زکریا چکاپ
اندومتریوز
اندومتریوز
اندومتریوز[1] یک بیماری شایع است که در آن بافتی که شبیه پوشش رحم رفتار می‌کند (اندومتر) بیرون از رحم یافت می‌شود.
این تکه‌های بافت می‌توانند در نواحی متفاوتی از بدن یافت شوند که شامل:
تخمدان‌ها و لوله فالوپ
خارج رحم
پوشش داخل شکم
روده یا مثانه
بیشتر افراد تشخیص داده‌شده بین 25 تا 40 سال هستند. اندومتریوز در میان زنانی که یائسه هستند، نادر است.
علائم اندومتریوز
اندومتریوز یک بیماری طولانی‌مدت (مزمن) است. علائم به‌طور معنی‌داری از فردی به فرد دیگر متفاوت هستند و برخی از زنان هیچ علامتی ندارند.
متداول‌ترین علائم شامل:
پریودهای دردناک یا پریودهای سنگین
درد در پایین شکم، لگن یا پایین کمر
درد در حین و پس از رابطه جنسی
خون‌ریزی بین پریودها
مشکل در باردارشدن
بیشتر زنان مبتلابه اندومتریوز در نواحی بین لگن و بالای پاهایشان احساس درد دارند. برخی از زنان این درد را در همه زمان‌ها تجربه می‌کنند.
علائم دیگر ممکن است شامل:
فرسودگی مزمن و خستگی
راحت نبودن هنگام رفتن به توالت
خون‌ریزی از مقعد (راست‌روده) یا وجود خون در مدفوع
سرفه خونی[2]-در موارد نادر که بافت اندومتریوز در ریه است
چگونگی شدت علائم به‌جایی از بدنتان که بافت غیرطبیعی هست، نه به‌اندازه بافتی که دارید بستگی دارد. یک بافت کوچک می‌تواند دردناک‌تر از یک بافت بزرگ باشد.
چه عواملی باعث اندومتریوز می‌شود؟
علل اندومتریوز کاملاً شناخته‌نشده‌اند، اما چندین تئوری وجود دارد.
تئوری که به‌طور گسترده پذیرفته‌شده است این است که در طی یک دوره پوشش رحم به درستی بدن را ترک نمی‌کند و خودش را در ارگان‌های لگن جای می‌دهد. این مورد به قاعدگی برگشتی معروف است.
بااین‌وجود، این تئوری توضیح نمی‌دهد که چرا بیماری در زنانی که هیسترکتومی(عمل خارج کردن رحم) انجام داده‌اند می‌تواند ایجاد شود.
تشخیص اندومتریوز
اگر علائمی از اندومتریوز دارید پزشکتان را ببینید تا آن‌ها بتوانند علت را شناسایی کنند. آن‌ها ممکن است شما را به متخصص زنان، که متخصص در مشکلات مربوط به سیستم تناسلی زنان است، ارجاع دهد.
تشخیص اندومتریوز ممکن است دشوار باشد زیرا علائم می‌توانند به‌طور قابل‌توجهی متفاوت باشند و بسیاری از بیماری‌های دیگر می‌توانند علائم مشابهی ایجاد کنند.
متخصص زنانتان از علائمتان پریودتان و احتمال فعالیت‌های جنسی‌تان سؤال خواهد کرد. آن‌ها همچنین ممکن است معاینه داخلی لگن را انجام دهند یا یک اسکن اولتراسوند برای یافتن کیست در تخمدان شما که ممکن است توسط اندومتریوز ایجادشده باشد را پیشنهاد دهند.
لاپاراسکوپی[3]
اندومتریوز فقط توسط یک معاینه جراحی که لاپاراسکوپی نامیده می‌شود قابل‌تأیید است
این عمل با بیهوشی عمومی (که شما به خواب می‌روید) اجرا می‌شود و معمولاً می‌توانید همان روز به خانه برگردید.
چگونه اندومتریوز درمان می‌شود
علائم اندومتریوز را می‌توان اغلب توسط داروهای مسکن یا هورمونی مدیریت کرد، که کمک می‌کند که بیماری تداخلی با زندگی روزمره شما نداشته باشد. اگرچه درمان شناخته شده ای برای اندومتریوز وجود ندارد. تکه‌های بافت اندومتریوز گاهی با جراحی برداشته می‌شود که علائم و باروری بهبود پیدا کنند. اندومتریوز می‌تواند ازنظر جسمی و عاطفی شرایط سختی ایجاد کند.
