زکریا چکاپ

اسکولیوز[1]

اسکولیوز پیچ ­خوردگی و انحنای غیرطبیعی ستون فقرات است. این بیماری ابتدا با تغییر در ظاهر کمر مشاهده می­شود. علائم معمولی این بیماری عبارتند از:

ستون فقرات کاملاً خمیده

یکی از شانه­ ها بالاتر از شانه دیگر است.

یکی از شانه ­ها یا لگن برجسته­ تر از سمت دیگر است.

لباس­ها در بدن به طور مناسب نمی­ ایستند.

قفسه­ سینه برجسته است.

طول پاها با هم متفاوت است.

در بزرگسالان مبتلا به اسکولیوز کمردرد شایع است. افراد جوان مبتلا به اسکولیوز نیز ممکن است کمی ناراحتی احساس کنند اما شدت آن کم است. 

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

اگر شما یا فرزندتان دارای علائم اسکولیوز هستید، به پزشک خود مراجعه کنید. پزشک  کمر شما را معاینه کرده و برای تأیید بیماری به عکس­برداری با اشعه ایکس ارجاع می دهد. در صورت تشخیص اسکولیوز، مهم است که به یک متخصص ستون فقرات مراجعه کنید تا در مورد گزینه­ های درمان صحبت کنید.

علل ایجاد اسکولیوز

علت اسکولیوز برای حدود 8 مورد از هر 10 مورد نامعلوم است. به همین علت به آن اسکولیوز ایدیوپاتیک[2] می­گویند. تعداد کمی از موارد به علت سایر بیماری­های پزشکی ایجاد می­شوند از جمله:

فلج مغزی[3]– بیماری مربوط به آسیب مغزی

دیستروفی عضلانی[4]– یک بیماری ژنتیکی که موجب ضعف عضلانی می­شود

سندرم مارفان[5]– اختلال بافت پیوندی

به ندرت ممکن است نوزادان در نتیجه­ مشکل در رشد ستون فقرات در رحم،  با بیماری اسکولیوز متولد شوند. در بزرگسالان تغییرات مرتبط با سن در دیسک­ها و مفاصل ستون فقرات و کاهش تراکم استخوان می­تواند موجب اسکولیوز شود. همچنین اسکولیوز تشخیص داده نشده و یا درمان نشده در بزرگسالان به مرور زمان تشدید می­شود.

اسکولیوز چقدر شایع است؟

قبلاً تصور بر این بود که اسکولیوز فقط یک بیماری در دوران کودکی است اما  اکنون مشخص شده است که این بیماری افراد مسن­ تر را نیز تحت تأثیر قرار می­دهد. این بیماری در هر سنی می­تواند به وجود آید اما در کودکان بین 10 تا 15 سال بسیار شایع است. همچنین در بین زنان شایع­تر از مردان است.

درمان اسکولیوز

درمان اسکولیوز به سن ، میزان شدت بیماری و اینکه آیا به مرور زمان تشدید خواهد شد یا خیر، بستگی دارد. در کودکان خردسال­تر درمان همیشه ضروری نیست زیرا انحنای ستون فقرات ممکن است به طور طبیعی با بزرگتر شدن آن­ها بهبود یابد. در صورتیکه درمان ضروری باشد ممکن است پوشیدن بریس[6] یا گچ ­گیری[7] برای متوقف­ کردن پیشرفت انحنا استفاده شود. اگر انحنای نوزاد یا کودک علیرغم استفاده از بریس یا گچ ­گیری پیشرفت کند ممکن است نیاز به جراحی باشد. این کار شامل وارد کردن میله­ های فلزی به پشت برای ثابت­ کردن ستون فقرات است که در بازه ­های زمانی منظم با رشد کودک، طول این میله­ ها هم افزایش داده می­شود. در کودکان بزرگ­تر و بزرگسالان احتمال تشدید اسکولیوز با گذشت زمان وجود ندارد و در برخی موارد ممکن است به تدریج تشدید شود. درمان­های اصلی برای کودکان بزرگ­ تر عبارتند از:

بریس پشتی که تا زمان اتمام رشد کودک پوشیده می­شود، تا از انحنای بیشتر ستون فقرات پیشگیری شود.

