اختلالات روانی مرتبط با غذا خوردن
اختلالات روانی مرتبط با غذا خوردن
اختلالات غذا خوردن، شامل طیف وسیعی از مشکلات جسمی، روانی و ویژگیهای اجتماعی است.
عوارض حاد جسمی ناشی از این اختلالات سبب بروز نگرانیهای شدیدی در سطح خانواده و کارکنان بهداشتی میشود. این اختلالات عوارض جسمانی بلند مدت برای فرد به جا میگذراند. عوارض و ناتوانیهای اجتماعی حاصل از این مشکلات نیز عبارتند از: اثرات منفی بر اشتغال فرد، باروری، برقراری روابط با خانواده و اجتماع و ناتوانی در نگهداری از فرزندان.
جوانان و نوجوانان به ویژه دختران، بیشتر از سایر گروههای سنی و جنسی به وزن و شکل بدن خود توجه دارند و اغلب در تلاش برای رویارویی با فشارهای مرتبط، نگرشهای نادرستی نسبت به خوردن پیدا میکنند. اختلالات خوردن میتوانند با تغییر الگوی غذایی و در نتیجه، دریافت نامطلوب مواد مغذی باعث ایجاد اختلالات مرتبط با تغذیه شوند و سلامتی فرد را با مکانیسمهای متعدد و متفاوتی تهدید کنند.
بیاشتهایی عصبی
بیاشتهایی عصبی (Anorexia nervosa ) یک اختلال رفتاری مربوط به غذا خوردن است. در این وضع، فرد به صورت افراطی از چاق شدن واهمه دارد و از غذا خوردن اجتناب میکند. چنین فردی به رغم این که لاغر - و گاهی بسیار لاغر - است، خود را چاق - و گاهی بسیار چاق - می پندارد. از این رو رژیم غذایی خود را روز به روز محدودتر میکند.
ویژگیهای اصلی بیاشتهایی عصبی عبارتند از: کاهش وزن یا عدم وزنگیری طی یک مرحله رشدی که منجر به وزنی شود که کمتر از ۸۵ درصد وزن مناسب برای قد و سن باشد، ترس شدید از افزایش وزن، تصویر ذهنی نامناسب از
بدن و حداقل سه دوره متوالی بدون عادت ماهیانه (آمنوره)در زنان و دختران است.
این محرومیت از مواد غذایی در دختران در سنین نوجوانی سبب بروز کمبودهای غذایی در آنها میشود، از سوی دیگر مبتلایان به بیاشتهایی عصبی به سمت اختلالات رفتاری و روانی چون افسردگی یا اضطراب نیز پیش خواهند رفت. در برخی موارد، این محرومیتهای غذایی منجر به مرگ و میر در زنان و دختران جوان میشود. لذا لازم است علل و علایم این بیماری را بشناسید تا در صورت بروز آن در خود یا اطرافیانتان، قادر باشید برای رفع مشکل اقدام کنید.
علل ابتلا به بیاشتهایی عصبی
ابتلا به بیاشتهایی عصبی را نمیتوان تنها به یک علت نسبت داد. ۴ دسته علل هستند که در بروز این اختلالات نقش اصلی را دارند:
عوامل ژنتیکی
زنان بیش از مردان در معرض ابتلا به چنین اختلالاتی هستند. همچنین دختران یا زنانی که یکی از افراد خانوادهشان (مادر، خواهر و ...) مبتلا به بیاشتهایی عصبی بوده، در معرض خطر بیشتری قرار دارند. به نظر می رسد ژنتیک بین ۵۰ تا ۸۳ درصد بر احتمال بروز این بیماری نقش داشته باشد. همچنین بستگان فرد مبتلا به این اختلالات ۱۰ برابر بیش از سایر افراد عادی احتمال دارد که به بیماری مبتلا شوند.
عوامل زیستی
میدانیم مغز بیش از ۲۰ درصد کالری دریافتی روزانه توسط فرد را برای فعالیتهای خود بر می دارد. در حقیقت مغز به شدت به گلوگز موجود در خون وابسته است. بنابراین در صورت تغذیه نامناسب، عملکرد مغز و همچنین اشتها تحت تأثیر قرار میگیرد. سه مکانیسم در بدن اشتها را کنترل می کند:
۱. مغز که با کمک هورمونهای دستگاه گوارش در ایجاد حس گرسنگی یا سیری نقش دارند.
۲. سیستم محرک که با همکاری حافظه و نیز آموزش باعث ایجاد میل به غذا خوردن میشود.
۳. سیستم خودتنظیمی اشتها که بر اساس شرایط زندگی فرد، اشتها را تنظیم میکند. اختلال در هر یک از این سه مکانیسم میتواند باعث به وجود آمدن اختلالات خوردن شده و یا با تحریک سیستم محرک باعث به وجود آمدن اعتیاد به غذا شوند.