اندومتریوز و بارداری
یکی از اصلی‌ترین عوارض اندومتریوز دشواری در باردارشدن یا حتی ناباروری است. اگرچه جراحی توانایی باروری را تضمین نمی‌کند، شواهد خوبی وجود دارد که برداشت بافت اندومتریوز با لیزر یا جریان الکتریکی در طول جراحی لاپاراسکوپی می‌تواند شانس شما را برای داشتن باروری موفق افزایش دهد. اگر اندومتریوز دارید و باردار هستید، بعید است که بیماری خطری برای بارداری ایجاد کند. بارداری گاهی اوقات علائم اندومتریوز را کاهش می‌دهد، اگرچه آن‌ها اغلب به‌محض زایمان و پایان شیردهی برمی‌گردند و چرخه قاعدگی به حالت نرمال برمی‌گردد.
علل اندومتریوز
علت دقیق اندومتریوز ناشناخته است، اما چندین تئوری وجود دارد.
قاعدگی برگشتی
قاعدگی برگشتی زمانی است که پوشش رحم (اندومتر) به‌جای ترک بدن توسط پریود از طریق لوله‌های فالوپ به عقب به درون شکم جریان می‌یابد. سپس این بافت خودش را درون ارگان‌های لگن جای می‌دهد و رشد می‌کند. به نظر می‌رسد که قاعدگی برگشتی در بیشتر زنان رخ می‌دهد، اما بیشتر آن‌ها قادرند به‌طور طبیعی بدون هیچ مشکلی بافت را دفع کنند. قاعدگی برگشتی متداول‌ترین تئوری پذیرفته‌شده برای اندومتریوز است. بااین‌وجود این تئوری نمی‌تواند توضیح دهد که چرا بیماری در زنانی که هیسترکتومی انجام می‌دهند، رخ می‌دهد.
ژنتیک
گاهی این اعتقاد هست که اندومتریوز ارثی است، از طریق ژن به اعضای خانواده انتقال داده می‌شود. این وضعیت در خواهران و مادران زنانی که اندومتریوز دارند شایع تر است.
مشکلات سیستم ایمنی[4]
به نظر می‌رسد سیستم ایمنی برخی زنان قادر به مبارزه علیه اثرات اندومتریوز نیست. بیشتر زنان مبتلا به اندومتریوز ایمنی پایین‌تری (مقاومت) نسبت به بیماری‌های دیگر دارند. بااین‌وجود این امر ممکن است نتیجه بیماری باشد تا علت بیماری.
متاپلازی
متاپلازی فرآیندی است که یک نوع سلول به سلول دیگر تغییر می‌یابد تا خودش را با محیط سازگار کند. همین روش است که به بدن انسان اجازه می‌دهد پیش از تولد در رحم رشد کند. پیشنهادشده است که برخی از سلول‌های بالغین ممکن است این توانایی تغییر و ریزش خون قاعدگی به لگن در طول پریود را حفظ کنند که ممکن است موجب تحریک آن‌ها در تبدیل به سلول‌های اندومتر شود.
درمان اندومتریوز
درمانی برای اندومتریوز وجود ندارد و درمان می‌تواند دشوار باشد. هدف درمان سبک کردن علائم است تا بیماری تداخلی با زندگی روزمره نداشته باشد.
درمان موارد زیر را ارائه خواهد داد:
تسکین درد[5]
کند کردن رشد بافت اندومتریوز
بهبود باروری
ممانعت از بازگشت بیماری
تصمیم‌گیری در مورد درمان
متخصص زنان در مورد گزینه‌های درمان با شما بحث خواهد کرد و خطرات و مزایای هر کدام را شرح می‌دهد. زمان تصمیم‌گیری در مورد اینکه کدام روش درمانی برای شما مناسب است چندین مورد وجود دارد که باید در نظر گرفته شود که شامل:
سن شما
اینکه علائمتان شامل درد یا مشکل در بارداری است
اینکه شما قصد بارداری دارید- برخی درمان‌ها ممکن است باروری شما را متوقف کنند
احساستان در مورد جراحی چگونه است
اینکه قبلاً هیچ درمانی را امتحان کرده‌اید
اگر علائمتان خفیف هستند، مشکلات باروری ندارید یا اگر یائسگی شما نزدیک است درمان ممکن است ضروری نباشد، زیرا علائم ممکن است بدون درمان بهتر شوند.
