زکریا چکاپ

برونشکتازی

برونشکتازی وضعیتی طولانی مدت است که راه های هوایی در ریه ها به صورت غیرعادی گشاد می شوند و منجر به تجمع مخاط اضافی می شود که می تواند باعث آسیب پذیرتر شدن ریه ها به عفونت ها شود. 

شایع ترین علائم برونشکتازی شامل:

سرفه های مکرر و پایدار که معمولا همراه با دفع خلط می باشد

تنگی نفس

شدت و سختی علائم میتواند به صورت گستره ای متفاوت باشد. برخی افراد تنها علائم کمی دارند که اغلب ظاهر نمی شود درحالیکه دیگران علائم گسترده روزانه دارند. 

اگر عفونتی در ریه های شما ایجاد شود، نشانه ها و علائم بدتر میشوند.

چه زمان باید به پزشک  مراجعه کرد؟

اگر سرفه های مکرر دارید باید دکتر خود را ببینید. گرچه ممکن است مشکل شما برونشکتازی نباشد، اما در هر صورت احتیاج به بررسی می باشد. اگر پزشک شک داشت که شما ممکن است برونشکتازی داشته باشید، شما را به متخصص در درمان بیماری های ریه برای آزمایشات بیشتر ارجاع خواهد داد (جهت مشاوره تنفسی).

چگونه ریه ها تحت تاثیر قرار می گیرند؟

ریه ها سرشار از انشعابات مجاری هوایی کوچک هستند، که نایچه نامیده می شوند. اکسیژن در طول این مسیرهای هوایی حرکت می کند و به کیسه ها یا ساک های کوچکی منتهی می شود که آلوئول خوانده می شود و از آنجا به درون جریان خون جذب می شود. دیواره های نایچه با مخاط چسبناکی پوشانده شده اند، که آن را در برابر آسیب ذرات در حال حرکت به سمت داخل ریه ها محافظت می کند. 

در برونشکتازی، یک یا نایچه های بیشتری به صورت غیرعادی گشاد شده اند. این بدان معناست که مخاط های بیشتری از حالت معمول در آنجا جمع شده اند، که نایچه را در مقابل عفونت حساس تر می کند. اگر عفونتی پیشرفت کند، نایچه ممکن است دوباره آسیب ببیند، بنابراین حتی مخاط های بیشتری در آنها جمع میشود و خطر عفونت بیشتر افزایش می یابد. 

در گذر زمان، این چرخه میتواند به صورت تدریجی باعث آسیب های وخیم تر و بدتری به ریه ها شوند. 

چرا این وضعیت رخ می دهد؟

اگر بافت و ماهیچه هایی که نایچه را احاطه کرده اند آسیب ببینند یا خراب شوند، برونشکتازی می تواند پیشرفت کند. 

دلایل بسیاری برای این که چرا این امر رخ می دهد وجود دارد. سه مورد شایع تر عبارتند از:

عفونت ریه در طول دوران کودکی، مانند ذات الریه یا سیاه سرفه، که به نایچه آسیب می زند. مشکلات زمینه ای مرتبط با سیستم ایمنی (دفاع بدن درمقابل عفونت) که نایچه را در مقابل آسیب های ناشی از عفونت حساس تر می کند. 

آلرژیک برونکوپولمونری آسپرژیلوزیس (ABPA) ـ یک آلرژی به نوع خاصی از قارچ است که اگر هاگ ها از قارچ استنشاق گردد، می تواند باعث شود که نایچه را ملتهب کند.

هرچند در بسیاری از برونشکتازی ها، دلیل واضحی نمی توان یافت (به عنوان برونشکتازی با علت نامشخص شناخته شده است).

چه کسانی مبتلا می شوند؟

به نظر می رسد که بیماری برونشکتازی شایع نیست. تخمین زده شده است که حدودا یک نفر در هر 1000 نفر بزرگسال این وضعیت را دارند. 

این بیماری می تواند هر شخصی را در هر سنی تحت تاثیر قرار دهد، اما نشانه ها و علائم معمولا تا میانسالی پیشرفت نمی کند. 

اکثر این افراد بالای 60 سال می باشند.

چگونه برونشکتازی درمان می شود؟

آسیبی که توسط برونشکتازی به ریه ها وارد می شود، دائمی و پایدار است، اما درمان می تواند علائم شما را فرونشانده و پیشروی آسیب را متوقف می کند. 