انجام جراحی برای اصلاح انحنا که در آن با استفاده از میله­ هایی که به وسیله پیچ، قلاب یا سیم به ستون­ فقرات متصل می­شوند، ستون فقرات صاف می­شود.

در بزرگسالان هدف اصلی درمان تسکین درد است. اغلب در ابتدا گزینه­ های غیرجراحی، مانند مسکن­ها و ورزش امتحان می­شود و جراحی اصلاحی آخرین گزینه است. 

سایر مشکلات 

اسکولیوز گاهی اوقات به مشکلات عاطفی و جسمی بیشتری منجر می­شود. داشتن ستون­ فقرات دارای انحنا یا پوشیدن بریس پشتی می­تواند مشکلاتی مرتبط با تصویر بدنی[8]، عزت نفس[9] و کیفیت کلی زندگی بویژه برای کودکان و نوجوانان مبتلا به اسکولیوز ایجاد کند. در موارد نادر، در صورتی که اسکولیوز شدید باشد می­تواند به مشکلات فیزیکی منجر شود. برای مثال، گاهی اوقات انحنای قابل توجه ستون ­فقرات می­تواند فشار فزاینده­ای به قلب و ریه ­ها وارد کند.

علل اسکولیوز

در اکثر موراد، علل اسکولیوز ناشناخته است و نمی­توان به طور معمول از آن پیشگیری کرد. تصور نمی­شود که این بیماری با مواردی مانند حالت قرار­ گرفتن بد بدن، ورزش یا رژیم­ غذایی مرتبط باشد. در صورتیکه علت اسکولیز ناشناخته باشد به آن اسکولیوز ایدیوپاتیک می­گویند. حدود 8 مورد از هر 10 مورد اسکولیوز، ایدیوپاتیک است. با این حال محققان دریافته ­اند که سابقه ­خانوادگی بیماری در برخی موارد ایدیوپاتیک وجود دارد که نشان­دهنده پیوند ژنتیکی احتمالی است. اسکولیوز ایدیوپاتیک می­تواند بزرگسالان و کودکان را درگیر کند. فقط برخی موارد مشکلات ممکن است در آینده  قابل­ توجه باشد.

علل شناخته شده

در تعداد اندکی از موارد علت شناخته شده است.

سایر مشکلات سلامتی

برخی از موارد اسکولیوز ناشی از بیماری­هایی است که اعصاب و عضلات را درگیر می­کنند (بیماری­های عصبی-عضلانی[10])، مانند:

فلج مغزی – بیماری که مغز و اعصاب را درگیر می­کند و در طی تولد و در موارد اندک بعد از تولد رخ می­دهد.

دیستروفی عضلانی – یک بیماری ژنتیکی که موجب ضعیف­ شدن عضلات می­شود.

نوروفیبروماتوز[11] - یک بیماری ژنتیکی که موجب می­شود تومورهای مغزی خوش­ خیم در امتداد اعصاب رشد کنند.

اسکولیوز همچنین می­تواند بخشی از علائم مربوط به یک سندرم باشد، که به آن اسکولیوز سندرمیک[12] می­گویند. 

سندرم مارفان – اختلال در بافت­های پیوندی است که فرزند از والدینش به ارث می­برد.

سندرم رت[13] - یک اختلال ژنتیکی است که معمولاً زنان را درگیر کرده  و موجب ناتوانی شدید فیزیکی و ذهنی می­ شود.

این بیماری­ها معمولاً در سن جوانی و در کودکان که اغلب برای مشکلاتی مانند اسکولیوز کنترل می­شوند، تشخیص داده می­شود.

نقایص مادرزادی

در موارد نادر نوزادان ممکن است با اسکولیوز متولد شوند. این اسکولیوز به عنوان اسکولیوز مادرزادی شناخته می­شود. اسکولیوز مادرزادی ناشی از رشد غیرطبیعی استخوان­های ستون فقرات در رحم است.

آسیب طولانی ­مدت

گاهی اوقات در بزرگسالان، اسکولیوز در اثر زوال تدریجی بخش­هایی از ستون­ فقرات ایجاد می­شود. این اسکولیوز، اسکولیوز دژنراتیو نامیده می­شود. دلیل این امر نازک­تر و ضعیف­تر شدن بخش­هایی از ستون فقرات با افزایش سن (پوکی­ استخوان) می­باشد. 

