک و دشوار می­ گردد. در صورت بروز این اتفاق ممکن است برای گشاد کردن مری توسط بالون کوچک یا دستگاه متسع­ کننده دیگر استفاده کرد.

مری بارت

تکرار GORD می ­تواند منجر به تغییر سلول­ های پوششی تحتانی مری شود که به آن مری بارت می­ گویند.

تخمین زده شده پس از گذشت سال­ ها از این بیماری، تقریباً از هر 10 نفر مبتلا، یک نفر مری بارت را تجربه می­کند. معمولاً مری بارت علائمی غیر از علائم ناشی از GORD ایجاد نمی­کند. با این حال احتمال کمتری وجود دارد که سلول­ های تغییر یافته در آینده به سرطان تبدیل شوند. (به قسمت پائین نگاه کنید) پزشک ممکن است هر چند سال یکبار انجام آندوسکوپی را برای بررسی این مورد توصیه کند.

سرطان مری

تخمین زده شده که از هر 10 الی 20 نفر مبتلا به مری بارت، یک نفر در طی 10 الی 20 سال به سرطان مری مبتلا می­شود.  علائم سرطان مری عبارتند از:

مشکل در بلعیدن

کاهش وزن بی­ دلیل

سوءهاضمه مداوم

گرفتگی صدا

سرفه مداوم و یا سرفه خونی

استفراغ

در صورت بروز هرگونه مشکل در بلع و یا علائم دیگر با پزشک خود صحبت کنید.