درمان های اصلی عبارتند از:

فیزیوتراپی تنفسی و تجهیزات مخصوص که به زدودن مخاط از ریه ها کمک می کند.

داروهایی که به بهبود جریان هوا در ریه ها کمک می کند

آنتی بیوتیک هایی که هر گونه عفونت ریه ای که در حال توسعه و ایجاد است را درمان می کند. 

جراحی تنها معمولا برای برونشکتازی هایی در موارد نادر مورد ملاحظه قرار می گیرد. هنگامی که دیگر درمان ها موثر نبوده باشد، آسیب به نایچه، محدود به ناحیه کوچکی می شود و سلامت عمومی شما خوب باشد. 

عوارض احتمالی

عوارض برونشکتازی نادر هستند اما می توانند جدی باشند. یکی از جدی ترین عوارض سرفه کردن مقدار زیادی خون است، که توسط پارگی یکی از عروق خونی در حفره ریه ها صورت می گیرد. مشکل می تواند تهدید کننده حیات باشد و ممکن است نیازمند جراحی فوری برای درمان باشد. 

پیامد و پیش آگهی

پیامد بیماری برونشکتازی در افراد به صورت گسترده ای متفاوت است و اغلب وابسته به علت اصلی است. زندگی کردن با بیماری برونشکتازی می تواند پر از پریشانی و ناامید کننده و یا کلافه کننده باشد. اما اکثر مردم با این وضعیت طول عمر معمولی دارند. هرچند که در افراد با علائم شدیدتر، اگر کارکرد ریه ها مختل شود، برونشکتازی میتواند کشنده باشد. 

علائم برونشکتازی 

نشانه شایع برونشکتازی سرفه های مکرر است به همراه مقدار زیادی خلط می باشد.

دیگر علائم ممکن است شامل:

تنگی نفس

خس خس کردن

سرفه با خلط خونی 

درد قفسه سینه 

درد مفصل

خمیدگی نوک انگشتان ـ بافت تحتانی ناخن ضخیم شده و ناخن ها خمیده می شوند.

نشانه های عفونت ریه 

اگر عفونت ریه ای شما گسترده باشد، علائم و نشانه هایتان در طول چند روز وخیم تر می شود. این به عنوان یک تشدید عفونت شناخته شده و می تواند باعث این موارد گردد:

سرفه با خلط فراوان که ممکن است بیشتر از معمول سبز باشد یا بوی ناخوشایند داشته باشد.  

بدتر شدن تنگی نفس

شما همچنین ممکن است:

بسیار احساس خستگی کنید

برای اولین بار دچار سرفه همراه با خلط خونی گردید

درد قفسه سینه تیزی را تجربه کنید که هنگام تنفس شدیدتر هم بشود (پلوریزی)

حال عمومی ناخوشایندی را تجربه کنید

چه زمانی احتیاج به مشاوره پزشکی داریم؟

اگر پیش از این بیماری برونشکتازی شما تشخیص داده نشده است و سرفه های مکرر ایجاد شده، برای مشورت پزشک خود را ملاقات کنید.

درحالیکه سرفه های مکرر ممکن است نتیجه برونشکتازی نباشد، نیازمند رسیدگی های بیشتر است. اگر شما  بیماری برونشکتازی داشته اید و در حال حاضر علایم تشدید شده است احتمالا عفونت ریه دارید، پس با پزشک خود تماس بگیرید. معمولا شما به درمان با آنتی بیوتیک نیاز خواهید داشت. 

برخی از افراد مبتلا به بیماری برونشکتازی، برای احتیاط آنتی بیوتیک ذخیره دارند، مبادا ناگهان عفونت ریه شان تشدید شود.

چه زمان باید به سرعت مشاوره پزشکی را جستجو کرد؟

برخی از افراد مبتلا به برونشکتازی دچار عفونت شدید ریه می شوند، که ممکن است نیازمند درمان در بیمارستان باشند.

نشانه ها و علائم عفونت شدید ریه عبارتند از:

کبودی پوست و لب ها (سیانوز)

پریشانی و گیجی

دمای بالای 38 درجه سانتی گراد یا بیشتر

تنفس سریع (بیش از 25 تنفس در هر دقیقه)

درد شدید قفسه سینه که سرفه و پاک کردن ریه ها را به شدت مشکل می کند. 