عوامل محیطی
محیط نقش مهمی در پیدایش برخی از اختلالات غذا خوردن دارد. مطالعات نشان میدهند، کودکان مادرانی که در بارداری در معرض استرس بودند، بیشتر از سایر کودکان احتمال ابتلا به این نوع اختلالات را دارند. همچنین زایمان زودرس نیز احتمال این نوع اختلالات را در کودکان افزایش میدهد.
برخی از عوامل محیطی ایجاد کننده اختلالات غذا خوردن عبارتند از:
تجربههای ناشی از سوءاستفاده فیزیکی یا جنسی دیگران، رژیم گرفتن اعضای خانواده، چاقی والدین یا چاقی دوران کودکی یا نگاه انتقادی خانواده در مورد غذا خوردن کودک و فشارهای شغلی و شکل بدن فرد.
عوامل روانشناختی
نظریههای مختلفی در زمینه عوامل روانشناختی وجود دارد. بهترین نظریه تاکنون نظریه شناختی - رفتاری است. بر اساس این نظریه حساسیت بیش از حد روی غذا خوردن، شکل و وزن بدن، نقش اصلی را در پایداری اختلالات خوردن دارد.
علایم بیاشتهایی عصبی
۱. کاهش وزن و لاغری
۲. نگرانی بیش از حد در مورد چاقی، به نحوی که فرد روزی چندین بار خود را وزن میکند و مرتبا در مورد وزن و تناسب اندام صحبت میکند.
۳. عقب افتادن یا قطع شدن دورههای عادت ماهیانه در دختران و زنان.
۴. اجتناب از غذا خوردن در حضور دیگران
۵. اصرار بر حفظ یک رژیم غذایی بسیار کم کالری و محدود
۶. خلق افسرده یا مضطرب
۷. کاهش کارآیی فردی و اجتماعی
۸. استفاده از ملین و داروهای مدر و یا فعالیتهای شدید بدنی برای کاهش وزن
عوارض بیاشتهایی عصبی
۱. دریافت ناکافی موادغذایی، میتواند فرد را به هر یک از اختلالات کمبود مواد غذایی دچار کند.
۲. ابتلا به بیاشتهایی عصبی در سنین رشد میتواند به کوتاه قدی منجر شود.
۳. قطع عادت ماهیانه در زنان جوان، موجب اختلال در باروری ایشان میشود.
۴. زنان کوتاه قد، لگن کوچک و زایمان سختی خواهند داشت. این امر موجب صدمه به مادر و نوزاد میشود.
۵. جنین مادر مبتلا به بی اشتهایی عصبی نیز دچار کمبودهای موادغذایی و ناهنجاری های مربوط به آن خواهد شد.
۶ افسردگی از عوارض بیاشتهایی عصبی است که خود میتواند منجر به بروز عوارض متعدد شود.
درمان بیاشتهایی عصبی
برای درمان بیاشتهایی عصبی، مراجعه به روانپزشک و روانشناس ضرورت دارد.
پرخوری عصبی
مقدمه و تعریف
پرخوری عصبی(Bulimia nervosa) از اختلالات رفتاری مربوط به غذا خوردن است که طی آن فرد متناوباً ۲ دوره پرخوری و جبران پرخوری را طی میکند. در دوره پرخوری، فرد به طرزی افراطگونه مقادیر بسیار زیادی غذا میخورد، پس از آن احساس پشیمانی از این پرخوری به وی دست میدهد و وارد فاز دوم یعنی جبران پرخوری میشود. در این مرحله فرد برای جلوگیری از چاق شدن در اثر غذای مصرف شده، دست به برخی اقدامات میزند. مثلا با تحریک حلق خود با انگشت، استفراغ میکند. از داروهای مسهل یا دیورتیکها، آمفتامینها و تیروکسین و سایر داروها استفاده میکند یا به شدت ورزش میکند. گاهی هم رژیمهای سختی میگیرد، اما پس از چندی مجددا فاز پرخوری را تکرار میکند که به دنبال آن فاز جبران خواهد آمد. این چرخه مرتبا تکرار میشود. استفاده از داروها و تلاش برای استفراغ کردن در مقایسه با ورزشهای شدید و رژیم گرفتن رفتارهای بیمارگونه محسوب میشوند و باید درمان شوند. این اختلال در دختران و زنان جوان، به ویژه بعد از ۱۸ سالگی شایع است. در حالی که سن شروع بیاشتهایی عصبی در دختران، پایینتر و در سنین ۱۶ تا ۱۷ سالگی است. همچنین بسیاری از افرادی که به این اختلال دچار میشوند، نمایه توده بدنی بالاتر از 18/5 دارند و میتوان گفت که وزن طبیعی دارند. عوارض جسمی و روانی ناشی از آن ایجاب میکند که علل و علایم این اختلال را بشناسید تا در صورت بروز آن در خود یا اطرافیانتان قادر باشید، برای رفع مشکل اقدام کنید.