در حدود 3 مورد از هر 10 مورد اندومتریوز ممکن است خودش بدون درمان بهتر شود، اما ممکن است در 4 مورد از هر 10 مورد بدون درمان بدتر شود. یک روش عدم درمان و مشاهده سیر بیماری و اقدام به درمان در صورت عدم بهبود یا بدتر شدن علایم است.
مسکن ها
داروهای غیراستروئیدی ضدالتهابی (NSAIDs) نظیر ایبوپروفن[6] و ناپروکسن، داروهای مسکن معمول پیشنهاد شده برای درمان درد مرتبط با اندومتریوز هستند.
اینکه آن‌ها علیه تورم (التهاب) ایجادشده توسط بیماری عمل می‌کنند دلیل این است که ممکن است به تخفیف درد و ناراحتی کمک کنند. بهتر است NSAIDs را روز قبل یا چند روز قبل از آنکه انتظار درد پریود را دارید، بخورید. استامینوفن ممکن است برای درمان درد خفیف استفاده شود. آن‌ها معمولاً به‌اندازه NSAIDs مؤثر نیستند اما اگر مصرف NSAIDs اثرات جانبی نظیر تهوع، استفراغ و اسهال داشت، ممکن است استفاده شوند. کدئین یک مسکن قوی است که گاهی در ترکیب با استامینوفن یا به انتهایی درصورتی که سایر مسکن‌ها موثر نباشند استفاده می‌شود. با این‌حال یبوست یک اثر جانبی متداول آن است که ممکن است علائم اندومتریوز را بدتر کند.
درمان هورمونی
هدف هورمون درمانی محدود کردن یا توقف تولید استروژن در بدنتان است. این کار به این دلیل است که استروژن رشد و ایجاد بافت اندومتریوز را تقویت می‌کند. بدون ارائه استروژن بافت اندومتریوز می‌تواند کاهش یابد که به تخفیف علائم کمک می‌کند.
جراحی
جراحی می‌تواند نواحی بافت اندومتریوز را بردارد یا نابود کند که می‌تواند به بهبود علائم و باروری کمک کند. نوع جراحی شما بستگی به مکان بافت دارد. انتخاب‌ها شامل:
لاپاراسکوپی-متداول ترین و کم تهاجمی‌ترین تکنیک
لاپاراتومی
هیسترکتومی[7]
هر روش تهاجمی خطراتی دارد. مهم است که قبل از آنکه تحت درمان قرار گیرید با جراحتان در مورد آن ها بحث کنید.
عوارض اندومتریوز
عارضه اصلی اندومتریوز دشواری در بارداری یا حتی ناباروری است. در برخی نمونه‌ها، ممکن است چسبندگی یا کیست تخمدانی مشاهده شود.
مشکلات باروری
اندومتریوز گاهی لوله‌های فالوپ یا تخمدان‌ها را تخریب می‌کند که باعث مشکلات باروری شود. بااین‌وجود، تخمین زده‌شده که تا 70% از زنان با اندومتریوز خفیف در نهایت قادر به بارداری بدون درمان هستند. دارو باروری را بهبود نمی‌بخشد. جراحی برای برداشت تکه‌های قابل‌رؤیت بافت اندومتریوز می‌تواند کمک کند اما تضمینی وجود ندارد که اجازه دهد شما بارور شوید. اگر در باروری مشکل‌دارید لقاح آزمایشگاهی (IVF) یک شانس خوب برای باروری می‌دهد، اگرچه زنان با اندومتریوز نسبت به زنان دیگر نظیر زنان با لوله‌های فالوپ مسدود شده شانس کم‌تری برای باردارشدن با IVF دارند.
چسبندگی و کیست تخمدانی
مشکلات دیگر شامل شکل‌گیری:
چسبندگی- نواحی چسبنده بافت اندومتریوز که می‌تواند ارگان‌ها را به هم بیامیزد.
کیست تخمدان- کیست‌های پر آب تخمدانی که گاهی خیلی بزرگ و دردناک می‌شوند.
اگر بافت اندومتریوز نزدیک تخمدان باشد هر دو این‌ها می‌توانند رخ دهند. هر دو این عوارض می‌توانند توسط جراحی برداشته شوند، اما اگر اندومتریوز برگردد ممکن است عود کنند.
[1] endometriosis
[2] Coughing blood
[3] laparoscopy
[4] Immune system
[5] pain
[6] ibuprofen
[7] hysterectomy