اگر شما هر کدام از موارد بالا را تجربه کردید، سریعا به مراکز درمانی مراجعه کنید. 

دلایل برونشکتازی 

برونشکتازی توسط راه های هوایی ریه ها که آسیب دیده و گشاده شده اند، ایجاد می شود که میتواند ناشی از عفونت یا دیگر شرایط باشد. گاهی اوقات، عامل ناشناخته است. ریه های شما پیوسته در معرض میکروب هاست، بنابراین بدن شما مکانیزم های دفاعی دارد که برای حفاظت ریه ها از عفونت طراحی شده است. اگر یک جسم خارجی (مانند باکتری یا ویروس) از این خطوط دفاعی عبور کند، سیستم ایمنی بدنتان در تلاش برمی آید تا ایجاد عفونت را با ارسال گلبول های سفید خون به موقعیت عفونت متوقف سازد. این سلول ها مواد شیمیایی را برای مقابله با عفونت رها می سازند که می تواند بافت را احاطه کند تا ملتهب شود. برای اکثر افراد، این آماس یا التهاب بدون اینکه مشکلات بعدی را ایجاد کند، سپری خواهد شد. هرچندکه، اگر التهاب به صورت مکرر باشد حالت کش سانی بافت و ماهیچه های اطراف نایچه (مسیرهای هوایی) را خراب می کند و باعث می شود آنها پهن شوند و برونشکتازی میتواند رخ دهد. نایچه ها غیرعادی میتوانند با مخاطهای اضافی پرشوند، که می تواند سرفه های مکرر را ایجاد کرده و باعث شود که ریه ها به عفونت حساس تر شوند. اگر ریه ها دوباره به عفونت مبتلا شدند، می تواند التهابات بیشتر و با گستردگی بیشتر نایچه را نتیجه دهد. چنانکه این چرخه تکرار شود، آسیب به ریه ها به صورت پیشرونده ای بدتر می شود. چگونگی روندهای برونشکتازی میتواند به طور قابل توجهی متفاوت باشد. برای برخی از افراد، وضعیت به سرعت بدتر می شود، اما برای برخی روند آهسته است. 

دلایل شایع 

در نیمی از موارد برونشکتازی، علت مشخصی یافت نمی شود. برخی از محرک های متداول که شناسایی شده اند، در زیر شرح داده شده است.

عفونت های دوران کودکی

درحدود یک سوم از موارد برونشکتازی در بزرگسالان با عفونت شدید ریه در دوران کودکی مرتبط است، مانند:

ذات الریه، سیاه سرفه، سل، سرخک شدید

هرچندکه از آنجایی که اکنون واکسن های در دسترسی برای عفونت ها وجود دارد، پیش بینی شده است که عفونت های دوران کودکی علت شایع کمتری از برونشکتازی در آینده خواهد بود. 

نقص ایمنی 

حدود 1 مورد در 12 مورد برونشکتازی به علت نقص ایمنی رخ می دهد، زیرا فرد دارای سیستم ایمنی ضعیف است، که این وضعیت ریه هایشان را به آسیب بافتی حساس تر می کند. اصطلاح درمانی برای داشتن سیستم ایمنی ضعیف شده، نقص ایمنی است. در برخی از افراد به دلیل مشکلات ژنتیکی که از والدین شان به ارث برده اند با یک نقص ایمنی متولد میشوند. همچنین شرایط اکتسابی نقص ایمنی بعد از عفونتی مانند HIV یا ایدز امکان پذیر است. 

آسپرژیلوز برونکوپولمونری آلرژیک (ABPA)

یک نفر از هر 14  نفر مبتلا به برونشکتازی در وضعیتی به عنوان آسپرژیلوز برونکوپولمونری آلرژیک قرار دارند. (ABPA)

افرادی مبتلا به نوعی از قارچ با عنوان قارچ آسپرژیلوس حساسیت دارند، که در محدوده گسترده ای از محیط های متفاوت در سراسر جهان یافت می شود.

اگر شخصی مبتلا به آسپرژیلوز برونکوپولمونری آلرژیک هاگ های قارچ را تنفس کند، این امر می تواند واکنش آلرژی و التهابات مکرر ایجاد کند، که به نوبه خود میتواند باعث پیشرفت برونشکتازی شود. 