تشخیص اسکولیوز

معمولاً اسکولیوز را می­توان با معاینه فیزیکی ستون­ فقرات، لگن­ ها و شانه ­ها تشخیص داد. 

ممکن است پزشک از شما بخواهد به جلو خم شوید تا ببیند آیا نواحی وجود دارد که برجسته­ تر باشد یا خیر. به عنوان مثال، یکی از شانه­ های شما ممکن است بالاتر از دیگری باشد یا ممکن است یک برآمدگی در پشت شما وجود داشته باشد.

معاینه ­های اولیه معمولاً توسط پزشک عمومی انجام می­شود. شما باید برای آزمایش­های بیشتر و برای بررسی درمان به یک متخصص ارتوپدی (متخصص بیماری­هایی که اسکلت بدن را درگیر می­کنند) ارجاع داده شوید.

تصویربرداری

متخصص ارتوپدی برای تائید تشخیص اسکولیوز از اشعه ­ایکس استفاده می­کند. تصاویر اشعه ­ایکس همچنین به تعیین شکل، جهت، محل و زاویه انحنا کمک­ می­کند. در برخی موارد تصویربرداری تشدید مغناطیسی[14] (MRI) یا یک توموگرافی کامپیوتری[15] (CT) نیز ممکن است توصیه شود.

درمان اسکولیوز در کودکان

اگر کودک شما اسکولیوز دارد درمان او به سن کودک و شدت بیماری بستگی دارد. اصلی­ ترین گزینه­ های درمان عبارتند از:

تحت ­نظر گرفتن

گچ­ گیری جهت ژاکت گچی

پوشیدن بریس

جراحی

این گزینه­ ها در ادامه بحث می­شوند. در بخشی جداگانه در مورد درمان اسکولیوز در بزرگسالان بحث خواهیم کرد.

تحت ­نظر گرفتن

در کودکان خردسال، درمان همیشه ضرورت ندارد زیرا بیماری آن­ها خودبخود با رشد کودک اصلاح می­شود.

 با این حال، اگر انحنا خودبخود اصلاح نشود می­تواند فضای مورد نیاز برای رشد اندام­های داخلی را کاهش دهد، بنابراین نظارت دقیق توسط متخصص ضروری است. پزشک متخصص معمولاً به عکسبرداری منظم با اشعه­ ایکس[16] برای کنترل انحنا توصیه می­کند تا ببیند آیا این انحنا بهبود می­یابد، ثابت باقی­ می ­ماند یا تشدید میشود.

گچ ­­گیری 

در برخی موارد در کودکان خردسال مبتلا، ممکن است برای اصلاح انحنا، نیاز به هدایت ستون ­فقرات باشد. گاهی اوقات در کوکان زیر دو سال این کار را می­توان با استفاده از گچ انجام داد. ژاکت گچی یک مهار بند خارجی برای بالا تنه است که از ترکیب گچ[17] و مواد گچ ­گیری مدرن ساخته می­شود. ژاکت گچی دائما استفاده می­شود و نباید آن را درآورد اما به طور منظم تعویض می­شود تا رشد و بازسازی امکان­پذیر شود. ژاکت گچی تحت بیهوشی (و هر دو یا سه ماه یکبار) با هدف صاف کردن ستون فقرات تعویض می­شود. با این حال کودک شما ممکن است هنوز نیاز به استفاده از بریس متحرک داشته باشد. 

پوشیدن بریس

اگر انحنای ستون فقرات کودک شما تشدید شود، ممکن است متخصص به استفاده از بریس تا زمان بزرگ شدن کودک توصیه نماید. بریس نمی­تواند اسکولیوز را درمان یا انحنا را اصلاح کند، اما از بدتر شدن انحنا جلوگیری می­کند. با وجود آنکه شواهدی وجود دارد که پوشیدن بریس می­تواند در موارد خاص سودمند باشد اما توسط همه متخصصان اسکولیوز توصیه نمی­شود. 

در صورت استفاده از بریس، باید با دقت روی ستون فقرات کودک نصب شود. برای انجام این کار، ممکن است نیاز باشد که پشت کودک شما گچ­ گیری شود. بدین منظور باید از پشت کودک قالب­ گیری شود. اینکار را می­توان سرپایی انجام داد، یعنی نیازی نیست کودک شما در بیمارستان بستری شود. 