علل پرخوری عصبی
ابتلا به پرخوری عصبی را نمیتوان محدود به یک علت دانست. علل پرخوری عصبی نیز مانند بیاشتهایی عصبی به سه عامل ژنتیکی، زیستی، محیطی و روانشناختی بستگی دارد.
این اختلال معمولا در افرادی دیده میشود که اعتماد به نفسشان پایین است و از قاطعیت لازم در کارها برخوردار نیستند. بروز این اختلال معمولا پس از یک بحران عاطفی مانند بهم خوردن نامزدی یا زمانی که فرد از شکل بدن خود احساس نارضایتی دارد، آغاز میشود.
علایم پرخوری عصبی
افراد مبتلا به پرخوری عصبی از نادرست بودن رفتار خود چه در فاز پرخوری و چه در فاز جبران پرخوری آگاه هستند. در نتیجه معمولا این رفتارها را از دیگران پنهان میکنند، ولی در صورت بروز کم حوصلگی و خلق افسرده در افراد و مشاهده رفتارهایی مانند برخواستن ناگهانی از سر میز غذا و رفتن به دستشویی، استفراغها و یا اسهال مکرر، می توان به بروز پرخوری عصبی شک کرد. این علایم معمولا در پی بحرانهای عاطفی و عصبی مانند ناراحتی، خشم، عصبانیت و غصه دار شدن تشدید میشود.
عوارض پرخوری عصبی
۱. القای استفراغهای مکرر و مصرف مواد مسهل موجب بهم خوردن تعادل اسید و باز بدن و بروز مشکلات متعدد میشود.
۲. در پی استفراغهای مکرر، اسید معده مرتبا در تماس با دندانها قرار میگیرد و موجب آسیب به دندان ها میشود.
۳. نظم عادت ماهیانه در زنان و دختران مبتلا به پرخوری عصبی برهم میخورد.
۴. افسردگی عارضه شایعی در این افراد محسوب میشود.
۵.در موارد شدید، در پی استفراغهای مکرر، احتمال پاره شدن معده وجود دارد.
درمان پرخوری عصبی
برای درمان پرخوری عصبی، استفاده از دارو و مشاوره رواندرمانی توصیه میشود. بنابراین، برای درمان این اختلال، به حضور روان پزشک و روان شناس نیاز است.
توصیههایی برای خودمراقبتی در برابر اختلالات غذا خوردن
نکاتی درباره پرخوری عصبی
۱. وضعیت ظاهر خود را عامل اصلی عدم موفقیت، بروز مشکل و یا ناراحتی ایجاد شده برای خود ندانید.
۲. در صورتی که به پرخوری عصبی مبتلا هستید، به روان پزشک مراجعه کنید.
۳. اگر فکر میکنید کسی از اطرافیانتان به پرخوری عصبی مبتلاست، رفتارهای او را پنهانی تحت نظر بگیرید.
۴. در صورتی که فردی از اطرافیان تان دچار پرخوری عصبی است، او را به مراجعه به روان پزشک تشویق کنید.
۵. از گرسنه نگه داشتن بیش از حد خود بپرهیزید. زیرا در برخی مواقع این گرسنگی از کنترل خارج شده و منجر به پرخوری عصبی میشود.
۶. در صورتی که احساس بی اشتهایی دارید یا به خوردن تمایل ندارید، به مشاور مراجعه کنید.
۷. مواقعی که احساس می کنید دچار پرخوری شدهاید، برای چند لحظه نفس عمیق بکشید. تصور کنید که بر پرخوری خود پیروز شدهاید و به تندرستی خود بیندیشید.
۸. از نگاه کردن مداوم به اندام خود در آینه پرهیز کنید، زیرا این امر سبب بروز وسواس میشود.
۹. تلاش کنید بیشتر در فعالیتهای اجتماعی شرکت کنید تا ذهنتان درگیر مسایل و موضوعات دیگری جز غذا شود.
نکاتی درباره بیاشتهایی عصبی
۱. در مورد ظاهر خود بیش از حد وسواس به خرج ندهید. همینقدر که وزن شما در محدوده قابل قبول برای حفظ سلامتیتان باشد (25 - 18/5 = BMI)، کافی است.
۲. از غذا نخوردن برای ریاضتکشیدن و تسلط بر نفس خود استفاده نکنید!
۳. در صورتی که به بیاشتهایی عصبی دچار هستید، به روانپزشک مراجعه کنید.
۴. در صورتی که کسی از اطرافیان شما به بیاشتهایی عصبی مبتلاست، سعی کنید او را برای مراجعه به یک روان پزشک راهنمایی کنید.