آسپیراسیون

آسپیراسیون اصطلاحی پزشکی است برای ورود تصادفی محتویات معده به درون ریه ها ، به جای اینکه به قسمت پایین معده به روده بروند. این امر بین 1 مورد در 25 مورد از مبتلایان به برونشکتازی معتبر است. ریه ها به وجود اجسام خارجی مانند قطعه های کوچک غذا یا حتی اسید معده بسیار حساس هستند، بنابراین این امر میتواند التهاب را به سمت برونشکتازی هدایت کند.

سیستیک فیبروزیس 

سیستیک فیبروزیس یک اختلالات ژنتیکی نسبتا شایع است، وقتی که ریه ها با مخاط متراکم انباشته می شوند. سپس مخاط محیط مناسبی را برای عفونت باکتری ها فراهم می کند. که در نهایت به برونشکتازی منجر می شود 

اختلالات مژک های تنفسی

مژک های تنفسی ساختارهای نازک و مو مانندی هستند، که راه هایی هوایی در ریه ها را پوشانده است. آنها برای محافظت راه های هوایی و کمک به دفع هرگونه مخاط اضافی طراحی شده اند. اگر مشکلی برای آن ها وجود داشته باشد به این معناست که آنها قادر نیستند به صورت موثر مخاط را از راه های هوایی پاک کند و برونشکتازی میتواند پیشرفت کند. 

بیماری های بافت پیوندی (بافت همبند)

وضعیت های که باعث التهاب در دیگر نواحی بدن می شود گاهی اوقات مرتبط با برونشکتازی هستند، شامل:

رماتیسم مفاصل

سندروم شوگرن 

بیماری کرون(التهاب مزمن بخش زیرین روده کوچک و تمام روده ی بزرگ که ممکن است منجر به ایجاد زخم دایمی (اسکار) شود.

کولیت اولسروز

این وضعیت ها معمولا به نظر می رسد که توسط مشکلی با سیستم ایمنی به وجود می آیند، وقتی که به اشتباه سیستم ایمنی به بافت های سالم بدن واکنش نشان می دهد. 

تشخیص برونشکتازی 

اگر سرفه های مکرر دارید باید به پزشک مراجعه و مشورت بگیرید، پزشک می تواند علل ممکن را جستجو کند.

پزشک از شما درباره نشانه ها و علائمی مانند اینکه اغلب چگونه سرفه می کنید، این که آیا هیچ خلط یا مخاطی به همراه دارد (خلط سینه) و سرفه حین سیگار کشیدن را خواهد پرسید. پزشک همچنین به ریه های شما با یک گوشی طبی در هنگام دم و بازدم گوش می کند. ریه های افراد با برونشکتازی اغلب صدایی مشخص حین دم و بازدم ایجاد می کنند. همچنین احتمالا عکس برداری از قفسه سینه برای منتفی کردن دیگر علائم جدی تر ایجاد شده با علائم مشابه مانند سرطان ریه خواهید داشت. اگر پزشک فکر کند که شما ممکن است عفونت ریه داشته باشید، ممکن است نمونه ای از خلط شما را بگیرد که برای وجود باکتری میتواند، بررسی شود.

مراجعه به متخصص

اگر پزشک عمومی مظنون شد که شما مبتلا به برونشکتازی هستید،به پزشکی که در درمان بیماری های ریه متخصص است برای آزمایشات بیشتر ارجاع داده خواهید شد.

برخی از آزمایشاتی که ممکن است برای کمک به تشخیص برونشکتازی انجام شود در ذیل شرح داده شده است:

اسکن HRCT

به صورت رایج، موثرترین آزمایش برای تشخیص برونشکتازی اسکن HRCT خوانده میشود.