بریس ­ها اغلب از پلاستیک سخت ساخته می­شوند. اگر چه گاهی بریس ­های انعطاف ­پذیر نیز موجود هستند. به طور کلی بریس­ های مدرن به گونه ­ای طراحی شده ­اند که به سختی میتوان آن­ها را در زیر لباس­های گشاد دید. 

معمولاً توصیه می­شود که بریس 23 ساعت در روز پوشیده شود و فقط برای دوش گرفتن یا حمام کردن آن را می­توان درآورد. بریس نباید در فعالیت­های عادی روزانه اختلال ایجاد کند و می­توان آن را در اکثر ورزش­های غیرتماسی[18] پوشید. با این حال، باید در هنگام ورزش تماسی یا شنا آن را درآورد. ورزش منظم برای کودکانی که از بریس استفاده می­کنند، ضروری است. این کار به بهبود قدرت عضلانی و توانایی بدن کمک می­کند و باعث می­شود پوشیدن بریس راحت باشد. بریس معمولاً باید تا زمانی که کودک درحال رشد است پوشیده شود. برای اکثر کودکان این بدین معناست که آنها می­توانند در حدود 16 یا 17 سالگی پوشیدن بریس را کنار بگذارند. 

جراحی

اگر رشد کودک شما متوقف شده است و اسکولیوز او شدید است یا سایر درمان­ ها ناموفق بوده است، جراحی اصلاحی توصیه می­شود. نوع جراحی به سن کودک شما بستگی دارد.

درمان­ های اضافی

شواهد موثقی وجود ندارد که نشان دهد درمان­های دیگر مانند استئوپاتی[19](روشی که در آن از طریق حرکت دادن اعضا، انجام حرکات کششی و ماساژ دادن عضلات در مفاصل بدن برای شناسایی، درمان و پیشگیری از برخی مشکلات مرتبط با سلامت استفاده می­شود) و کایروپراکتیک[20] (روشی که با اصلاح وضعیت استخوان­ها، عضلات، اعصاب، مفاصل و به خصوص ستون فقرات، باعث بهبود عملکرد دستگاه عضلانی اسکلتی و اعصاب و بازگرداندن سلامتی به بیمار می­شود) را می­توان برای اصلاح انحنای ستون فقرات یا متوقف­ کردن پیشرفت آن استفاده کرد. در حال حاضر نقش ورزش ­های مخصوص اسکولیوز تحت بررسی است. 

فیزیوتراپی می­تواند همزمان با استفاده از بریس سودمند باشد. ورزش می­تواند به طور قابل­ توجهی برای هرگونه درد عضلانی ناشی از اسکولیوز و به طور کلی برای سلامتی کمر مفید باشد.

درمان اسکولیوز در بزرگسالان

درد کمر یکی از مشکلات اصلی ناشی از اسکولیوز در بزرگسالان است، بنابراین درمان عمدتاً با هدف تسکین درد انجام می­شود. در برخی موارد ممکن است جراحی برای بهبود شکل ستون­ فقرات و کمک به بهبود درد کمر یا پاها  انجام شود.

دارو

معمولاً داروی مسکن برای کمک به تسکین دردی که می­تواند با اسکولیوز همراه باشد، تجویز می­شود. در ابتدا اغلب مسکن­ های بدون نسخه مانند استامینوفن و ایبوپروفن تجویز می­شود. اگر این داروها تأثیرگذار نبودند به پزشک خود مراجعه کنید. آن­ها ممکن است مسکن­ های قوی­تر تجویز کنند یا شما را به کلینیک­ های تخصصی مدیریت درد ارجاع دهند. در برخی موارد ممکن است کورتیکواستروئیدها یا داروی بی­حسی موضعی به کمر شما تزریق شود تا دردی را که در اثر فشار به استخوان­های ستون­ فقرات یا تحریک اعصاب مجاور ایجاد می­شود، تسکین دهند. با این حال این تزریق­ها تنها در کوتاه­ مدت مؤثر بوده و بیشتر در کمک به تشخیص محل ایجاد درد مفید هستند. اگر تصور ­شود که پوکی­ استخوان ستون­ فقرات در نشانه ­های شما نقش دارند، ممکن است دارو یا مکمل ­هایی برای تقویت استخوان­هایتان به شما داده شود.