دیگر آزمایشات

دیگر آزمایشاتی که میتوانند برای ارزیابی موقعیت ریه ها و تلاش برای تصمیم گیری در مورد اینکه دلیل اصلی بیماری برونشکتازی شما ممکن است چه چیز باشد، شامل موارد زیر است:

آزمایشات خون ـ برای بررسی اینکه سیستم ایمنی شما چه میزان خوب کار می کند و بررسی عوامل عفونی مانند باکتری، ویروس و قارچ 

آزمایش مخاط (خلط سینه) ـ برای بررسی باکتری یا قارچ

نمونه ای از عرق شما میتواند برای بررسی اینکه چه میزان نمک در آن وجود دارد آزمایش شود ـ سطح بالای نمک میتواند به واسطه فیبروز کیستیک ایجاد شود. (اگر جواب آزمایش مثبت باشد، سپس آزمایش ژنتیکی با جزئیات بیشتر میتواند انجام شود)

آزمایش عملکرد ریه ـ برای اندازه گیری اینکه به چه سختی و به چه سرعتی میتوانید هوا را از ریه ها خارج کنید ؛ که میتواند میزان عملکرد خوب ریه های شما را ارزیابی کند.

برونکوسکوپ ـ دستگاهی لوله مانند قابل انعطاف با دوربینی در انتها که برای بررسی درون ریه ها استفاده می شود؛ اگر شک به وجود جسم خارجی در ریه وجود داشته باشد معمولا از این دستگاه استفاده میشود. 

درمان برونشکتازی

آسیب به ریه ها مرتبط با برونشکتازی دائمی است، اما درمان میتواند برای جلوگیری از بدتر شدن وضعیت کمک کند. در اکثر موارد، درمان ترکیبی از دارو، ورزش های تنفسی که میتوانید آموزش ببینید و دستگاه هایی برای کمک به پاک کردن راه های هوایی می باشند. جراحی برای برونشکتازی نادر است. کارهایی وجود دارد که میتوانید برای فرونشاندن علائم برونشکتازی کمک کنند و بدتر شدن بیماری را  متوقف نمایند، که عبارتند از:

توقف سیگار (اگر سیگار می کشید)

تزریق واکسن آنفلونزا سالانه داشته باشید.

اطمینان حاصل کنید که واکسن پنوموکوک (باکتری سینه پهلو) را زده باشید و برای محافظت دربرابر  ذات الریه یا التهاب ریه ورزش منظم داشته باشید. 

مصرف میزان کافی از مایعات

رژیم غذایی متعادل را حفظ کنید

ورزش ها و تمرینات تنفسی

چندین تمرین وجود دارد که به عنوان تکنیک های پاک کردن راه هوایی شناخته شده اند، که میتواند به پاک کردن مخاط از ریه هایتان کمک کنند. این کار میتواند اغلب در بهبود سرفه و تنگی نفس در افراد مبتلا به برونشکتازی کمک کند. میتوانید به فیزیوتراپی مراجعه کنید، جایی که میتوانند این تکنیک ها را فرا بگیرید.

دستگاه ها

تعدادی از دستگاه های دستی وجود دارد که می تواند در پاکسازی خلط از ریه هایتان کمک کننده باشد. اگرچه این دستگاهها متفاوت به نظر می رسند، کارایی اکثرشان یکسان است. به طور کلی، آنها از ترکیب ارتعاشات و فشار هوا استفاده می کنند تا باعث گردند هر گونه خلطی را آسانتر به بیرون سرفه کنید. مثالهایی از این چنین وسایل عبارتند از Flutter، RC cornet و Acapella. 

دارو درمانی

در اکثر موارد، برای تنفس آسان و پاکسازی ریه ها ممکن است که دارو تجویز گردد. درباره این موارد در ذیل بحث شده است. 

داروهای افشانه ای (nebulized)

بعضی از اوقات، استنشاق دارو از میان یک وسیله افشانه کننده (nebulizer) ممکن است برای کمک به آسان تر کردن پاک سازی ریه هایتان پیشنهاد شود. نبولایزرها دستگاه هایی هستند که شامل یک ماسک صورت یا دهن گیر می شوند، محفظه ای برای تبدیل دارو به یک غبار ریز یا افشانه خوب و یک کمپرسور برای راندن دارو درون ریه ها. 

گشاد کننده های برونش

مخصوصا اگر شما دارای علائم شدیدی باشید، ممکن است از داروهای گشاد کننده برونش برای یک دوره کوتاه سود ببرید. برونکودیلاتورها داروهای استنشاقی هستند که با آرام کردن ماهیچه های ریه تنفس را آسان تر می سازند. مثال هایی از این نوع داروها شامل beta2-adrenergic agonist، anticholinergics، و theophylline می باشند. 

آنتی بیوتیک ها

اگر شما نشانه های وخیمی را به خاطر عفونت باکتریایی تجربه کنید نیازمند درمان آن توسط آنتی بیوتیک ها خواهید بود. نمونه ای از خلط به منظور تصمیم گیری اینکه چه نوع باکتری باعث عفونت شده است گرفته خواهد شد، اگرچه در ابتدا شما با آنتی بیوتیک شناخته شده که دربرابر تعداد مختلفی از باکتریها موثر است درمان خواهید شد (طیف گسترده ای از آنتی بیوتیک ها) تا زمان را برای درمان مناسب از دست ندهید. بسته به نتیجه آزمایشات، ممکن است برای شما آنتی بیوتیک متفاوت یا در برخی موارد، ترکیبی از آنتی بیوتیک ها که در برابر باکتری های مخصوصی که باعث عفونت شده اند موثر شناخته شده است، تجویز گردد. 

درمان پیشگیرانه

اگر شما سه یا موارد بیشتر از تشدید عفونت در هر سال را تجربه کنید یا علائم شما در طول یک دوره تشدید عفونت بسیار شدید بودند ممکن است که آنتی بیوتیک های طولانی مدت پیشنهاد شوند. که میتواند به منظور جلوگیری بیشتر از عفونت ها باشد و به ریه های شما شانس و امکان بهبود را ببخشد. این کار می تواند شامل مصرف قرص هایی با دوز پائین آنتی بیوتیک ها به جهت به حداقل رساندن خطرات عوارض جانبی باشد. استفاده از آنتی بیوتیک ها در این روش باعث افزایش این خطر می شود که یک یا انواع بیشتری از باکتری ها را در برابر آنتی بیوتیک پایدار و مقاوم خواهند شد. به همین خاطر، ممکن است برای گرفتن نمونه خلط در فواصل معین برای بررسی هرگونه مقاومت و پایداری انتخاب شوید. اگر باکتری علائمی از افزایش مقاومت را نشان دهد، سپس آنتی بیوتیک مصرفی شما ممکن است نیازمند تغییر باشد. 

جراحی

جراحی معمولا تنها هنگامی که برونشکتازی فقط بر بخش واحدی از ریه تاثیر گذاشته باشد، پیشنهاد می شود، یا این که علائم شما  با درمان ها دیگر قابل بهبود نیستند و یا شما فاقد علت اساسی که ممکن است باعث بروز مجدد برونشکتازی شود، هستید. 

عوارض برونشکتازی

در برخی موارد، درافراد مبتلا به برونشکتازی امکان ایجاد عوارض جدی که نیازمند درمان فوری است، وجود دارد.

سرفه کردن مقدار زیادی از خون

اتفاقی نادر، اما جدی است. (اصطلاح پزشکی برای این وضعیت هومئوستازی حجیم است). هنگامی رخ می دهد که بخشی از عروق خونی ریه ها به صورت ناگهانی پاره شوند.

علائمی که ممکن است در هومئوستازی حجیم مشاهده شوند شامل: 

سرفه کردن بیش از 100 میلی لیتر خون در یک دوره 24 ساعته ـ تقریبا معادل یک سوم حجم لیوان است.

مشکلات تنفسی ـ که به واسطه مسدود شدن راه های هوایی با خون ایجاد می شود.

احساس سبکی سر، گیجی، احساس سرما، پوست سرد و مرطوب ـ که به علت ازدست رفتن خون با سرعت زیاد حاصل میشود. 

هومئوستازی حجیم یک فوریت پزشکی است. اگر فکر میکنید که شخصی درحال تجربه هومئوستازی حجیم است، با اورژانس تماس بگیرید. شخصی با هومئوستازی حجیم نیاز دارد که در بیمارستان پذیرش شود و قرار دادن لوله در گلو برای یاری به تنفس ممکن است نیاز باشد. اقدامی که انسداد شریان برونش (BAE) خوانده می شود، توسط متخصص رادیولوژی انجام می پذیرد، که باعث قطع خون ریزی خواهد بود. در این روش با استفاده از اسکن های اشعه ایکس، به عنوان راهنما، منبع خونریزی مشخص شده و ذرات کوچک، که سایزشان در حدود بزرگی شن و ماسه است، تزریق میشود، که به بند آوردن خونریزی کمک خواهند کرد.