ورزش

ورزش­های کششی و تقویتی عمومی می­توانند حالت کلی بدن و انعطاف­ پذیری شما را بهبود بخشند و به کنترل درد کمر کمک کنند. همچنین ورزش در حفظ وزن مناسب کمک می­کند، که این امر می­تواند برای کاهش فشار بر کمر شما کمک­ کننده باشد. برخی از افراد می­توانند از فیزیوتراپی بهره ببرند که در آن ورزش­های خاصی به بیمار آموزش داده می­شود.

پوشیدن بریس

از بریس­ها اغلب برای درمان اسکولیوز بزرگسالان استفاده نمی­شود، اگرچه در برخی موارد می­تواند تسکین دهنده درد باشد. اگر شما قادر به تحمل جراحی نباشید بریس می­تواند به عنوان جایگزینی برای جراحی در نظر گرفته­ شود.

جراحی

جراحی برای بزرگسالان مبتلا به اسکولیوز معمولاً فقط در صورت شدید بودن انحنای ستون­ فقرات، در صورت تشدید قابل توجه آن، کمردرد مرتبط با ایستادن در حالت غیرطبیعی یا در صورت فشرده شده اعصاب ستون فقرات توصیه می­ شود.

عوارض احتمالی اسکولیوز

عوارض جسمانی اسکولیوز نادر است، اگرچه در صورت عدم درمان می­تواند مشکلات جدی ایجاد کند.

مشکلات عاطفی

داشتن ستون­ فقرات با انحنای قابل مشاهده یا پوشیدن بریس ممکن است موجب مشکلات مربوط به تصویر بدنی، عزت­ نفس و کیفیت کلی زندگی شود. این امر بویژه در کودکان و نوجوانان مبتلا به اسکولیوز اتفاق می افتد. بریس­های مدرن به گونه ای طراحی شده ­اند که در زیر لباس­های گشاد به سختی قابل مشاهده هستند اما کودک شما باز هم نگران این است که متمایز یا غیرعادی به نظر برسد. تشویق کودک به گفتگو با نوجوانان مبتلا به اسکولیوز می­تواند در بهبود اعتماد به نفس و کاهش هرگونه احساس تنهایی به دلیل بیماری­، کمک کننده باشد.

مشکلات ریوی و قلبی

در موارد بسیار شدید اسکولیوز، قفسه ­سینه به قلب و ریه ­ها فشار می ­آورد و این امر موجب مشکلات تنفسی و دشوار ساختن پمپاژ خون به بدن توسط قلب می­شود. این امر همچنین می­تواند عفونت­های ریوی مانند پنومونی[21] یا ذات ­الریه را افزایش داده و منجر به مشکلاتی مانند نارسایی قلبی[22] شود.  

فشار بر روی عصب

در برخی از موارد اسکولیوز، به ویژه در بزرگسالان، استخوان­های ستون­ فقرات اعصاب مجاور را تحت فشار قرار می­دهند. در موارد شدید، این امر می­تواند منجر به مشکلاتی از قبیل موارد زیر شود:

درد کمر و پا

بی­ حسی یا ضعیف­ شدن پاها

از دست دادن کنترل مثانه (بی ­اختیاری ادرار[23])

از دست دادن کنترل روده (بی ­اختیاری روده[24])

در مردان، عدم توانایی در نعوظ یا حفظ آن (اختلال نعوظ[25])

[1]Scoliosis

[2]idiopathic scoliosis

[3]cerebral palsy

[4]Muscular dystrophy

[5]Marfan syndrome

[6]Bracing 

[7]Casting 

[8]body image

[9]self-esteem

[10]neuromuscular conditions

[11]Neurofibromatosis 

[12]syndromic scoliosis

[13]Rett syndrome

[14]magnetic resonance imaging

[15]computerised tomography

[16]X-rays

[17]plaster

[18]non-contact sports

[19]Osteopathy 

[20]Chiropractic 

[21]Pneumonia 

[22]Heartfailure 

[23]urinary incontinence

[24]bowel incontinence

[25]erectile dysfunction